«Αν κάποιος σημείωνε πάνω σε ένα χαρτί όλες τις διαδρομές που διήνυσα και τις ένωνε μεταξύ τους με μία γραμμή, θα σχεδίαζε ενδεχομένως έναν Μινώταυρο» έλεγε στα 1923 ο Πικάσο· έναν Μινώταυρο που θα είχε ίσως το σχήμα της Μεσογείου. Ισπανικής καταγωγής ο ίδιος, με ρίζες από την Ιταλία, πέρασε μεγάλο μέρος της ζωής του στο νότο της Γαλλίας: το μεσογειακό τοπίο, με τις καθαρές φόρμες του, αποτυπώνεται στις γραμμές, στα σχήματα, στις μορφές που γέννησε η αχαλίνωτη δημιουργικότητά του.
@Πάρης Ταβιτιάν
Το έργο του Πικάσο είναι ένας κόσμος από μόνο του –στη μακρά πορεία του στην τέχνη δημιούργησε περισσότερα από 15.000 έργα. Σε αυτόν τον κόσμο συμπυκνώνεται ολόκληρη η πορεία του μοντερνισμού του πρώτου μισού του 20ού αιώνα. Όπως και πολλοί άλλοι μοντέρνοι καλλιτέχνες, ο Πικάσο γοητεύτηκε από τη μυθολογία και την αρχαία ελληνική τέχνη, αναζητώντας στα τέχνεργα της προκλασικής εποχής τα πρωταρχικά εκείνα στοιχεία που διαμόρφωσαν την τέχνη κάθε εποχής. Μολονότι δεν επισκέφθηκε ποτέ του την Ελλάδα, ακολούθησε γι’ αυτό τον μύθο της Αριάδνης, που του προσέφεραν φίλοι και ομότεχνοι, όπως ο Στρατής Ελευθεριάδης-Τεριάντ, ο Κριστιάν Ζερβός ή ο Ζαν Κοκτώ.
@Πάρης Ταβιτιάν
Ο ζωγράφος στον Λαβύρινθο
Στα πλάσματα της μυθολογίας και της τέχνης, στον Μινώταυρο ή τον Κένταυρο Νέσσο, αναζήτησε, όπως και πολλοί άλλοι σουρεαλιστές, τις μορφές μέσα από τις οποίες μπορούν να εκφραστούν οι ορμές του ασυνείδητου –διόλου τυχαία, ένα από τα σημαντικότερα σουρεαλιστικά περιοδικά, που εξέδιδε ο φίλος του Αλμπέρ Σκιρά, είχε αυτόν ακριβώς τον τίτλο: «Minotaure». Κι όταν ο Πικάσο θέλησε να αποτυπώσει στο έργο του τους φόβους για τη φρίκη του πολέμου, του Ισπανικού Εμφυλίου ή του Β’ Παγκόσμιου, πάλι στον Μινώταυρο και τα μυθολογικά τέρατα κατέφυγε.
Αυτή τη σχέση του έργου του Πικάσο με την ελληνική αρχαιότητα επιδιώκει να φωτίσει η έκθεση «Πικάσο και αρχαιότητα. Γραμμή και πηλός», που φιλοξενείται στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης. Παραθέτοντας πλάι-πλάι 68 κεραμικά και σχέδια, καθώς και έναν πίνακα του μεγάλου Ισπανού, με ισάριθμα ομόθεμα αρχαία αντικείμενα, επιχειρεί έναν ακόμη «Θεϊκό διάλογο» μεταξύ της αρχαίας ελληνικής και της μοντέρνας τέχνης.
Ο κορμός αγάλματος Μινώταυρου, ρωμαϊκό αντίγραφο έργου της πρώιμης κλασικής περιόδου, από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, υποδέχεται τον επισκέπτη στην είσοδο του μουσείου, πλάι σε μια τεράστια παιγνιώδη φωτογραφία του Πικάσο, που με το ένα χέρι κρατά μπροστά από το πρόσωπό του μια ψάθινη μάσκα Μινώταυρου.
