Στο Φουαγιέ, με τον Τσέζαρις Γκραουζίνις που σκηνοθετεί τον «Καλιγούλα»

Έχει αποδείξει πως αγαπά τα απαιτητικά κείμενα του κλασικού ρεπερτορίου. Αυτή τη φορά επιστρέφει στον «Καλιγούλα» – το έργο με το οποίο ο Αλμπέρ Καμύ έκλεισε τον «κύκλο του Παραλόγου».

Και λέμε ‘επιστρέφει’ , αφού η πρώτη φορά που ο Τσέζαρις Γκραουζίνις καταπιάστηκε με το μύθο του Καλιγούλα ήταν το 2008 για το θέατρο Virus στο Ελσίνκι – του οποίου και διετέλεσε καλλιτεχνικός διευθυντής.

Ο πρώτος κύκλος της παράστασης ανέβηκε τον περασμένο Μάϊο στο θέατρο Λιθογραφείο της Πάτρας και τώρα παρουσιάζεται στο «Τζένη Καρέζη» για το αθηναϊκό κοινό.

Οι πρωταγωνιστές του «Καλιγούλα» Φάνης Δίπλας, Αλέξανδρος Κουκιάς, Ελένη Γεωργακοπούλου και Αλέξανδρος Τσίτσος. Φωτογραφία: Βασίλης Ζαβέρδας

Πράγματι, ο Καμύ στο συγκεκριμένο έργο αναλύει-φαντάζεται πού μπορεί να οδηγήσει ο ολοκληρωτισμός, μια εξουσία χωρίς όρια. Όμως, θα ήθελα να σημειώσω ότι το θέμα της εξουσίας είναι μόνο η αφετηρία για τον Καμύ. Ο «Καλιγούλας» μιλά για μια τραγική απόπειρα εφαρμογής της λογικής και της απόλυτης ειλικρίνειας σε αυτόν τον παράλογο κόσμο που ζούμε. Για μένα τελικά αυτό το έργο μιλά για την αναζήτηση του νοήματος της ζωής και… της χαράς. Το θέμα της εξουσίας, ένα φαινόμενο που μας κρατά ακόμα καθηλωμένους στον κόσμο των ζώων, θα έλεγα ότι από μόνο του δεν κεντρίζει το ενδιαφέρον μου. Είναι, απλά, βαρετό, πια.

Ο Καλιγούλας, κατά Καμύ, διαθέτει δυνατή αίσθηση του χιούμορ, παρόλο που μπορεί να είναι κάπως παράξενο ή σκοτεινό.

Εγώ δεν ξέρω, ούτε μπορώ να εξηγήσω τι σημαίνει “κωμική περφόρμανς”. Απλώς, αυτός ο χαρακτηρισμός μου ήρθε όταν είδα την παράσταση έτοιμη. ‘Κωμική’ διότι κάναμε αυτή την παράσταση επιστρατεύοντας το χιούμορ μας, αν και δεν προσπαθούμε να προκαλέσουμε, να εκμαιεύσουμε το γέλιο στον θεατή. Ο Καλιγούλας, κατά Καμύ, διαθέτει δυνατή αίσθηση του χιούμορ, παρόλο που μπορεί να είναι κάπως παράξενο ή σκοτεινό. ‘Περφόρμανς’, καταρχάς γιατί η συνάντηση ηθοποιών -θεατών γίνεται με αναμμένα τα φώτα της πλατείας. Και ό,τι συμβαίνει στη συνέχεια γίνεται σε απόσταση ανάσας. Δεν παίζουμε τον «Καλιγούλα» του Καμύ, παίζουμε με τον «Καλιγούλα» του Καμύ. Γι’ αυτό η παράστασή μας είναι πολύ διαφορετική από κάθε άλλο ανέβασμα του «Καλιγούλα» που έχει δει το κοινό.

Θα ονόμαζα τον συγκεκριμένο κώδικα ”θέατρο της φαντασίας” ή ”θέατρο για την φαντασία”. Δηλαδή, ο θεατής κοιτά τους ηθοποιούς, αλλά βλέπει κάτι άλλο. Κάτι που προκαλούν οι ηθοποιοί στην φαντασία του. Έτσι, ο θεατής γίνεται και συνδημιουργός της παράστασης. Βλέπει τη δική του βερσιόν της παράστασης που δεν είναι ίδια με τη βερσιόν ενός άλλου θεατή.

Ο Τσέζαρις Γκραουζίνις σκηνοθέτησε για πρώτη φορά το έργο του Καμύ σε θέατρο του Ελσίνκι. Φωτογραφία: Τάσος Θώμογλου

Όχι όσον αφορά την ουσία, το concept της παράστασης. Βέβαια, από τη στιγμή που ο «Καλιγούλας» μεταφέρθηκε στο θέατρο Τζένη Καρέζη, χρειάστηκαν κάποιες προσαρμογές.

Το έργο του Καμύ είναι διαχρονικό. Το κείμενο που παρουσιάζουμε γεννήθηκε στις πρόβες, είναι εμπνευσμένο από τον Καλιγούλα του Καμύ και φυσικά, κατά τη διάρκεια των δοκιμών, αυτή η παράσταση σαν σφουγγαράκι γέμισε με την εμπειρία του εγκλεισμού λόγω του κορωνοϊού, με την απελπισία που μας προκαλεί ο παραλογισμός των ταγών της εξουσίας, με την περιρρέουσα αίσθηση ότι η ποίηση και η χαρά δεν είναι χρήσιμες στον κόσμο που ζούμε.

Μα τι είναι η πολιτική στις μέρες μας, τελικά; Ένας τρόπος, μέθοδος να ελέγξεις το χάος. Όμως, τα βασικά εργαλεία που χρησιμοποιεί η πολιτική είναι σχεδόν τα ίδια που θα συναντήσεις σε μια κοινωνία πίθηκων στον ζωολογικό κήπο. Ο ηγέτης ασχολείται με τρία βασικά πράγματα: α) Να αποδείξει την εξουσία του βιάζοντας τα άλλα μέλη της ομάδας ή κοινωνίας του, β) Χειραγωγεί τα μυαλά των ”υπηκόων” του, σπέρνοντας έχθρες μεταξύ τους για να έρθει στη συνέχεια να τις λύσει, γ) Υπενθυμίζει κάθε τόσο την παρουσία του φωνάζοντας και χτυπώντας το στήθος του ή το τραπέζι. Δεν προχωρήσαμε πολύ μακριά από αυτό, έτσι δεν είναι; Τέτοιου είδους πολιτική δεν λειτουργεί πια, δεν μας σώζει από το χάος – το αντίθετο μάλλον. Μας ωθεί στο σφαγείο και κουράζει τη γη μας καταστρέφοντας το περιβάλλον. Πρέπει, τελικά, να βρεθεί ένας πνευματικός και δημιουργικός τρόπος να φέρει κοντά και να ενώσει τους ανθρώπους. Βεβαίως, μόνο αν οι άνθρωποι θέλουν να παραμείνουν άνθρωποι…