Όλια Λαζαρίδου: Έκανα όσο θέατρο άντεχα

Λίγες ημέρες πριν, βρισκόταν στην Αίγινα· στο νησί που έχει περάσει πολύ χρόνο το τελευταίο διάστημα. Έχει τόσο αγαπήσει τον τόπο αυτό, που ακόμα και οι πρόβες για μια από τις δύο παραστάσεις που ετοιμάζει – το «Έγκλημα και τιμωρία» του Φίοντορ Ντοστογιέφσκι για το Δημοτικό Θέατρο Πειραιά – γίνονταν εκεί όλο το Σεπτέμβριο. Κι έτσι αν ρωτήσεις την Όλια Λαζαρίδου –  δηλωμένη οπαδό του καλοκαιριού –  πως κατάφερε να το αποχαιρετήσει,  θα πει ψύχραιμα πως «φρόντισα να είναι ομαλή η μετάβαση».

Στην περίπτωση της Όλιας Λαζαρίδου, βέβαια, το καλοκαίρι μοιάζει να είναι κάτι σαν εσωτερική υπόθεση. Λες και έχει έναν ανομολόγητο προορισμό να καταφάσκει στη ζωή με μια φρεσκάδα και με μια όρεξη για το καινούργιο. Μάλλον, γιατί επί 45 χρόνια στο θέατρο αποφάσισε να μην φθαρεί.

Καιρό τώρα, ομολογεί πως δεν έχει απομακρυνθεί από την φιλοσοφία της νιότης της – κι ίσως αυτό την φέρνει πιο κοντά και στο έτερο εγχείρημα της: Να αναβιώσει στο υπόγειο του Μεγάρου Μουσικής μαζί με τον Γιώργο Νανούρη θεατρικές στιγμές της Έλλης Λαμπέτη, από την εποχή που την πρωτογνώρισε, ούσα ένα άγουρο κορίτσι με κοτσίδα που έπαιζε ένα σιωπηλό ρόλο στη φημισμένη παράσταση «Τα έξι μονόπρακτα».

Να πως αρχίσαμε να σκαλίζουμε το παρελθόν, όπως κανείς σκαλίζει νοτισμένα βότσαλα σε μια αμμουδιά (κι ας μην είμαστε στην Αίγινα)· και πάλι σε βότσαλα καταλήγει. Όπως εξάλλου η ίδια λέει, «όσο κοιτάζω πίσω, αισθάνομαι πως όλα είναι βήματα μιας ενιαίας διαδρομής. Αισθάνομαι πως η διαδρομή αυτή μου ανήκει. Όλα είναι κομμάτια της δικιάς μου ιστορίας».

Στους διαδρόμους του Μεγάρου Μουσικής, λίγο πριν την πρόβα για τις «Έξι φορές» σε σκηνοθεσία του Γιώργου Νανούρη.

Και, σε λίγο, μη σου πω ότι θα είναι το πρώτο.

Η Αίγινα και η Νίσυρος είναι τα μοναδικά μέρη που έχω συνδεθεί στη ζωή μου από πολύ μικρή. Και τα δύο έχουν κάτι vintage. Συνδέομαι με ένα πνεύμα που το κουβαλάω μέσα μου κι όπου το βρω να καθρεφτίζεται κολλάω – όχι τόσο με τον τόπο καθαυτό.

Κάποτε νόμιζα πως το σπουδαιότερο πράγμα ήταν η υπεράσπιση της ελευθερίας μου. Μετά κατάλαβα ότι υπάρχει κάτι υψηλότερο, αρκεί να γίνεται με τη θέληση και τη συμφωνία σου

Μπόρεσα να μπω στη συμβίωση αλλά αγωνίστηκα γι’ αυτό. Ήταν κάτι που το ήθελα και που, για πολλούς λόγους – με πρώτιστο το χαρακτήρα μου – δεν το είχα καταφέρει. Έπρεπε να μεγαλώσω πολύ για να το καταφέρω. Όμως, κρίνοντας από την ησυχία που νιώθω έχοντας τον άνδρα μου, συνειδητοποιώ πόσο πολύ το είχα ανάγκη. Και πλέον το υπερασπίζομαι και το προστατεύω.

