Sneak Peek: Στην πρόβα της «Κασσάνδρας» με πρωταγωνίστρια μια Αργεντινή διεμφυλική σοπράνο

Έχει τυλίξει τους ώμους της με ένα κατακόκκινο πλεκτό σάλι και στο ίδιο χρώμα φορά μια μακριά φούστα. Φιγούρα κατεξοχήν Αλμοδοβαρική. Καθώς ο ήχος από το τσέλο και το βιολί από το σύνολο του Ergon Ensemble καταλαμβάνουν τη σκηνή – ένα νυχτερινό παρακμιακό κέντρο – η φωνή της Μαρία Καστίγια Ντε Λίμα, απαριθμεί ακατάληπτα τα πρόσωπα του Τρωϊκού Πολέμου. «Εκάβη, Πρίαμος. Αγαπώ την οικογένεια μου γιατί με αποδέχθηκε, αποδέχθηκε το νέο μου σώμα», τραγουδά. Κι αν η πληροφορία πως πρόκειται για μια διεμφυλική σοπράνο έχει προηγηθεί της άφιξης της στη Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ, δεν θα υποψιαζόσουν ποτέ πως αυτό το πλάσμα είχε ξεκινήσει την καριέρα του στην όπερα ως τενόρος.

Η Μαρία Καστίγιο Ντε Λίμα είναι το επίκεντρο μιας ερεθιστικά πολυπολιτισμικής συνεργασίας ανάμεσα σε δημιουργούς της όπερας και του θεάτρου, της Ελλάδας, της Αργεντινής, της Βραζιλίας και της Ουρουγουάης που κορυφώνεται σε μια ανατρεπτική οπερατική εκδοχή του μύθου της «Κασσάνδρας». «Γεννήθηκα αγόρι, μεταμόρφωσα το σώμα μου, τώρα είμαι η Κασσάνδρα», τραγουδά η Ντε Λίμα, δίνοντας εξ αρχής το σήμα αυτής της αναθεωρημένης ηρωίδας που φέρει στοιχεία αρχαίας τραγωδίας αλλά και ενός επιτακτικού τώρα.

Η Μαρία Καστίγια Ντε Λίμα σε σκηνή της “Κασσάνδρας”.

Η παραγωγή που ανοίγει το χειμερινό προγραμματισμό της Εναλλακτικής Σκηνής έχει κάνει, με τεράστια αποδοχή, πρεμιέρα στο περίφημο θέατρο Κολόν του Μπουένος Άϊρες (οργανισμός που συμμετέχει ως συμπαραγωγός), πάνω σε ένα κείμενο του, διάσημου πια, Ουρουγουανού θεατρικού συγγραφέα Σέρχιο Μπλάνκο, πάνω σε πρωτότυπη μουσική του διακεκριμένου Αργεντινού συνθέτη Πάβλο Ορτίς σε συν-σκηνοθεσία του καλλιτεχνικού υπεύθυνου της Εναλλακτικής Αλέξανδρου Ευκλείδη και της Ελληνο-Αργεντινής σκηνοθέτριας Ντιάνα Θεοχαρίδη. Εδώ η Κασσάνδρα είναι μια τρανς, σεξ εργάτρια, προσφύγισσα θύμα ενός πολέμου, προικισμένη με το χάρισμα της μαντικής με τη δυνατότητα να διατρέχει το χρόνο: Να ζει το τώρα, να ανατρέχει στο παρελθόν και να οραματίζεται το μέλλον – ακόμα και το δυσοίωνο.

Η Μαρία Καστίγιο Ντε Λίμα μοιάζει να κατανοεί πολλές από αυτές τις έννοιες έχοντας πολεμήσει τον κοινωνικό εκτοπισμό, έχοντας διεκδικήσει την έμφυλη ελευθερία και την προσωπική της αλήθεια, έχοντας υπερασπιστεί τη θέση της να υπάρχει σε έναν επαγγελματικό χώρο. Ακόμα κι αν δεν αυτοχαρακτηρίζεται ως τέτοιο αποτελεί ένα παγκόσμιο φαινόμενο: Ήταν ένας επαγγελματίας τενόρος και μέλος της χορωδίας του Κολόν και σήμερα είναι μια υψηλών προδιαγραφών σοπράνο. «Δεν έκανα στιγμή πίσω, είχα μεγάλη αποφασιστικότητα να κάνω τη φυλομετάβαση γιατί ήταν μια επιθυμία που εκπορευόταν μέσα από το βαθύτερο είναι μου», σημειώνει.

