Βίνσεντ Βαν Γκογκ: Τα ηλιοτρόπια στην πιο αισιόδοξη περίοδο του διάσημου ζωγράφου

Ο Βίνσεντ Βαν Γκογκ είναι αναμφίβολα ένας από τους σπουδαιότερους ζωγράφους όλων των εποχών. Όπως είναι γνωστό, όμως, το τεράστιο ταλέντο του αναγνωρίστηκε μετά το θάνατο του, ενώ όσο ζούσε ήταν μια παρεξηγημένη προσωπικότητα.

Όπως είναι γνωστό, ο διάσημος καλλιτέχνης πάλευε με την κατάθλιψη και άλλες ψυχικές διαταραχές. Φυσικά, στην εποχή που ζούσε οι ψυχικές ασθένειες που τον βασάνιζαν δεν ήταν εύκολο να διαγνωστούν. Έτσι, ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια της ζωής του υπέφερε από ψυχωτικά επεισόδια. Σε ένα από αυτά, ο βασανισμένος ζωγράφος έκοψε το αυτί του, κάτι για το οποίο είναι ακόμα και σήμερα διάσημος. Υπήρχε, όμως, μια εποχή στη ζωή του, όπου ο καλλιτέχνης ήταν ευτυχισμένος. Ήταν όταν έκανε τα πρώτα του βήματα ως ζωγράφος και διακατεχόταν από μία πρωτόγνωρη αισιοδοξία.

Ο ίδιος ο Γκωγκέν είχε απεικονίσει τον Βαν Γκογκ, όταν ζωγράφιζε τα ηλιοτρόπια του – Πωλ Γκωγκέν: Ο ζωγράφος των Ηλιοτρόπιων, 1888

Πρόκειται για το 1886. Ο ζωγράφος είχε μετακομίσει στην πόλη Άρλ, στην νότια Γαλλία και περίμενε να συναντήσει το είδωλο του, τον επίσης ζωγράφο και σπουδαίο καλλιτέχνη Πωλ Γκωγκέν. Τότε ήταν που άρχισε να ζωγραφίζει εκατοντάδες ηλιοτρόπια σε πολλές διαφορετικές παραλλαγές, σε κάθε “φάση” της ζωής τους, από την άνθιση μέχρι και τον μαρασμό τους. Κατά κάποιο τρόπο, οι πίνακες του αποτύπωναν τον κύκλο της ζωής.

Σήμερα, τα “Ηλιοτρόπια” είναι από τα πιο διάσημα έργα του Βαν Γκογκ. Μάλιστα, σύμφωνα με την Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου αποτελούν το πιο δημοφιλές έκθεμα που φιλοξενούν. Είναι ο πίνακας που θα βρείτε πιο συχνά πάνω σε καρτ ποστάλ, αφίσες, σουβενίρ, ακόμα και ..κούπες! Ταυτόχρονα, είναι και η εικόνα που ο Βαν Γκογκ λάτρεψε όσο καμία άλλη.

Για τον Βαν Γκογκ το ηλιοτρόπιο, που κάποτε έβλεπε ως ένα απλό διακοσμητικό, είχε γίνει κάτι σχεδόν ιερό, ένα σύμβολο που αντιποσώπευε το ίδιο το φως, την ιδανική ζώη στη φύση. Σύμφωνα με τον ίδιο τον Βαν Γκογκ, τα ηλιοτρόπια αντιπροσώπευαν μία συγκεκριμένη ιδέα: την ευγνωμοσύνη.

Ο πρώτος πίνακας του με ηλιοτρόπια, λάδι σε καμβά, 1886-1888, Μουσείο Βαν Γκογκ, Άμστερνταμ

Αυτοί οι πίνακες, σύμφωνα με γράμματα που έστελνε στην αδερφή του το 1890, αποτελούσαν για εκείνον μία εικόνα που τον έκανε να νιώθει παρηγοριά και οικειότητα. Όπως μπορούμε να φανταστούμε, του θύμιζαν μια χαρούμενη περίοδο της ζωής του, πολύ πριν χειροτερεύσει η ψυχική του υγεία.