Πως όταν εμπιστευτώ, μπορώ να σχετιστώ. Κάτι που δεν ήξερα και δεν είχα δοκιμάσει ποτέ σε βάθος χρόνου. Είχα σχέσεις, χωρίς να έχω συγκατοικήσει. Ήμουν αγρίμι. Ωρίμασα και ήταν μια έκπληξη και για μένα. Έκπληξη, επίσης, ότι τα καταφέρνω αρκετά καλά. Αν μου το έλεγε κάποιος χρόνια πριν, δεν θα τον πίστευα. Δεν θα πίστευα πως θα μπορούσα να είμαι λειτουργική σε ένα γάμο, μια σχέση. Επίσης, έχω έκπληξη από τη χαρά που μου δίνει. Όπως είχα γράψει και σ’ ένα ποίημα που υπάρχει μέσα στο βιβλιαράκι μου, την «Προσευχή του ελάχιστου», «υπάρχει κάτι ανώτερο από την ελευθερία που είναι η εκούσια δέσμευση». Βλέπεις, κάποτε νόμιζα πως το σπουδαιότερο πράγμα ήταν η υπεράσπιση της ελευθερίας μου. Μετά κατάλαβα ότι υπάρχει κάτι υψηλότερο, αρκεί να γίνεται με τη θέληση και τη συμφωνία σου, να γίνεται καρδιακά.

«Εξακολουθώ να βλέπω την τέχνη μου πολύ παιδικά» λέει. Και φαίνεται.

Ναι, κι ένα πολύ μεγάλο μερίδιο ευθύνης γι’ αυτό φέρει η αναρχική μου φύση. Έχω, μέσα μου, μια πλευρά πολύ αναρχική. Παράλληλα, η σχέση μου με το θέατρο δεν είναι εύκολη, ίσως να έχει και φόβο. Φοβάμαι τον κόσμο, βρίσκω την έκθεση κουραστική. Το θέατρο μου είναι δύσκολο κι επίπονο. Δεν μπορούσα να κάνω συνέχεια θέατρο, θα διαλυόμουν. Όσο μου είναι αυτονόητο – σαν να πίνω ένα ποτήρι νερό – άλλο τόσο με βαραίνει κιόλας ψυχικά. Κάπως έτσι διαμορφώθηκαν οι επιλογές μου, οι παύσεις μου. Έκανα όσο θέατρο άντεχα.

Δεν με απασχολεί καθόλου αν έχω εκκρεμότητες. Εκείνο που με απασχολεί κάθε φορά που κάνω θέατρο – και για όσο ακόμα κάνω θέατρο – είναι να μπορώ να έχω την ίδια χαρά. Αυτό δεν θέλω να στερέψει. Εξακολουθώ να βλέπω την τέχνη μου πολύ παιδικά. Με χαρά μπορείς να ανοιχτείς, να είσαι δημιουργικός, δοτικός.

Μπα, όχι. Αισθάνθηκα ότι δεν χωρούσα πουθενά και πως η ευρύτητα του θεάτρου θα με συμπεριλάβει. Όταν πια άρχισα να τολμάω και να δημιουργώ, τότε βρήκα τη χαρά.

Υπάρχει αυτό το κορίτσι ακόμα μέσα μου, δεν έχει πάει πολύ μακριά· εδώ δίπλα είναι

΄Oταν την γνώρισα ήμουν ένα κοριτσάκι με μια κοτσιδούλα και δεν είχα ιδέα περί θεάτρου. Και η Λαμπέτη πάλι, το έφερε στην πιο μαγευτική του εκδοχή. Η Έλλη Λαμπέτη με μάγεψε και μέσω αυτής μαγεύτηκα κι από το θέατρο. Μόλις είχα τελειώσει τη Σχολή του Κουν και μου έδωσε ένα βουβό ρόλο στην «Πιο δυνατή» στην παράσταση «Έξι μονόπρακτα». Κάπως έτσι γεννήθηκε η ιδέα της δικής μας δουλειάς.