“Τη στιγμή που είχα αρχίσει να γίνομαι γνωστός ως τενόρος και όλα έδειχναν ότι είχα μεγάλες προοπτικές, έκανα μια παύση. Θυσίασα αυτό που θα λέγαμε διεθνή καριέρα, αλλά δεν το μετάνιωσα ποτέ” παραδέχεται η Αργεντινή διεμφλική σοπράνο από την Αργεντινή.

Το πρώτο παιδί μιας οικογένειας εργατών της Αργεντινής, επιδίωξε να γραφτεί σε Ωδείο παρά τις δύσκολες οικονομικές συνθήκες, να συνεχίσει τις μουσικές σπουδές και μάλιστα να στραφεί σε ένα είδος τέχνης αστικό, όπως είναι η όπερα. Πήρε γρήγορα φωτιά: ΄Εφηβη ακόμα συνέθετε δικά της έργα – και μάλιστα έργα όπερας, με την ενηλικίωση της άρχισε να τραγουδά επαγγελματικά και πριν από 14 χρόνια ξεκίνησε να εργάζεται ως συνεργάτιδα του Κολόν. Τότε ακόμα ως τενόρος. Ήταν η ίδια εποχή που ξεκίνησε τις διαδικασίες της φυλομετάβασης της, χωρίς να φοβάται το μέλλον της στο λυρικό τραγούδι. «Πρέπει να παραδεχτώ πως το σώμα μου είχε ήδη τη δυνατότητα να με οδηγεί στους φωνητικούς δρόμους δυνατότητων μιας σοπράνο. Φυσικά, χρειάστηκε πολλή δουλειά, μελέτη και εξάσκηση για να τα καταφέρω, υπήρχαν δάσκαλοι και άνθρωποι που με πίστεψαν· κι έτσι όχι μόνο κατάφερα να εξελίξω τη φωνή μου προς τη γυναικεία κατεύθυνση αλλά και να θεμελιώσω μια καριέρα πάνω σε αυτό. Ευτυχώς, σε αυτή μου την προσπάθεια είχα και σύμμαχο την νομοθεσία που ισχύει στην Αργεντινή για τα φυλομεταβατικά άτομα».

Μαρία Καστίγιο Ντε Λίμα, διεμφυλική σοπράνο: Δεν έκανα στιγμή πίσω, είχα μεγάλη αποφασιστικότητα να κάνω τη φυλομετάβαση γιατί ήταν μια επιθυμία που εκπορευόταν μέσα από το βαθύτερο είναι μου

Η πορεία της ήταν μια πορεία διαδοχικών υπερβάσεων: Ένα αγόρι λαϊκής καταγωγής που ήθελε να σπουδάσει μουσική ενώ η οικογένεια της με τα βίας τα έβγαζε πέρα, ένα φτωχό παιδί που πέτυχε να μπει σε ένα φημισμένο Ωδείο, ένας τραγουδιστής που έγινε τενόρος στην σκηνή του θεάτρου Κολόν κι έπειτα θα τολμούσε τη μεγάλη ανατροπή: Ως ένας άνδρας που θα γινόταν trans γυναίκα. Αν την ρωτήσεις σήμερα, η Ντε Λίμα αναγνωρίζει έναν διαρκή αγώνα σε όλη αυτή τη διαδρομή αλλά στο τέλος «είναι ένας αγώνας τον οποίο κάνουν όλοι οι καλλιτέχνες για να βρουν δουλειά, για να κυνηγούν τις οντισιόν, να γίνουν αποδεκτοί στο χώρο και να διατηρήσουν ένα υψηλό επίπεδο στην τέχνη τους». Φυσικά, η διεμφυλική σοπράνο από την Αργεντινή έκανε και τη μεγαλύτερη θυσία: «Τη στιγμή που είχα αρχίσει να γίνομαι γνωστός ως τενόρος και όλα έδειχναν ότι είχα μεγάλες προοπτικές, έκανα μια παύση. Θυσίασα αυτό που θα λέγαμε διεθνή καριέρα, αλλά δεν το μετάνιωσα ποτέ».

