Παίρνοντας το φυλλάδιο που συνοδεύει την έκθεση «Στο ίδιο ποτάμι δυο φορές», έναν οδηγό όπου καταγράφονται οι οργανωμένες συσσωματώσεις καλλιτεχνών που έχουν κάνει την εμφάνισή τους τα τελευταία χρόνια στην Αθήνα, ο ενδιαφερόμενος επισκέπτης μπορεί να μετρήσει 41 χώρους και ομάδες, που ξεκινούν από αυτοδιαχειριζόμενες πρωτοβουλίες και φτάνουν μέχρι «εναλλακτικές» γκαλερί.
Πρόκειται για μια μονάχα πτυχή των νέων δεδομένων της πολιτιστικής συνθήκης που διαμορφώθηκε κατά τη διάρκεια της κρίσης, μετά την «κοσμική θύελλα» της Documenta 14, όπως σημείωσε ο χαρακτηριστικά ο καθηγητής Γιώργος Τζιρτζιλάκης, καλλιτεχνικός σύμβουλος του Ιδρύματος ΔΕΣΤΕ, παρουσιάζοντας την έκθεση που διοργανώνεται από το ΔΕΣΤΕ σε συνεργασία με το New Museum της Νέας Υόρκης και φιλοξενείται στο Μουσείο Μπενάκη.
Αυτή τη νέα συνθήκη καλλιτεχνικής παραγωγής στην Ελλάδα επιχειρεί να ανιχνεύσει η έκθεση, εστιάζοντας στη νεότερη γενιά καλλιτεχνών, κύριο χαρακτηριστικό της δουλειάς των οποίων, όπως και της πραγματικότητας μέσα στην οποία ζουν και δημιουργούν, αποτελεί η ρευστότητα.
Διονύσης Καβαλλιεράτος
«Εντυπωσιαστήκαμε από τη διαρκώς μεταβαλλόμενη καλλιτεχνική σκηνή. Μας έκανε εντύπωση η ύπαρξη τόσων καλλιτεχνών, που δουλεύουν με διαφορετικούς τρόπους, αυτοδιαχειριζόμενοι ή χωρίς θεσμική υποστήριξη», λένε οι επιμελήτριες της έκθεσης Margot Norton και Natalie Bell. Όπως σημειώνουν, «η Αθήνα είναι υπό διαρκή μετάβαση: ο χαρακτήρας της είναι μη κατασταλαγμένος, πολύπλευρος και ευπροσάρμοστος» –και αυτό είναι το μοναδικό σταθερό του στοιχείο. Αυτός ο δυναμισμός, που αποτελεί ουσιώδες στοιχείο του χαρακτήρα της πόλης, «είναι αδύνατον να αποδοθεί πλήρως», τονίζουν. «Ο ποταμός που διασχίζουμε ως επισκέπτες επιμελητές είναι διαφορετικός κάθε φορά» –εξ ου και η επιλογή της ρήσης που αποδίδεται στον Ηράκλειτο («ποταμώ γαρ ουκ έστιν εμβήναι δις τω αυτώ») για τον τίτλο της έκθεσης.
Δημήτρης Τσουανάτος
Εικαστικοί που ζουν και δημιουργούν στην Αθήνα
Τριάντα ένας καλλιτέχνες, κάθε ηλικίας και εθνικότητας, που ζουν και δημιουργούν στην Αθήνα, συμμετέχουν στην έκθεση. Τρεις μεγαλύτεροι σε ηλικία επελέγησαν ως «πυλώνες» (Ρένα Παπασπύρου, Άγγελος Παπαδημητρίου, Δημήτρης Τσουανάτος), παρουσιάζοντας εμβληματικά έργα τους, σε μια «διαγενεακή» συνάντηση.
Άγγε΄λοςΠαπαδημητρίου
«Μέσα από την έκθεση εντοπίζονται τρόποι με τους οποίους οι καλλιτέχνες αντιμετωπίζουν την αλλαγή, τη μετάβαση και τη ρευστότητα», τονίζουν οι δύο επιμελήτριες. «Μέσα από τη δουλειά τους αντικατοπτρίζεται το πώς αποτυπώνονται όλα αυτά στην πόλη ή στους κατοίκους της. Στα έργα τους φαίνεται επίσης ξεκάθαρα ότι εξερευνούν και τη ρευστότητα των υλικών. Σαν να κοιτάμε κάτι που είναι αέναα σταθερό και ταυτόχρονα ρευστό…»
Εύα Γιαννακοπούλου
Η έκθεση κατανέμεται σε έξι θεματικές ενότητες. Αρχίζει παρατηρώντας την Αθήνα και πώς οι καλλιτέχνες εμπνέονται από το τοπίο και τους κατοίκους («εδώ είναι η είσοδος της πολυκατοικίας», παρατήρησε χαμογελώντας ο Γιώργος Τζιρτζιλάκης).