Ναι, κατά καιρούς μου έχουν πει ότι έχω κάτι από την αύρα της, μια μακρινή συγγένεια στον τρόπο.

Η ΄Ολια Λαζαρίδου παραδέχεται πως «κατά καιρούς μου έχουν πει ότι έχω κάτι από την αύρα της Λαμπέτη, μια μακρινή συγγένεια στον τρόπο».

Ομολογώ πως υπάρχει αυτό το κορίτσι ακόμα μέσα μου, δεν έχει πάει πολύ μακριά· εδώ δίπλα είναι. Απλώς έχει περάσει πολλά. Σε ότι αφορά στην παράσταση, είναι για μένα μια ευκαιρία να λειτουργήσω απλώς σαν μια ηθοποιός μέσα στη μαγεία του θεάτρου. Τα τελευταία χρόνια έχω κάνει πολλά δικά μου πράγματα, με μια δική μου ματιά. Τώρα, δουλεύουμε κάτι πιο ανοιχτό με το βλέμμα του Γιώργου Νανούρη πάνω μου. Ο Γιώργος συνηθίζει να μου λέει πως όταν με είδε στα «Παραμύθια των αδερφών Γκριμ» του Δημήτρη Παπαϊωάννου είχε τρελαθεί. Κι όταν, αργότερα, βρεθήκαμε να παίζουμε μαζί σε μια τηλεοπτική σειρά γεννήθηκε μια φιλία. Συναντηθήκαμε, λοιπόν, σε αυτό: Στη δική μου ανάμνηση από την Έλλη και στη ματιά του Γιώργου που είναι πιο νέος και ίσως να με αντιμετωπίζει όπως εγώ έβλεπα την Έλλη.

Όχι, ειδικά με το Γιώργο που έχει τόσο καλή ενέργεια με ξεκουράζει. Ακουμπώ σε έναν άνθρωπο που αγαπώ, ξέρω και εμπιστεύομαι.

Πιστεύω πως έχω μια πλευρά πιο ενστικτώδη. Δεν είμαι ούτε εργάτρια, ούτε δασκάλα του θεάτρου

Όχι, δεν είχε αυτό το χαρακτήρα η σχέση μας. Θυμάμαι, ένα καλοκαίρι με είχε καλέσει στο κτήμα της στο Πήλιο. Ήμασταν οι δυο μας. Μας ανακαλώ να βλέπουμε μια ελληνική ταινία και η Λαμπέτη να θαυμάζει μια μπριόζα Ελληνίδα ηθοποιό λέγοντας «πω, πω! Πως το κάνει αυτό;». Κι εγώ την κοιτούσα απορημένη. Δεν είχε το ύφος της αυθεντίας ή του μέντορα. Κάθε άλλο. Ήταν, όμως, ένα διαμάντι που άστραφτε προς κάθε κατεύθυνση. Ήταν σαν να την είχε αγγίξει ένας άγγελος και της είχε δώσει μια απόκοσμη χάρη. Κι αυτό το ταλέντο της, ούτε η ίδια δεν μπορούσε να το εξηγήσει.

Καταρχάς, ανήκω σε μια άλλη γενιά, πέρασα από σχολές πολύ κόπου και βασανισμών. Έχω δουλέψει με τον Βασίλη Παπαβασιλείου, τη Μάγια Λυμπεροπούλου, το Λευτέρη Βογιατζή, τον Θόδωρο Τερζόπουλο, τον Γιάννη Χουβαρδά, με ανθρώπους πολύ απαιτητικούς που συνέθεσαν την επόμενη γενιά του θεάτρου και επένδυσαν στη φόρμα. Παρόλα αυτά, πιστεύω πως κι εγώ έχω μια πλευρά πιο ενστικτώδη. Δεν είμαι ούτε εργάτρια, ούτε δασκάλα του θεάτρου. Κάτι άλλο είμαι, πιο sui generis, πιο δικό μου, μεταφερμένο σε μιαν άλλη γενιά.

«Το ουσιαστικότερο είναι να μην κρίνεις κάποιον από μια και μόνο άποψη, αλλά να τον κρίνεις από τη ζωή του. Το επιχείρημα του καθενός μας είναι η ζωή του» τονίζει.