“τους σκοτεινούς καιρούς που ζούμε σήμερα, τι θα μπορούσε να είναι καλύτερο από το να δώσουμε τον λόγο σε μια ξένη που, από τη δική της λαθραία θέση, χρησιμοποιεί τη γλώσσα με απόλυτη ελευθερία, χωρίς να υποτάσσεται σε γλωσσικούς, ηθικούς ή πολιτιστικούς περιορισμούς;” λέει ο συγγραφέας Σέρχιο Μπλάνκο για την ηρωίδα του.

«Μητέρα εδώ είμαι, είμαι διαφορετική, αλλά είμαι η ίδια», λέει τώρα επί σκηνής ως Κασσάνδρα, ανακαλώντας το διάλογο της με την Εκάβη, ζητώντας την αποδοχή της για το νέο της βήμα στη ζωή. Το έργο του Σέρχιο Μπλάκνο γράφτηκε αρχικά ως θεατρικό κείμενο και μετασκευάστηκε σε λιμπρέτο. Ο Ουρουγουανός σταρ της δραματουργίας δημιούργησε το κείμενο στην Αθήνα, κυκλοφορώντας στους δρόμους της Ομόνοιας, αντλώντας εικόνες από το σκηνικό της μεταναστευτικής κίνησης στο κέντρο της πόλης. «Προσπάθησα να κατανοήσω αυτόν τον μύθο που μας μιλά με αινιγματικό τρόπο για τον έρωτα και το θάνατο, την επιθυμία, τη βία, τον πόλεμο… Όταν άρχισα να γράφω αυτό το κείμενο στην Αθήνα, το πρώτο ερώτημα που έθεσα στον εαυτό μου ήταν: Στους σκοτεινούς καιρούς που ζούμε σήμερα, τι θα μπορούσε να είναι καλύτερο από το να δώσουμε τον λόγο σε μια ξένη που, από τη δική της λαθραία θέση, χρησιμοποιεί τη γλώσσα με απόλυτη ελευθερία, χωρίς να υποτάσσεται σε γλωσσικούς, ηθικούς ή πολιτιστικούς περιορισμούς; Έτσι έφτασα να δώσω ζωή σε αυτή την Κασσάνδρα, η οποία δεν είναι πλέον αιχμάλωτη του ενός ή του άλλου είδους αλλά παίρνει την ελευθερία της στα χέρια της», σχολιάζει.

Νάντια Θεοχαρίδη, συν-σκηνοθέτρια: Είδαμε την Κασσάνδρα ως ένα πρόσωπο που επιχειρεί να βρει τη φωνή των ανθρώπων που δεν έχουν φωνή, είτε γιατί είναι μετανάστες, είτε γιατί ανήκουν στην ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα

Με αυτό το κείμενο στα χέρια τους, οι σκηνοθέτες της παράστασης Αλέξανδρος Ευκλείδης και Ντιάνα Θεοχαρίδη κινήθηκαν στη βάση ανάγνωσης του συγγραφέα. «Δεν επιδιώξαμε να φέρουμε σκηνοθετικές ιδέες πιο… έξυπνες από τη δραματουργία. Θελήσαμε να παραμείνουμε πιστοί σε μια σκηνική απλότητα» σχολιάζουν – με τη Θεοχαρίδη να προσθέτει πως η θεματική είναι από μόνη της σύνθετη: «Ο Μπλάνκο μιλάει για το ζήτημα του μύθου και της ταυτότητας. Είδαμε, λοιπόν, την Κασσάνδρα ως ένα πρόσωπο που επιχειρεί να βρει τη φωνή των ανθρώπων που δεν έχουν φωνή, είτε γιατί είναι μετανάστες, είτε γιατί ανήκουν στην ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα. Κι έτσι το στοιχείο της trans που φέρει η Μαρία Καστίγιο Ντε Λίμα λειτουργεί ως μεταφορά για πολλά πράγματα. Είναι ένα πρόσωπο που κινείται ανάμεσα στο παρελθόν και το μέλλον, την πατρίδα και την ξενιτιά, το ανδρικό και θηλυκό στοιχείο. Βρίσκεται σε μια διαρκή μετάβαση. Γι’ αυτό και ο παραστατικός χώρος που έχουμε δημιουργήσει είναι μη ρεαλιστικός- ακόμα και οι μουσικοί μοιάζουν με σκιές».

