Το νέο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης του Ιδρύματος Γουλανδρή, στην καρδιά της Αθήνας

Το επιβλητικό κτήριο της οδού Ερατοσθένους 13, μόλις λίγα μέτρα από το Καλλιμάρμαρο,στεγάζει τη συλλογή έργων τέχνης του Ιδρύματος Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή, η οποία θα είναι προσβάσιμη στο κοινό από Τετάρτη 2 Οκτωβρίου 2019, ενώ μελλοντικά το νέο Μουσείο Γουλανδρή θα φιλοξενεί και περιοδικές εκθέσεις Ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών.

Στο νέο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης του Ιδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή , το οποίο έχει συνολική επιφάνεια 7.250 τ.μ. και εκτείνεται σε 11 ορόφους, εκτός από τους εκθεσιακούς χώρους, λειτουργούν ένα πωλητήριο και ένα Café – Εστιατόριο, βιβλιοθήκη τέχνης, παιδικό εργαστήριο, καθώς κι ένα σύγχρονων προδιαγραφών αμφιθέατρο, 190 θέσεων.

Προκειμένου να εμπλουτίσει περαιτέρω την εμπειρία όσων επιθυμούν να εξοικειωθούν με τα έργα τέχνης που εκτίθενται στους χώρους του, το Ίδρυμα Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή, εκτός από τις ξεναγήσεις στη συλλογή του, παρέχει προβολές σύντομων ντοκιμαντέρ τέχνης αναφορικά με την ιστορία επιμέρους έργων της συλλογής. Τα ντοκιμαντέρ αποτελούν παραγωγή του Ιδρύματος Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή και οι προβολές είναι διαθέσιμες χωρίς επιπλέον κόστος, με την αγορά εισιτηρίου εισόδου.

Paul Gauguin (1848-1903) | «Nature morte aux Pamplemousses» | «Νεκρή Φύση με Γκρέιπ φρουτ» | «Still Life with Grapefruits». 1901 ή 1902 | 1901 or 1902. Λάδι σε καμβά | Oil on canvas 66 × 76.5 cm.

Το Μουσείο Γουλανδρή, με την έναρξη του, εγκαινιάζει και τον μηνιαίο προγραμματισμό των εκδηλώσεών του. Μουσικές συναυλίες, θεατρικές παραστάσεις, συζητήσεις, δράσεις για ενήλικες και παιδιά, καθώς και εκπαιδευτικά εργαστήρια συμπληρώνουν τη φιλοσοφία του Ιδρύματος Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή, με μία σειρά πρωτότυπων εκδηλώσεων που εντάσσονται αρμονικά στον μουσειακό χώρο.

Ειδικότερα, κάθε Σαββατοκύριακο, τα εκπαιδευτικά προγράμματα του Ιδρύματος Βασίλη  & Ελίζας Γουλανδρή θα καλωσορίζουν παιδιά, εφήβους και ενήλικες, προσφέροντας τη δυνατότητα συμμετοχής σε δημιουργικά εργαστήρια και δραστηριότητες με αφετηρία τις τέχνες και στόχο την ανάπτυξη νέων δεξιοτήτων.

Jackson Pollock | (1912-1956) |«Number 13, 1950» | «Αριθμός 13, 1950». 1950. Λάδι σε μασονίτη (pavatex) | Oil on masonite (pavatex), 56.5 × 56.5 cm | © Adagp, Paris, 2019 / OSDEETE Athens 2019

Το πωλητήριο του Μουσείου Γουλανδρή βρίσκεται στο ισόγειο, δίπλα στον χώρο υποδοχής και διαθέτει μία ευρεία γκάμα πρωτότυπων και αποκλειστικά custom-made προϊόντων που περιλαμβάνουν χρηστικά αντικείμενα, αλλά και αντικείμενα τέχνης, σχεδιασμένα από Έλληνες δημιουργούς και εμπνευσμένα από τη σπάνια συλλογή έργων του Ιδρύματος Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή.

Το Café – Εστιατόριο του Ιδρύματος Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή, με μία σύγχρονη εκδοχή της ελληνικής κουζίνας, από τον διακεκριμένο chef Ανδρέα Λαγό και την ομάδα του Ohh Boy Athens, υποδέχεται όλους όσους βρίσκονται στην Αθήνα μόνιμα ή για λίγο. Στο μενού του αξιοποιούνται αποκλειστικά φρέσκα μεσογειακά υλικά, με πιάτα βασισμένα στην ελληνική απλότητα και γνώμονα την αξιοποίηση της πρώτης ύλης.