Παράλληλα, τα “Ηλιοτρόπια” αποτελούσαν σύμβολο της φιλίας του με τον Γκώγκεν, ο οποίος είχε ενθουσιαστεί με τους πίνακες αυτούς. Η επιβεβαίωση του Γκώγκεν ήταν αυτή που προέτρεψε τον νεαρό βαν Γκογκ να συνεχίσει. Σε ένα γράμμα του στον αδερφό του Theo, ο Βίνσεντ έγραφε: “Πρόκειται για ένα είδος πίνακα που αλλάζει λίγο λίγο την οπτική του, που γίνεται όλο και πιο “πλούσιος” όσο το κοιτάς. Εξάλλου, γνωρίζεις πως τους θαύμασε και ο Γκώγκεν. Μου μίλησε για αυτούς, μου είπε «αυτό είναι το λουλούδι σου». Όπως ο Ζανίν είχε την παιώνια, και ο Quost την αλθαία, εγώ έχω το ηλιοτρόπιο.”

Ηλιοτρόπια, επανάληψη της τρίτης εκοχής, λάδι σε καμβά, Μουσείο Τέχνης Φιλαδέλφειας

Εξάλλου, το κίτρινο για εκείνον ήταν το χρώμα της ευτυχίας, ενώ για την Ολλανδία, όπου γεννήθηκε, ήταν σύμβολο αφοσίωσης και πίστης. Ο Βαν Γκογκ πειραματίστηκε πολύ με το χρώμα αυτό, καθώς και με αποχρώσεις του που είχαν πρόσφατα εφευρεθεί. Αυτό έκανε τους πίνακες αυτούς ακόμα πιο πρωτοπόρους για την εποχή.

Ο Βαν Γκογκ πειραματίστηκε επίσης με το μπλε και το μωβ χρώμα, χρησιμοποιώντας τα για να δώσει αντίθεση στα έργα του, κάτι επίσης πρωτοπόρο για την εξέλιξη του μετά-ιμπρεσιονιστικού κινήματος. Στη συνέχεια, εγκατέλειψε το μπλε και χρησιμοποιούσε μόνο το κίτρινο. Οι εικόνες του, όμως, συνέχιζαν να είναι φωτεινές.

Τα Ηλιοτρόπια, Μουσείο Βαν Γκογκ, Ολλανδία, Photo by Jean Carlo Emer on Unsplash

Εξάλλου, ο Βαν Γκογκ δεν προσπαθούσε να αποδώσει ρεαλιστικά την πραγματικότητα στους πίνακες του. Τα χρώματα που χρησιμοποιούσε δεν μιμούνταν τη φύση, αλλά αποτελούσαν έκφραση των συναισθημάτων του ζωγράφου.

Το μουσείο βρίσκεται στο Άμστερνταμ και έχει τη μεγαλύτερη συλλογή πινάκων του βαν Γκογκ σε όλο τον κόσμο, Photo by Frans Ruiter on Unsplash

Το 2019, το Μουσείο Βαν Γκογκ στο Άμστερνταμ τίμησε την αγάπη του διάσημου ζωγράφου για τα ηλιοτρόπια, με έναν εντυπωσιακο λαβύρινθο, γεμάτο με τα πανέμορφα λουλούδια. Με πάνω από 125 χιλιάδες ηλιοτρόπια και έναν χώρο αφιερωμένο σε δημιουργίες των θαυμαστών του Βαν Γκογκ, αυτός ο κήπος-λαβύρινθος 7 χιλιάδων τετραγωνικών μέτρων είναι σίγουρα ο ιδανικός φόρος τιμής για τα διάσημα έργα του ζωγράφου.

Μπορεί η “αισιόδοξη” φάση του να μην κράτησε πολύ -ο βασανισμένος ζωγράφος αφαίρεσε τη ζωή του σε ηλικία 37 ετών. Αποτέλεσε όμως την αφορμή για μερικά από τα πιο διάσημα έργα του, που συνεχίζουν ακόμη και σήμερα να μας δίνουν χαρά.