MENU
Κερδίστε Προσκλήσεις
ΤΡΙΤΗ
19
ΜΑΡΤΙΟΥ
ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΙ
ΣΑΝ ΣΗΜΕΡΑ

Όταν ο Ζαν Πωλ Σαρτρ αρνήθηκε το βραβείο Νόμπελ

Σαν σήμερα, πριν από 57 χρόνια, ο σπουδαίος φιλόσοφος Ζαν Πωλ Σαρτρ κέρδισε το βραβείο Λογοτεχνίας, αλλά αρνήθηκε να το παραλάβει.

Ο Ζαν Πωλ Σαρτρ
author-image Τατιάνα Γεωργακοπούλου

Φιλόσοφος, θεατρικός συγγραφέας, μυθιστοριογράφος, σεναριογράφος, κριτικός λογοτεχνίας, ακτιβιστής και σύντροφος της Σιμόν ντε Μποβουάρ, ο Ζαν Πωλ Σαρτρ αποτελεί μία από τις σπουδαιότερες προσωπικότητες του 20ου αιώνα.

Έτσι, το 1964 ανάμεσα σε 76 υποψήφιους για το Νόμπελ Λογοτεχνίας, η Σουηδική Ακαδημία τον ανέδειξε νικητή του βραβείου. “Για τη δουλειά του που, πλούσια σε ιδέες και γεμάτη με το πνεύμα της ελευθερίας και της αναζήτησης της αλήθειας, έχει ασκήσει εκτεταμένη επιρροή στην εποχή μας” θεωρήθηκε ο μοναδικός που θα μπορούσε να έχει νικήσει εκείνη τη χρονιά.

Η Σιμόν ντε Μποβουάρ και ο Ζαν Πωλ Σαρτρ συναντούν τον Τσε Γκεβάρα στο ταξίδι τους στην Κούβα.

Τα γράμματα του Σαρτρ στην Ακαδημία

Ο αντισυμβατικός Σαρτρ, όπως είναι γνωστό όμως, δεν δέχτηκε να παραλάβει το βραβείο του. Έτσι έμεινε στην ιστορία, καθώς μαζί με τον Ρώσο ποιητή Boris Leonidovich Pasternak είναι οι μοναδικοί νικητές Νόμπελ Λογοτεχνίας που αρνήθηκαν το βραβείο τους.

Ο Σαρτρ είχε αρνηθεί τόσο την παρασημοφόρηση του από τo γαλλικό Τάγμα τιμής, όσο και έδρα στο Κολέγιο της Γαλλίας. Παραμένοντας πιστός στις απόψεις του, λοιπόν, αρνήθηκε και το Νόμπελ, παρ’ όλο που αναγνώριζε ότι αποτελούσε μεγάλη τιμή.

Και ο λόγος που αρνήθηκε; Στο γράμμα του αναφέρει ότι: “Ο συγγραφέας που δέχεται μια τέτοια τιμή συνδέεται και με τον θεσμό που τον τίμησε. Ο συγγραφέας, λοιπόν, δεν πρέπει να επιτρέψει στον εαυτό του να μετατραπεί σε θεσμό. Εξάλλου, αυτές οι τιμές εκθέτουν και τον αναγνώστη σε μία πίεση που δεν επιθυμώ. Το να υπογράφω ως Ζαν Πωλ Σαρτρ δεν είναι το ίδιο με το να υπογράφω ως  Ζαν Πωλ Σαρτρ, νικητής Βραβείου Νόμπελ”.

Ο Σαρτρ το 1964, Φωτογραφία: Marc Riboud

Πρόσφατα αποκαλύφθηκε ότι  πριν ακόμη ανακοινωθούν τα αποτελέσματα των Νόμπελ, ο Γάλλος φιλόσοφος είχε στείλει άλλο ένα γράμμα στην Σουηδική Ακαδημία. Όταν ο Σαρτρ έμαθε ότι ήταν φαβορί για το Νόμπελ, αποφάσισε να γράψει στην επιτροπή για να εκφράσει δύο αιτήματα. Πρώτο αίτημα του ήταν να μην επιλεγεί για το βραβείο και δεύτερο να μην ξαναβρίσκεται ούτε στις μελλοντικές υποψηφιότητες.