Το Café – Εστιατόριο και το πωλητήριο είναι προσβάσιμα στους επισκέπτες, κατά τις ώρες λειτουργίας του μουσείου, χωρίς να απαιτείται εισιτήριο.

Τη λειτουργία της ξεκινάει και η Βιβλιοθήκη του Μουσείου Γουλανδρή, με 6.000 τόμους με θέματα από το ευρύ φάσμα των τεχνών. Ο κατάλογος της Βιβλιοθήκης συμπεριλαμβάνει μεταξύ άλλων μονογραφίες, καταλόγους εκθέσεων και περιοδικά τέχνης που θα είναι διαθέσιμα στο κοινό για ανάγνωση στον χώρο του αναγνωστηρίου.

Επιπλέον, η διάσημη συλλογή έργων τέχνης και η αρμονική συνδιαλλαγή του νεοκλασικού και μοντέρνου κτηρίου με θέα την Ακρόπολη, καθιστούν το Ίδρυμα Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή ιδανικό χώρο για τη διοργάνωση εκδηλώσεων. Οι χώροι του μπορούν να φιλοξενήσουν μικρές και μεγάλες εκδηλώσεις, συνέδρια, ημερίδες, εταιρικές παρουσιάσεις, κοινωνικές εκδηλώσεις, σεμινάρια, workshops, κινηματογραφικές προβολές.

Francis Bacon | (1909-1992) | «Three Studies for Self-Portrait» | «Τρεις σπουδές για αυτοπροσωπογραφία», 1972 | Λάδι σε καμβά, σε τρία μέρη | Oil on canvas, in three parts, 35,5 × 30,5 εκ. έκαστο | 35.5 × 30.5 cm each | © The Estate of Francis Bacon /All rights reserved / Adagp, Paris and DACS, London 2019 / OSDEETE Athens 2019.

Για όσους επιθυμούν να απολαύσουν την εμπειρία του νέου μουσείου στην πληρότητά του και παράλληλα να στηρίξουν τη δράση του Ιδρύματος Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή, το Πρόγραμμα Μελών περιλαμβάνει επτά ειδικά σχεδιασμένες κατηγορίες: Member, Couples, Family, Kids, Young, Seniors, Corporate. Κάθε μία από τις κατηγορίες συνοδεύεται από αποκλειστικά προνόμια, όπως δωρεάν είσοδο σε εκθέσεις και ξεναγήσεις, εκπτώσεις στις λειτουργίες του μουσείου, συμμετοχή σε εκδηλώσεις οργανωμένες για Μέλη, ειδικό ωράριο Μελών κ.ά.

Μάλιστα, όσοι πραγματοποιήσουν την εγγραφή τους στο Πρόγραμμα Μελών του Ιδρύματος Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή έως τις 29 Σεπτεμβρίου, θα έχουν την ευκαιρία να περιηγηθούν στο νέο μουσείο Γουλανδρή λίγο πριν την επίσημη έναρξη της λειτουργίας του. 

Alberto Giacometti |(1901-1966)| «Portrait de Yanaihara» | «Προσωπογραφία του Yanaihara» | «Portrait of Yanaihara», 1960 | Λάδι σε καμβά | Oil on canvas, 92 × 72.6 cm | © Succession Alberto Giacometti (Fondation Alberto et Annette Giacometti, Paris + Adagp, Paris) 2019 / OSDEETE Athens 2019.

Η συλλογή του Ιδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή είναι από τις σημαντικότερες ιδιωτικές συλλογές που δημιουργήθηκαν κατά το δεύτερο ήμισυ του 20ού αιώνα. Πρωταρχικός σκοπός του νέου μουσείου που ανεγέρθηκε στην Αθήνα είναι να στεγάσει αυτή τη συλλογή και να την κάνει προσβάσιμη στο κοινό, σύμφωνα με  την επιθυμία των Ιδρυτών.

Όπως ισχύει  για κάθε συλλογή, έτσι και με τη συγκεκριμένη, τα κριτήρια επιλογής των έργων που τη συγκροτούν υπήρξαν καθαρώς υποκειμενικά. Ο Βασίλης και η Ελίζα Γουλανδρή, αν και περιβάλλονταν ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του 1950  από διακεκριμένους ιστορικούς και επαγγελματίες της τέχνης, επέλεξαν τα συγκεκριμένα έργα με μοναδικό γνώμονα τις προσωπικές προτιμήσεις τους και τους δικούς τους αισθητικούς κώδικες. Σχεδόν επί πενήντα χρόνια έχτιζαν τη συλλογή τους με φροντίδα, υπομονή και πραγματική αφοσίωση, με απώτερη βλέψη, κάποια μέρα, να εκτεθεί στο μουσείο που είχαν κατά νου.