Παναγιώτης Λουκας
Στη συνέχεια, καλλιτέχνες που εμπνέονται από το ακατέργαστο υλικό της πόλης (λάμπες φθορισμού, φωτοτυπίες) προχωρούν σε μια «αρχαιολογία της επιφάνειας», ενώ άλλοι επεξεργάζονται στο έργο τους έννοιες του δημόσιου χώρου και των μνημείων του.
Ραλλου Παναγιώτου
Στη ρευστότητα των ταυτοτήτων, του φύλου και της σεξουαλικότητας, αλλά και του κατακερματισμένου ανθρώπινου σώματος είναι αφιερωμένη η επόμενη ενότητα, ενώ πολλοί είναι οι καλλιτέχνες που εξερευνούν φαντασιακά τοπία της Αθήνας, μέσα από περισσότερο «συμβατικά» υλικά. Η τελευταία ενότητα, αφιερωμένη στο εικαστικό και μουσικό έργο των The Callas, λειτουργεί ως «πυκνωτής», όπου οι επισκέπτες μπορούν να «εγκατασταθούν» στα έπιπλα που έχουν κατασκευάσει ακούγοντας μουσική.
Σωκράτης Σωκράτους
Η έκθεση «Στο ίδιο ποτάμι δύο φορές» ακολουθεί την «The Equilibrists» («Οι εξισορροπιστές») του 2016, που είχε επίσης διοργανωθεί από το New Museum και το Ίδρυμα ΔΕΣΤΕ και ήταν βασισμένη στο πνεύμα του Βραβείου ΔΕΣΤΕ, ενός θεσμού για την αναγνώριση υποσχόμενων νέων καλλιτεχνών της Ελλάδας που δινόταν ανά διετία μεταξύ 1999-2015.
Την έκθεση συνοδεύει εικονογραφημένος κατάλογος, με δοκίμιο των επιμελητριών και κείμενα από τη Νάντια Αργυροπούλου, τη Δανάη Γιαννόγλου, τη Delia Gonzalez και τον Θεόφιλο Τραμπούλη, με στόχο τη δημιουργία μιας πηγής πληροφοριών για την πολύπλευρη αθηναϊκή εικαστική σκηνή, από τα underground happenings και τις ακτιβιστικές πρωτοβουλίες μέχρι τους αυτοδιαχειριζόμενους χώρους και τα διαδικτυακά art zines.
Ειρήνη Βουρλούμη
Καλλιτέχνες που συμμετέχουν
Αμαλία Βεκρή (γ. 1983, Αθήνα), Νικόλας Βεντουράκης (γ. 1981, Αθήνα), Βαγγέλης Βλάχος (γ. 1971, Αθήνα), Ειρήνη Βουρλούμη (γ. 1979, Αθήνα), Εύα Γιαννακοπούλου (γ. 1977, Αθήνα), Αναστασία Δούκα (γ. 1979, Αθήνα), Neritan Zinxhiria (γ. 1989, Τίρανα), Delia Gonzalez (γ. 1972, Μαϊάμι, Φλόριντα), Λάκης & Άρης Ιωνάς / The Callas (Λάκης Ιωνάς [γ. 1974, Αθήνα], Άρης Ιωνάς [γ. 1975, Αθήνα]), Διονύσης Καβαλλιεράτος (γ. 1979, Αθήνα), Εύη Καλογηροπούλου (γ. 1985, Αθήνα), Κατερίνα Κομιανού (γ. 1984, Αθήνα), Navine G. Khan-Dossos (γ. 1982, Λονδίνο), / Σ.Υ.Δ. Παναγιώτης Λουκάς (γ. 1975, Αθήνα), Πέτρος Μώρης (γ. 1986, Λαμία), Ραλλού Παναγιώτου (γ. 1978, Αθήνα), Βασίλης Παπαγεωργίου (γ. 1991, Αθήνα), Άγγελος Παπαδημητρίου (γ. 1952, Κιάτο), Ρένα Παπασπύρου (γ. 1938, Αθήνα), Ευτύχης Πατσουράκης (γ. 1967, Κρήτη), Αναστασία Παύλου (γ. 1993, Αθήνα), Γιώργος Πρίνος (γ. 1977, Αθήνα), Κώστας Σαχπάζης (γ. 1977, Θεσσαλονίκη), Βαλίνια Σβορώνου (γ. 1991, Αθήνα), Εύα Στεφανή (γ. 1964, Αλεξάνδρεια, Βιρτζίνια), Σωκράτης Σωκράτους (γ. 1971, Πάφος), Αλέξανδρος Τζάννης (γ. 1979, Αθήνα), Ίρις Τουλιάτου (γ. 1981, Αθήνα), Δημήτρης Τσουανάτος (γ. 1944, Αθήνα), Παύλος Φυσάκης (γ. 1969, Αθήνα), Ελένη Χριστοδούλου (γ. 1965, Αθήνα).