Αυτό το γράμμα, όμως, άργησε να φτάσει στην Σουηδική Επιτροπή, η οποία ενημερώθηκε για τα αιτήματα του Σαρτρ όταν ήταν πολύ αργά. Έτσι, πράγματι τον ψήφισε για το Νόμπελ Λογοτεχνίας του 1964. Αν είχαν παραλάβει εγκαίρως το γράμμα, τότε πολύ πιθανόν η ιστορία αυτή να είχε γραφτεί αλλιώς.

Ο αντισυμβατικός υπαρξιστής Ζαν Πωλ Σαρτρ

Ο Σαρτρ είναι ένας από τους πιο διάσημους υπαρξιστές και πράγματι επηρέασε μια ολόκληρη γενιά Ευρωπαίων φιλοσόφων του 20ου αιώνα. Ως υπαρξιστής, ο Σαρτρ πίστευε ότι οι άνθρωποι δεν έχουν ουσία πριν την ύπαρξη τους, καθώς δεν υπάρχει κανένας Θεός-Δημιουργός. Έτσι, όλα του τα έργα διακατέχονταν από την ιδέα ότι η ύπαρξη προϋπάρχει της ουσίας.

Άλλη μια βασική ιδέα στα έργα του Γάλλου φιλοσόφου ήταν ότι “οι άνθρωποι είμαστε καταδικασμένοι να είμαστε ελεύθεροι“. Αυτό που εννοούσε είναι ότι οι άνθρωποι δεν είναι δέσμιοι θεϊκών δυνάμεων, αλλά ελεύθεροι να αποφασίσουν οι ίδιοι για την ζωή τους, και έτσι είναι υπεύθυνοι των πράξεων τους.

Φωτογραφία: Jacques dePotier

Επηρεασμένος από τον μηδενισμό του Νίτσε και την ιδέα ότι “η ιστορία δεν έχει κανένα υπερβατικό νόημα” και “η ζωή καμία σημασία“, ο Σαρτρ υποστήριξε ότι η ανθρώπινη ύπαρξη δεν έχει κανέναν ηθικό σκοπό. Ένα ζοφερό όραμα, που κανείς δεν περίμενε να ακούσει από έναν δηλωμένο μαρξιστή.

Αυτή του η θεωρία, ότι ο κάθε άνθρωπος επιλέγει τις πράξεις του χωρίς να βασίζεται σε κάποια ηθική, τον έβαλε στο στόχαστρο πολλών κριτικών. Άλλοι τον αποκάλεσαν ατομικιστή, άλλοι ισχυρίστηκαν ότι ο υπαρξισμός είναι αντι-επιστημονικός και ανίκανος να δώσει απαντήσεις και άλλοι, με πρωτοπόρο τον διάσημο ανθρωπολόγο Κλωντ Λεβί-Στρως, ότι ο Σαρτρ αγνοούσε τους περιορισμούς που έθεταν η κουλτούρα και η κοινωνία στη διαμόρφωση των ατόμων.

Παρ’ όλ’ αυτά, τα φιλοσοφικά του έργα ήταν σίγουρα επαναστατικά και πολύ σημαντικά για την εξέλιξη της φιλοσοφικής σκέψης. Εξίσου σημαντικά ήταν, όμως, τα μυθιστορήματα και τα θεατρικά του έργα. Μάλιστα, τα πρώτα του μυθιστορήματα, “Η Ναυτία” (1938) και “Ο Τοίχος” (1938), ήταν αυτά που τον έκαναν αρχικά διάσημο, ενώ τα πιο δημοφιλή θεατρικά του έργα ήταν “Οι Μύγες” (1944) και το “Κεκλεισμένων των Θυρών” (1947), που παρέμεναν πιστά στις φιλοσοφικές του ιδέες και ανεβαίνουν σε θεατρικές σκηνές μέχρι και σήμερα.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑΣιμόν ντε Μποβουάρ: Φιλόσοφος, αγωνίστρια, γυναίκα12.09.2018

Περισσότερα από Art & Culture
VIMA_WEB3b