Πλέον, δεν έχω τόση ανάγκη το θέατρο, όπως το είχα στην αρχή, όπου έψαχνα κάπου να κουρνιάσω. Κάνω περισσότερο τέχνη με τους δικούς μου όρους. Φυσικά, μικρή ήθελα να γίνω η φοβερότερη, η πιο γνωστή και η πιο πλούσια ηθοποιός της πλάσης. Είχα ανάγκη από μια ταυτότητα. Τώρα πια, δεν θέλω τίποτα παρά μόνο τη χαρά του, να έχω το δικό μου μικρό χώρο.

Στο ότι αναζητώ την αλήθεια και την ομορφιά μέσα από το θέατρο. Το ίδιο κάνω και στη ζωή. Εξάλλου στο θέατρο αυτό έχει νόημα: Να αναμεταδίδουμε τη ζωή με ομορφιά, με αλήθεια και να αποκαλύπτουμε αυτή την πλευρά της για να τη μοιραστούμε με τους ανθρώπους.

Το θέατρο όπως και η Εκκλησία – στην οποία πιστεύω – έχει απ’ όλα. Δεν καθορίζουν την πίστη μου ιερείς ανάξιοι γι’ αυτό που υπηρετούν. Έτσι και στο θέατρο υπάρχει όλη η γκάμα ανθρώπων και συμπεριφορών

Το γεγονός πως την υπηρετώ επί 45 χρόνια τώρα ανελλιπώς – χωρίς να λιποθυμήσω επί σκηνής – μάλλον αυτό δείχνει. Ασφαλώς και είχε κόστος. Για ένα πολύ μεγάλο διάστημα, με ρούφηξε.

Δεν μετανιώνω για κάτι. Τουλάχιστον, δεν έχω να πω κάτι τώρα. Είμαι ακόμα σε μια διαδικασία αγώνα: Για τα πράγματα που δεν είμαι ευχαριστημένη με τον εαυτό μου, με τις σχέσεις μου με τους άλλους – και είναι πολλά. Όσο μεγαλώνεις κι αναγνωρίζεις τον εαυτό σου, τόσο καταλαβαίνεις και που υπολείπεσαι. Αντίθετα, είμαι ευγνώμων. ‘Οσο κοιτάζω πίσω, αισθάνομαι πως όλα είναι βήματα μιας ενιαίας διαδρομής. Αισθάνομαι πως η διαδρομή αυτή μου ανήκει. Όλα είναι κομμάτια της δικιάς μου ιστορίας.

Αυτό είναι σίγουρο, συνέβη. Και ήταν συνδυασμός πολλών πραγμάτων, του φόβου μου, της αναρχικής μου διάθεσης, το ότι έψαχνα να βρω και μια δική μου φωνή, της τεμπελιάς μου – δεν ήμουν διατεθειμένη να βασανιστώ τόσο. Το ξαναλέω, δεν είμαι εργάτρια του θεάτρου. Και με το Λευτέρη (Βογιατζή) που τον λατρεύω –χθες βράδυ τον ονειρεύτηκα με πολύ πόνο – δούλεψα όσο άντεχα. Η καρδιά μου ήταν στο Λευτέρη αλλά αν με ρωτούσες «τι θα έλεγες να μείνεις πέντε χρόνια στην ομάδα του;» δεν θα το άντεχα.

«Ο, τι κι αν κάνω, έχω ενεργοποιημένο ένα μάτι παιδιού ή θηρίου. Αυτό το μάτι με έχει καταδυναστεύσει γιατί δεν το παραμυθιάζει τίποτα» σημειώνει.