Ο συνθέτης Πάβλο Ορτίς και οι σκηνοθέτες της παράστασης Ντιάνα Θεοχαρίδη και Αλέξανδρος Ευκλείδης.

Δεν είναι τυχαίο πως αν και στην αρχή η πρόθεση των σκηνοθετών ήταν να χρησιμοποιήσουν το μουσικό έργο του Ιάνη Ξενάκη πάνω στον αισχύλειο μονόλογο της «Κασσάνδρας», τελικά αποφάσισαν να αναθέσουν από κοινού μια νέα πρωτότυπη σύνθεση στον Αργεντίνο συνθέτη Πάβλο Ορτίς. «Ακολουθώντας τη συγγραφική σκέψη πως η Κασσάνδρα είναι ένα πρόσωπο που ζει σε κάθε εποχή, η μουσική που συνέθεσα αντλεί από πολλές μουσικές παραδόσεις. Θα διακρίνετε στοιχεία μπαρόκ, από κλασικά έργα του 19ου αιώνα όπως και ερεθίσματα σύγχρονης μουσικής» λέει ο Ορτίς, άρτι αφιχθείς στην Εθνική Λυρική Σκηνή από το αεροδρόμιο, μετά από μια πολύωρη πτήση από την Καλιφόρνια – όπου και διδάσκει ως καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Davis. Φυσικά, η κινητήριος δύναμη του ήταν η ίδια η διεμφυλική σοπράνο, «ένα θαύμα της ζωής», «μια υπερδύναμη» όπως την ονομάζει. Γι’ αυτό και το έργο του γράφτηκε αποκλειστικά πάνω στη φωνή της. «Θα σας αποκαλύψω ότι σε λίγα σημεία χρησιμοποιούμε και τις δυνατότητες της Μαρία ως τενόρου, υπάρχει αυτή η υπογράμμιση της δυαδικότητας. Και η επίδραση αυτής της επιλογής είναι τεράστια, λειτουργεί, σχεδόν, σαν ένα στοιχείο σιωπής» εξηγεί.

Πάβλο Ορτίς, συνθέτης: Χρησιμοποιούμε και τις δυνατότητες της Μαρία ως τενόρου, υπάρχει αυτή η υπογράμμιση της δυαδικότητας

Η πολυπολιτισμική αυτή ομάδα παρακολουθεί την προ-γενική πρόβα της «Κασσάνδρας». Αν και σύμφωνα με τον Αλέξανδρο Ευκλείδη, η ομάδα λειτούργησε πολύ φυσικά και ομαλά καθώς «τα κοινά μεταξύ Αθήνας και Μπουένος Άϊρες είναι πολύ περισσότερα από όσα μπορεί κανείς να φανταστεί»· και φυσικά η Ντιάνα Θεοχαρίδη είναι μεν κάτοικος Αργεντινής αλλά με καταγωγή από την Ελλάδα και φιλοδοξία να αναζωπυρώσει τη σχέση με την πατρίδα της. Όσο για τον Σέρχιο Μπλάνκο, το έργο του έχει αναπτύξει στενούς δεσμούς με το ελληνικό κοινό, γεγονός που αποδεικνύεται σχεδόν κάθε χρόνο στην αθηναϊκή σκηνή.

Ως θαύμα και υπεδύναμη χαρακτηρίζει την Μαρία Καστίγιο Ντε Λίμα, ο Πάβλο Ορτίς.

Μετά την πρεμιέρα της «Κασσάνδρας» στην Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ την Παρασκευή 27 Σεπτεμβρίου, η παράσταση θα ταξιδέψει στη Θεσσαλονίκη και στο Φεστιβάλ των Δημητρίων ενώ δεδομένη θεωρείται η επιστροφή στο Μπουένος Άϊρες (μετά τις επτά sold out παραστάσεις Θέατρο Κολόν) αλλά και η επίσκεψη στο Μοντεβιδέο της Ουρουγουάης,. πατρίδα του συγγραφέα της, Σέρχιο Μπλάνκο. Και φυσικά, τα πλάνα για συνέχιση της περιοδείας σε σταθμούς του εξωτερικού θα συνεχιστεί.