Το νέο Μουσείο Γουλανδρή έχει τη δυνατότητα να στεγάσει το μεγαλύτερο μέρος της συλλογής σε συνθήκες που προκύπτουν από ειδική σκηνογραφική μελέτη, ώστε να εξασφαλίζεται, κατά το δυνατόν, η καλύτερη παρουσίαση και αναγνωσιμότητα των έργων. Γλυπτά και πίνακες συνδιαλέγονται σε μια  προσπάθεια να τεθεί σε παράλληλη σχέση η διαδρομή των καλλιτεχνών. Επί της παρούσης εκτίθενται 180 έργα και αντικείμενα τέχνης. Εκτός από τα εμβληματικά έργα της συλλογής που παρουσιάζονται στο σύνολό τους και θα εκτίθενται μόνιμα, άλλα επίσης σημαντικά έργα θα εκτίθενται εκ περιτροπής προκειμένου όλη η συλλογή να τεθεί σε κοινή θέαση.

Pablo Picasso (1881-1973) | «Femme nue aux bras levés» | «Γυμνή γυναίκα με σηκωμένα χέρια» | «Nude Woman with Raised Arms», 1907 | Λάδι σε καμβά | Oil on canvas 150 × 100 cm.

Tην κύρια θέση στη συλλογή κατέχει η μοντέρνα και η σύγχρονη τέχνη, ευρωπαϊκή κυρίως, με έργα που χρονολογούνται από την περίοδο 1880-1980. Στον 1ο και 2ο όροφο του κτιρίου, οι επισκέπτες έχουν την ευκαιρία να ανακαλύψουν, υπό το πράο βλέμμα του El Greco, έργα των Paul Cézanne, Vincent van Gogh, Paul Gauguin, Claude Monet, Edgar Degas, Pablo Picasso, Henri de Toulouse-Lautrec, Pierre Bonnard, Georges Braque, Joan Miró, Wassily Kandinsky, Paul Klee, Fernand Léger, Jackson Pollock, Francis Bacon, Alberto Giacometti, Marc Chagall, Jean Hélion, Hans Arp, Ben Nicholson, Barbara Hepworth, César, Jean Tinguely, Niki de Saint Phalle, Friedensreich Hundertwasser, Balthus, Victor Brauner, Giorgio de Chirico και άλλων.

Κεντρικό πρόσωπο αυτής της σύναξης καλλιτεχνών είναι ο Paul Cézanne, για τον οποίο ο Picasso έλεγε ότι «ήταν ο πατέρας όλων μας», ενώ ο Giacometti θεωρούσε πως ήταν ο μοναδικός, μαζί με τους Βυζαντινούς, που ήξερε να σχεδιάζει. Επιπλέον, είναι ο πρώτος μοντέρνος ζωγράφος που εντάχθηκε στην υπό διαμόρφωση συλλογή του Βασίλη και της Ελίζας Γουλανδρή.

Vincent van Gogh
(1853-1890)
«La cueillette des olives» | «Η συγκομιδή της ελιάς» | «Olive Picking», Δεκέμβριος 1889 | December 1889.
Λάδι σε καμβά | Oil on canvas
73.5 × 92.5 cm

Έκτοτε υφάνθηκε ένας ιστός που αγκάλιασε όλους τους προαναφερθέντες ζωγράφους και γλύπτες οι οποίοι, ανάλογα με τη γενιά τους, διασταυρώνονται, συνδέονται με δεσμούς φιλίας, συγκρούονται ή αλληλοεπηρεάζονται.

Ο Βασίλης και η Ελίζα Γουλανδρή αρέσκονταν να παραπέμπουν μέσω των επιλογών τους σε φανταστικούς, ως επί το πλείστον, διαλόγους μεταξύ αυτών των καλλιτεχνών: ο Rodin, που επί χρόνια επιθυμούσε να εκθέσει μαζί με τον Monet και κατάφερε να πραγματώσει την επιθυμία του· ο Kandinsky, που δέχτηκε το πρώτο εικαστικό του κλονισμό μπροστά και πάλι στον Monet· ο Gauguin, που δεν πούλησε τον αγαπημένο του Cézanne παρά μόνο όταν σχεδόν δεν είχε τα προς το ζην πια να φάει· ο Toulouse-Lautrec, που ανέφερε ως μοναδικό του πρότυπο τον Degas· ο Van Gogh, που τόσες ελπίδες έτρεφε για τη συγκατοίκησή του με τον Gauguin, προτού η ψυχική του υγεία κλονιστεί· ο Klee, που έζησε τις ίδιες ζοφερές ώρες με τον Kandinsky όταν έκλεισε το Bauhaus· o Braque, που βρισκόταν στη Νορμανδία μαζί με τον Léger όταν κηρύχτηκε ο πόλεμος, το 1939· ο Miró και ο Giacometti, που αντιτάχθηκαν σθεναρά, καθένας με το δικό του τρόπο, στους κανόνες του σουρεαλισμού που είχε επιβάλει ο André Breton· ο De Chirico και ο Hélion, που επέλεξαν να κινηθούν ενάντια στο ρεύμα και  να επιστρέψουν σε μια πιο συμβατική ζωγραφική, πληρώνοντας την επιλογή τους με το τίμημα της απομόνωσης. Και βεβαίως ο Picasso, ο δημιουργός, ο επαναστάτης, που αφομοίωσε όλες τις αισθητικές αναφορές του και τις απέδωσε με τρόπο όχι μόνο νεωτεριστικό, αλλά και εντελώς προσωπικό.

Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας (Nikos Hadjikyriakos-Ghika) (1906-1994) | «Μπαλκόνι με οριζόντιες κολόνες» | «Balcony with Horizontal Pilasters», 1954 | Λάδι σε καμβά | Oil on canvas, 129.5 × 89 cm.

Όλες αυτές οι ιστορίες, οι διαδρομές, οι ανεκδοτολογικές αναφορές ζωντανεύουν στους τοίχους του μουσείου. Την περιδιάβαση συμπληρώνουν δύο αίθουσες αφιερωμένες σε Έλληνες καλλιτέχνες, μοντέρνους και σύγχρονους, στον 3ο και 4ο όροφο. Από τις απαρχές της συγκρότησης της συλλογής τους, ο Βασίλης και η Ελίζα Γουλανδρή επιθυμούσαν διακαώς να δώσουν μία ξεχωριστή θέση σε συμπατριώτες τους όπως ο Γιώργος Μπουζιάνης, ο Γιάννης Τσαρούχης, ο Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας, ο Γιάννης Μόραλης, ο Μιχάλης Τόμπρος. Έδωσαν μάλιστα στο διοικητικό συμβούλιο του Ιδρύματος την κατευθυντήρια οδηγία να συνεχίσουν να στηρίζουν τους νέους Έλληνες καλλιτέχνες με τη χορήγηση υποτροφιών για σπουδές, αλλά και με τον εμπλουτισμό της συλλογής με νέα έργα.

Fauteuil «à la Reine» Louis XV | Πολυθρόνα «à la reine» Λουδοβίκου ΙΕ΄ | Louis XV «à la reine» armchair, Γαλλία, 1740-1750 | France, 1740-1750 | Σκελετός από ξύλο δρυός σκαλισμένο και επιχρυσωμένο | Carved and gilt oak, 101 x 71 x 67 cm

Το Ίδρυμα Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή σεβάστηκε επίσης την επιθυμία των ιδρυτών για μια αίθουσα αφιερωμένη στη σημαντική συλλογή τους από γαλλικά έπιπλα υπογεγραμμένα από τους διασημότερους ébénistes και αντικείμενα τέχνης, χρονολογούμενα από το 18ο αιώνα, καθώς και κινεζικά αντικείμενα τέχνης από νεφρίτη ή πορσελάνη. Η τέχνη, παρούσα σε όλες τις πλευρές της ζωής του Βασίλη και της Ελίζας Γουλανδρή, αποτελούσε αναπόσπαστο μέρος της καθημερινότητάς τους.

Στον όροφο του πρώτου υπογείου υπάρχει ο χώρος που προορίζεται για τις περιοδικές εκθέσεις. Η πρώτη θα φιλοξενηθεί το φθινόπωρο του 2020.

Ο πρώτος τόμος με έργα της συλλογής του Ιδρύματος Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή είναι αφιερωμένος στη μοντέρνα τέχνη από το 1870 έως το 1945 και θα είναι διαθέσιμος στο μουσείο από τις 2 Οκτωβρίου. Στις 600 περίπου σελίδες της έκδοσης, η οποία περιλαμβάνει και χρονολόγιο, γίνεται λεπτομερής αναφορά σε κάθε έργο. Μέσα στον Οκτώβριο θα ακολουθήσουν δύο εκδόσεις για παιδιά: «Στο μουσείο» και «Η συλλογή του Ιδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή σε αυτοκόλλητα». Ο δεύτερος τόμος της συλλογής, με περιεχόμενο την τέχνη μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και τη σύγχρονη τέχνη, θα είναι διαθέσιμος το Μάιο του 2020.

Ολόκληρη η συλλογή του Ιδρύματος Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή θα αρχίσει σταδιακά να παρουσιάζεται στην ιστοσελίδα goulandris.gr.