Συλλογή Bellasi: Μια στέγη για τη χαρακτική στον Βόλο από το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας

Μια σημαντική συλλογή έργων χαρακτικής, κυρίως ευρωπαίων καλλιτεχνών του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα, αλλά και διεθνώς αναγνωρισμένων ελλήνων εικαστικών, ανήκει πλέον στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας. Τα έργα περιήλθαν στο Πανεπιστήμιο χάρη στη δωρεά στην οποία προχώρησαν οι δημιουργοί της συλλογής, ο ιταλο-ελβετός καθηγητής Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Μπολόνιας Pietro Bellasi (που πέθανε το 2018, πριν την ολοκλήρωση της δωρεάς) και η βολιώτισσα σύζυγός του Κατερίνα Παπαγεωργίου Bellasi.

Όπως τονίστηκε σε ημερίδα που διοργανώθηκε από το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας στον Βόλο, στις 24 Μαΐου, η Συλλογή θα στεγαστεί σε ένα διατηρητέο νεοκλασικό κτίριο στο κέντρο της πόλης, στο κτίριο Τσικρίκη, το οποίο ανήκει στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας. Εκεί θα δημιουργηθεί σύντομα ένας μόνιμος εκθεσιακός χώρος, όπου θα παρουσιάζονται, εναλλασσόμενα, τα έργα της Συλλογής.

Yvette Balif, 1978, χαρακτικό (aquaforte και τονική οξυγραφία)

Συλλογή Bellasi αποτελείται σήμερα από 230 έργα χαρακτικής σε χαρτί και συνοδεύεται από 13 βιβλία τέχνης που περιλαμβάνουν κάποια από τα παραπάνω χαρακτικά, καθώς και μια πλήρη βιβλιοθήκη ιστορίας της τέχνης, που αριθμεί περί τους 3.000 τόμους. Η Συλλογή συνεχίζει να εμπλουτίζεται με έργα που δωρίζονται από την Κατερίνα Παπαγεωργίου Bellasi, αλλά και από άλλους δωρητές, όπως η επίτιμη γ.γ. του ΥΠΠΟ Μαίρη Μιχαηλίδου και η γνωστή εικαστικός Βούλα Μασούρα.

Μιλώντας κατά τη διάρκεια της ημερίδας, η Κατερίνα Παπαγεωργίου Bellasi ανακοίνωσε την επιπλέον δωρεά έξι χαρακτικών, που φέρουν τις υπογραφές των Salvador Dali, Hans Arp κ.ά., τα οποία θα προστεθούν πλάι σε εκείνα των Max Ernst, Giorgio de Chirico, Max Klinger, Lucio Fontana, Victor Vasarely κ.λπ. Ταυτόχρονα, αναφέρθηκε σε περιστατικά της συλλεκτικής πρακτικής του ζεύγους Bellasi: «Σε μια Biennale της Βενετίας γνωρίσαμε τα έργα του Κώστα Γραμματόπουλου, από τους κορυφαίους έλληνες καλλιτέχνες της γενιάς του τριάντα … Συγκλονιστήκαμε. Διαλέξαμε ένα έργο του ανεικονικό με ένα κάποιο ελληνικό τοπίο: Τίτλος Αιγαίο Ι, του 1976 … Είναι το αγαπημένο μου έργο όλης της Συλλογής, θα το γνωρίσετε και θα το αγαπήσετε όταν η Κατερίνα Παπαγεωργίου Bellasi θα γίνει ένα “συννεφάκι” κοντά στον Pietro της. Κάποτε θα είναι του Πανεπιστημίου».

Κατερίνα Παπαγεωργίου Bellasi, φωτογραφία: Ίρις Λυκουριώτη

Στην ίδια ημερίδα, η διευθύντρια του Τελλόγλειου Κέντρου Τεχνών, Αλεξάνδρα Βουτυρά, ομότιμη καθηγήτρια της Σχολής Καλών Τεχνών ΑΠΘ, παρουσίασε την εμπειρία της λειτουργίας ενός άλλου πανεπιστημιακού μουσείου, του Τελλόγλειου της Θεσσαλονίκης.

Με πυρήνα τα έργα της Συλλογής, το Πανεπιστήμιο στοχεύει στη δημιουργία ενός αρχείου έρευνας της χαρακτικής τέχνης, που θα αποτελέσει σημαντικό πόλο έλξης για ερευνητές αλλά και φιλότεχνους ευρύτερα, στο πλαίσιο του Εργαστηρίου Οπτικού Πολιτισμού και Επιμελητικών Πρακτικών, του Τμήματος Πολιτισμού και Δημιουργικών Μέσων και Βιομηχανιών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.