@Πάρης Ταβιτιάν
«Δύσκολο να πεις ποιος έφτιαξε τι»
Όμως δεν είναι μονάχα τα απειλητικά μυθολογικά όντα που αποτυπώνονται στα έργα του· πτηνά, τετράποδα και θαλασσινά πλάσματα κοσμούν τα κεραμικά του –κάποτε με τέτοιον τρόπο που «είναι δύσκολο να πεις ποιος έφτιαξε τι», ο αρχαίος τεχνίτης ή ο μοντέρνος καλλιτέχνης, όπως παρατήρησε ο Bernard Ruiz Picasso, εγγονός του ζωγράφου. Αλλά και μορφές από μυθολογικές σκηνές, από αρχαίες τραγωδίες και κωμωδίες, όπως η εξαιρετική σειρά σχεδίων της δεκαετίας του ’30 για τη Λυσιστράτη ή ο «Τυφλός Μινώταυρος οδηγούμενος από μικρό κορίτσι μπροστά στη θάλασσα» (1934), έργο το οποίο «κλείνει» την έκθεση, αφήνοντας μια πικρή γεύση απαισιοδοξίας στον σημερινό θεατή, που έχει το προνόμιο να γνωρίζει όσα ακολούθησαν…
«Άσκηση επιλογής και σύγκρισης» χαρακτήρισε τη συλλογή των αρχαιοελληνικών έργων, που προέρχονται από 15 ελληνικά μουσεία, ο διευθυντής του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης και συνεπιμελητής της έκθεσης, καθηγητής Νίκος Σταμπολίδης, ενώ ο έτερος των επιμελητών, Olivier Berggruen, σημείωσε πως «η απόλυτη σαφήνεια των διαχρονικών, στιβαρών σχημάτων που εμπνέονται από την αρχαιότητα και η διάρρηξη του σχήματος, δηλαδή η γραμμή, αποτελούν βασική συνιστώσα του έργου του Πικάσο», επισημαίνοντας πόσο η χρήση της γραμμής στον Πικάσο θυμίζει τα αττικά ερυθρόμορφα αγγεία.
@Πάρης Ταβιτιάν
Η εκθεσιακή αφήγηση, διαρθρωμένη με τέτοιον τρόπο ώστε να δημιουργεί έναν πραγματικό διάλογο ανάμεσα στα έργα, δεν είναι χρονολογική αλλά μάλλον θεματική, καθώς κατανέμεται σε οκτώ ενότητες (Η γραμμή της ωραιότητας – Οι Τρεις Χάριτες, Γραμμή και φως στον χώρο, Λυσιστράτη, Αρκαδία, Διόνυσος, Ο κένταυρος, Ο ταύρος, Ο Μινώταυρος).
Η έκθεση, που θα παραμείνει ανοιχτή στο κοινό μέχρι και τις 20 Οκτωβρίου, επιστέφει το μεγάλο πρόγραμμα Picasso Méditerranée 2017-2019, μια πρωτοβουλία του παρισινού Musée Νational Picasso, στην οποία συμμετέχουν 60 περίπου μουσεία και ιδρύματα μεσογειακών χωρών, με 45 εκθέσεις, συνέδρια κ.λπ., όπως τόνισε η επικεφαλής του προγράμματος Camille Frasca.
@Πάρης Ταβιτιάν
Παράλληλες δράσεις
- Η έκθεση συνοδεύεται από δίγλωσσο κατάλογο, ενώ μετά τις 26 Ιουνίου θα πραγματοποιούνται ξεναγήσεις για το κοινό κάθε Τετάρτη 12.30 (αγγλικά), Πέμπτη 18.30 και Κυριακή 12.30 (ελληνικά).
- Επίσης, στο πλαίσιο της έκθεσης, το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης θα οργανώσει από 24 Ιουνίου έως 29 Ιουλίου έξι πενθήμερα Summer Camp για τα παιδιά, με τίτλο «Γραμμή και πηλός. Ένα παιχνίδι ανάμεσα στον Πικάσο και την αρχαιότητα» (24-28/6, 1-5/7, 8-12/7, 15-19/7, 22-26/7, 29/7-2/8).