΄Ο, τι κι αν κάνω, έχω ενεργοποιημένο ένα μάτι παιδιού ή θηρίου – δεν ξέρω. Αυτό το μάτι, λοιπόν, είναι ξάγρυπνο κι ακόμα κι αν όλοι κοιμούνται, ακόμα κι αν εγώ κοιμάμαι. Ξέρει, βλέπει κι αποτιμά. Και δεν ψήνεται ούτε από ιδεολογίες, σχήματα, αισθητισμούς, ούτε από χρήματα. Ψήνεται, μόνο, από τον τόνο του αληθινού. Και δεν λογοδοτεί σε καμιά εξουσία παρά μόνο στην αίσθηση του αληθινού. Αυτό το μάτι με έχει καταδυναστεύσει στη ζωή μου γιατί δεν το παραμυθιάζει τίποτα.

Όχι, γιατί έχω εξοικειωθεί, κάπως, με αυτό. Το θέατρο όπως και η Εκκλησία – στην οποία πιστεύω – έχει απ’ όλα. Δεν καθορίζουν την πίστη μου ιερείς ανάξιοι γι’ αυτό που υπηρετούν. Δεν την κάνουν οι άνθρωποι, είναι κάτι μεγαλύτερο. Έτσι και στο θέατρο υπάρχει όλη η γκάμα ανθρώπων και συμπεριφορών. Κατά συνέπεια, θα έλεγα πως μου έμεινε μια στενοχώρια γι’ αυτό το κοινωνικό φαινόμενο που ακολούθησε μετά το σπυρί που έσκασε. Είδα ένα κοινωνικό μίσος που σέρνεται από εδώ και από εκεί, είδα έναν εμφύλιο – παρότι ναι, το σπυρί έπρεπε να σπάσει. Κι αυτό είναι ένα είδος φασισμού, από άλλο δρόμο. Διέκρινα ανθρώπους να φοβούνται να μιλήσουν για να μην παρεξηγηθούν μήπως και πέσουν θύμα δημόσιου χλευασμού. Λες και ο κόσμος δεν ήξερε ποιος είναι, τι κάνει, ποια πορεία έχει. Λες και πρέπει να τον διασύρουν για μια άποψη, μια κουβέντα. Το ουσιαστικότερο είναι να μην κρίνεις κάποιον από μια και μόνο άποψη αλλά να τον κρίνεις από τη ζωή του. Το επιχείρημα του καθενός μας είναι η ζωή του. Αυτά λοιπόν, με τρομάζουν πάρα πολύ.

Δεν πιστεύω ότι θα μείνει το αποτύπωμα μου – μα ούτε και με νοιάζει

Σχετίζομαι με νέα παιδιά, ψάχνοντας ένα έργο. Κι όπως κάθε σχέση αληθινή, παίρνω και δίνω ισότιμα.

Σκέφτομαι πως, όσο υπέροχη είναι η ζωή, άλλο τόσο είναι και αμείλικτη. Γι’ αυτό και δεν μένει τίποτα. Όπως ξεχάστηκε η Λαμπέτη και κάποιοι νεότεροι ηθοποιοί δεν την ξέρουν καν, έτσι θα ξεχαστώ κι εγώ. Δεν πιστεύω ότι θα μείνει το αποτύπωμα μου – μα ούτε με νοιάζει. Θέλω όσο υπάρχω, ζω και δημιουργώ να είμαι εντάξει και θετική απέναντι τους. Δεν πιστεύω ότι ζούμε μια εποχή που ευνοεί τα ίχνη των ανθρώπων.

«Πιστεύω ότι δεν έχω δώσει στους άλλους όλα όσα θα ήθελα» εξηγεί δικαιολογώντας την κοινωνική της δράση.

Πιστεύω ότι δεν έχω δώσει στους άλλους όλα όσα θα ήθελα. Και μέσα από τους τρόπους που περιέγραψες, κάτι δίνω. Κάτι πιο απτό και άμεσο από το να είμαι μια καλή ηθοποιός και να παίζω σε μια καλή παράσταση. Συνεπώς, όλο αυτό δεν είναι μητρικό, όσο είναι υπαρξιακό.