Τάσσος Αλεβίζος, 1968, χαρακτικό

Απώτερος στόχος, μέσα από τη συγκρότηση ερευνητικών ομάδων από φοιτητές και φοιτήτριες, ερευνητές και ερευνήτριες, καθώς και διδάσκοντες και διδάσκουσες του Πανεπιστημίου, να οδηγηθούμε στη συγκρότηση και την εδραίωση ενός πανεπιστημιακού ερευνητικού κέντρου-μουσείου αφιερωμένου στη Συλλογή, αλλά και στην έρευνα της χαρακτικής και έντυπης τέχνης ευρύτερα.

Η διοργάνωση της έκθεσης πραγματοποιείται από την Επιτροπή Διαχείρισης και Αξιοποίησης της Συλλογής Pietro Bellasi και Κατερίνας Παπαγεωργίου-Bellasi. Σε αυτήν συμμετέχουν ως πρόεδρος ο εκάστοτε πρύτανης του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας (σήμερα ο καθηγητής Ζήσης Μαμούρης, τον οποίο θα διαδεχθεί σύντομα ο Χαράλαμπος Μπιλλίνης), ως αντιπρόεδρος η Κατερίνα Παπαγεωργίου-Bellasi, ως μέλη οι καθηγητές Μιχάλης Ζουμπουλάκης, Γιώργος Πετράκος, Γιώργος Τζιρτζιλάκης, Αλέξανδρος Ψυχούλης, η ιστορικός τέχνης Μαίρη Μιχαηλίδου και ο Δημήτρης Δερβένης (στέλεχος της Εταιρείας Αξιοποίησης και Διαχείρισης Περιουσίας του Πανεπιστημίου) ως γενικός γραμματέας και συντονιστής.

Οι αρχιτέκτονες της Φάλαινας, ΘΗΚΗ, Συλλογή Bellasi

Την επιμέλεια της έκθεσης και την επιλογή των έργων που θα παρουσιαστούν ανέλαβε ομάδα καθηγητών του Τμήματος Πολιτισμού και Δημιουργικών Μέσων και Βιομηχανιών και του Τμήματος Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, με κύριο επιμελητή τον αναπληρωτή καθηγητή Θεωρίας Σύγχρονης Τέχνης και Επιμελητικών Πρακτικών, Σωτήρη Μπαχτσετζή, ο οποίος υπογράφει και τη μουσειολογική μελέτη, μαζί με την θεωρητικό τέχνης και μέλος ΕΔΙΠ του Τμήματος Αρχιτεκτόνων Μηχανικών Φανή Παραφόρου.

Όπως τόνισε ο Σωτήρης Μπαχτσετζής κατά τη διάρκεια της ημερίδας, «στόχος των επιμελητών, μέσα από την έκθεση, είναι η ανάδειξη της ιστορικής αξίας και της αισθητικής ποιότητας των έργων, η ανάδειξη αντιπροσωπευτικών έργων ελλήνων καλλιτεχνών που περιλαμβάνονται στη Συλλογή (Γαλάνης, Κοντόπουλος, Κορογιαννάκης, Κατράκη, Τάσσος κ.ά.), ο διάλογος παραστατικής και αφηρημένης τέχνης, αλλά και η ανάδειξη του εύρους των τεχνικών που οι εκάστοτε καλλιτέχνες χρησιμοποιούν».

Κτίριο Τσικρίκη

Τους στόχους αυτούς καλείται να υπηρετήσει ο μουσειογραφικός σχεδιασμός, που υπογράφει η αναπληρώτρια καθηγήτρια του Τμήματος Αρχιτεκτόνων Ίρις Λυκουριώτη (Οι Αρχιτέκτονες της Φάλαινας). Έτσι, προκειμένου να δοθεί η δυνατότητα ταυτόχρονης έκθεσης και αποθήκευσης των έργων της συλλογής, αλλά και να συνδεθεί με το ίδιο το κτίριο όπου στεγάζεται, ο σχεδιασμός εκμεταλλεύεται τον διαχωρισμό του ορόφου σε τέσσερα διαφορετικά δωμάτια, σε κάθε ένα από τα οποία δίδεται διαφορετική επιμελητική έμφαση και διαφορετικός τρόπος έκθεσης και θέασης των έργων.

Πέτρος Παπαβασιλείου, 1970-72, ξυλογραφία.

Στις κατασκευές και τα έπιπλα που σχεδιάστηκαν έτσι ώστε να επιτρέπουν την εύκολη αλλαγή των εκτιθέμενων έργων, αλλά και την πολλαπλή θέαση (προθήκες με ελάχιστα κατακόρυφα πανέλα, μια κατασκευή πολλαπλών συρόμενων πανέλων με έργα και μια κεντρική κατασκευή αμφίπλευρης έκθεσης, στην οποία τοποθετούνται έργα οριζόντια και κατακόρυφα υπό κλίση) ιδιαίτερη σημασία δίνεται σε αναφορές σημαντικές για τη χαρακτική, όπως είναι τα τραπέζια χαρακτικής, οι αρχειοθήκες, τα τελάρα και τα καβαλέτα-αναλόγια.