Σίγουρα έχει πλατύνει ο τρόπος που βλέπω τους ανθρώπους. Και τους βλέπω πολύ διαφορετικά απ’ όταν ήμουν μικρή. Χωράω πολύ περισσότερες από τις ανθρώπινες αδυναμίες – των άλλων και τις δικές μου. Κι επίσης, μπορώ να σχετιστώ με μεγαλύτερη γκάμα ανθρώπων απ’ ότι παλαιότερα. Κακά τα ψέματα, όταν είσαι νέος, σ’ έναν καλλιτεχνικό χώρο, οι άνθρωποι που σχετίζεσαι ανήκουν σε ένα στενό περιβάλλον. Και τείνεις να νομίζεις πως αυτός είναι ο κόσμος όλος. Όμως, όταν ο φακός ανοίξει και δεις τη μεγαλύτερη εικόνα, καταλαβαίνεις πως αυτό που νόμιζες ως σύμπαν δεν είναι παρά ένα κομματάκι μιας μεγάλης εικόνας. Κι εκεί διακρίνεις περισσότερα πρόσωπα και πόσο ίδιοι είμαστε όλοι και καθόλου ξεχωριστοί.

Για ένα μεγάλο διάστημα. Ευδοκιμεί αυτή η στάση ζωής στο χώρο μας.

Είμαι σίγουρη πως δεν ήμουν πλασμένη για να γίνω μητέρα. Είχα άλλες προτεραιότητες, έπρεπε να λύσω άλλα πράγματα μέσα μου

Όχι, ποτέ. Είμαι σίγουρη πως δεν ήμουν πλασμένη για να γίνω μητέρα. Είχα άλλες προτεραιότητες, έπρεπε να λύσω άλλα πράγματα μέσα μου. Δεν είναι κάτι που μου έλειψε. Είμαι υπέρ – ευχαριστημένη με τα παιδιά του άντρα μου με τα οποία έχω φιλική σχέση.

Δεν αισθάνομαι πως έχω ζήσει πολλά. Γιατί ταυτόχρονα τα ξεχνάω, δεν με βαραίνουν. Ίσως είναι αυτό το παιδικό που λέγαμε· δεν κουβαλάω τα παλιά σε κάθε καινούργια μου εμπειρία. Περιμένω να εντυπωσιαστώ και να ενθουσιαστώ, να ζήσω μια αρχή ξανά. Μια φίλη μου, μου είχε πει πως είμαι σαν πανάκι που περιμένω να φυσήξει ο αέρας για να ταξιδέψω.

Λέει: «Δεν αισθάνομαι πως έχω ζήσει πολλά. Γιατί ταυτόχρονα τα ξεχνάω, δεν με βαραίνουν. Περιμένω να εντυπωσιαστώ και να ενθουσιαστώ, να ζήσω μια αρχή ξανά».

Φυσικά. Ευγνωμονώ την κάθε μέρα και δεν θεωρώ καθόλου αυτονόητο πως θα υπάρξει και μια άλλη στιγμή. Οι απώλειες έχουν εντείνει την αίσθηση ότι κάθε μέρα είναι πολύτιμη. Παλαιότερα ένιωθα πως ο χρόνος είναι άπειρος και με περιμένει. ‘Οσο για εκείνους που χάνονται, νιώθω πως δεν φεύγουν εντελώς από δίπλα μας, κάπως τους ενσωματώνουμε. Πιστεύω πως κουβαλάω τους δικούς μου αγαπημένους που έχουν πεθάνει. Και πότε-πότε κάτι δικό τους μου μιλάει σε ανύποπτο χρόνο: Στον ύπνο, στον ξύπνιο, σε μια σκέψη, μια χειρονομία. Περιμένουν μια ευκαιρία για να μας θυμίσουν ότι είναι μέσα μας.

Τα ποιήματα μου θυμίζουν ότι η πραγματικότητα δεν είναι το ξερό, στενό, μονοδιάστατο πράγμα στο οποίο συχνά εγκλωβιζόμαστε. Υπάρχει ένας τρόπος να φυλακίσεις τις εξαιρετικές στιγμές, να τις αποκαλύψεις κάτω από ένα άχαρο γκρίζο τοπίο, να τις θυμίσεις στους άλλους. Η ποίηση υγραίνει την πραγματικότητα, σου θυμίζει την άλλη διάσταση. Γι’ αυτό και την αγαπώ πάρα πολύ.