Τέσσερις σκηνοθέτες φέρνουν άγνωστα έργα στη Μικρή Επιδαύρο

Κι ενώ η συζήτηση για τη φύση του ρεπερτορίου του Φεστιβάλ Επιδαύρου συνεχίζεται εδώ και χρόνια με διάφορες αφορμές, φέτος ο προγραμματισμός στο Μικρό Θέατρο της Αρχαίας Επιδαύρου κάνει την έκπληξη.

Έργα άγνωστα, άπιαστα ή σπάνια παιζόμενα αλλά πάντα με καταγωγή τους αρχαίους ελληνικούς μύθους, αναθεωρούν το περιεχόμενου του επιδαύριου σχεδιασμού. Και συνάμα βάζουν ξανά στο τραπέζι το εύρος της θεματολογίας που μπορούν να φιλοξενήσουν τα αρχαία θέατρα – εμμονικά συνδεδεμένα με τις αρχαίες τραγωδίες και κωμωδίες.

Η Σοφία Πάσχου, ο Δημήτρης Μπογδάνος, η ‘Εφη Θεοδώρου και η Νατάσσα Τριανταφύλλη, οι τέσσερις θεατρικοί σκηνοθέτες που συμμετέχουν σε αυτό το πείραμα εισάγοντας καινούργια κείμενα στην εργογραφία της Επιδαύρου – αν και από το απώτατο παρελθόν μας – μιλούν για τις παραστάσεις τους και τη σημασία του εγχειρήματος.

Πιο αρχαία κι από την αρχαία τραγωδία. Η «Θεογονία», η γέννηση του κόσμου και το γενεαλογικό δέντρο των ολύμπιων θεών, αντικατοπτρίζει το βλέμμα του Ησίοδου στην φύση που τον περιβάλλει κατά τον 7ο π.Χ. αιώνα. Για την Σοφία Πάσχου που το επεξεργάζεται με τα θεατρικά της εργαλεία είναι «ως κείμενο μυθολογικό είναι ιδανική συνθήκη, το ιδανικό όχημα, για να αναζητήσουμε τη δική μας οπτική σε σχέση με το τι υποβάλλει. Μας επιτρέπει να αναρωτηθούμε και γιατί όχι να ξανανιώσουμε, από πού ερχόμαστε. Να μιλήσουμε για την αρχή και το τέλος, για τη δική μας Γη, το δικό μας Ουρανό, το δικό μας Χάος» σημειώνει η σκηνοθέτις.

Ακολουθώντας το γνώριμο μοτίβο δουλειάς της ομάδας της, των Patari Project – όπου η σωματικότητα κλέβει την παράσταση με χώρο δράσης ένα γαμήλιο τραπέζι χαράς κι ένωσης – η Πάσχου διαχειρίζεται το επικό ποίημα του Ησίοδου ως την συνάντηση δύο κόσμων. «Στην παράσταση συνυπάρχουν δύο κόσμοι, το γλέντι ενός γάμου και σκηνές από το μυθολογικό κόσμο, δυο κόσμοι που αλληλεπιδρούν, αλληλοεπηρεάζονται και έχουν ανάγκη ο ένας τον άλλον. Δεν θα αναλωθούμε σε μιαν απλή αφήγηση των συμβάντων της Θεογονίας, καθώς θεωρήσαμε ότι οι αισθήσεις που πυροδοτούνται από την αφήγηση είναι πολύ ισχυρότερες από μια κατά γράμμα εξιστόρηση» εξηγεί.

Η «Θεογονία» της δίνει τη δυνατότητα να αναθεωρήσει τη σχέση του Μικρού Θεάτρου της Επιδαύρου με το χρόνο και το χώρο. Τι εννοεί; «Ο γάμος μεταμορφώνει το θέατρο σε πραγματικό χώρο δεξίωσης, μετατρέποντας το κοινό σε καλεσμένους. Το κοινό δεν παρακολουθεί τον γάμο αλλά βρίσκεται μέσα σε αυτόν, βιώνει μια αίσθηση άμεσης επαφής με τα γεγονότα, ενώ ταυτόχρονα περνά σε μια ποιητική διάσταση που σταδιακά ξετυλίγεται γύρω του».

Πλάνο από την πρόβα της Θεογονίας. @Παναγιώτης Μαϊδης

Παρόλα αυτά, παρά την εμπλοκή της μ’ ένα κείμενο που σπάνια βρίσκει το δρόμο προς τη σκηνική του αναπαράσταση, η Σοφία Πάσχου δεν πιστεύει πως η χειρονομία μιας ιδιαίτερης θεματολογίας είναι αυτή που ζωοδοτεί τη σχέση μας με τα αρχαία θέατρα. «Το ζήτημα δεν είναι η θεματολογία αλλά ο τρόπος και το κίνητρο: Πού συναντιέται ο δημιουργός με το έργο του, τι τον κινεί, τι τον συγκινεί; Αυτός είναι και για εμάς, ως Patari Project, ο πρωταρχικός λόγος για να επιλέξουμε με τι θα καταπιαστούμε. Γινόμαστε μάρτυρες ενός επαναλαμβανόμενου μοτίβου, κατά το οποίο παρακολουθούμε παραστάσεις οι οποίες αρχίζουν και τελειώνουν στην τεχνική και αισθητική τους αρτιότητα. Δεν έχει σημασία αν μια τραγωδία έχει παιχτεί αναρίθμητες φορές, αλλά η, σε σχέση με αυτήν, θέση των ανθρώπων που θα την ζωντανέψουν» ξεκαθαρίζει.

Στις 5 και 6 Ιουλίου στις 21.30
Παίζουν οι: Χαρά Κότσαλη, Θεοδόσης Κώνστας, Θάνος Λέκκας, Κατερίνα Μαυρογεώργη, Κίττυ Παϊταζόγλου, Εριφύλη Στεφανίδου, Αλέξανδρος Χρυσανθόπουλος, Αποστόλης Ψυχράμης
Μουσικοί επί σκηνής οι Νίκος Γαλενιανός, Σταμάτης Πασόπουλος

Μια αρχετυπική ιστορία αγάπης. Πριν από το Ρωμαίο και την Ιουλιέττα. Με φόντο το ονειρικό τοπίο της Λέσβου. Ένα από τα πρώτα έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας, το «Δάφνις και Χλόη» φέρνει τον Δημήτρη Μπογδάνο στο μικρό ρωμαϊκό θέατρο της Επιδαύρου. Κι αυτό από μόνο του αποτελεί μια πρωτοτυπία. Ο ίδιος λέει: «Νιώθω ότι έχουμε την ευκαιρία να χρησιμοποιήσουμε ένα από τα πρώτα μυθιστορήματα της ανθρωπότητας ως βάση για να καταπιαστούμε με την ανεξιθρησκία της αγάπης, την ελευθερία και την αστική απειλή».

Αφετηρία του ήταν η σκέψη αλληλεπίδρασης της ρωμαϊκής εκδοχής του Μικρού Θεάτρου της Αρχαίας Επιδαύρου με ένα σύγχρονο του κείμενο. «Έτσι κατέληξα στο υπαίθριο ρομάντζο του Λόγγου. Στην καρδιά της ελληνικής επαρχίας, σε έναν αρχαιολογικό χώρο που περιβάλλεται από έναν ταπεινό μα όμορφο, παραδοσιακό οικισμό, από το αγνό βουκολικό τοπίο, το περιβόητο σπίτι του προηγούμενου αιώνα και την απέραντη ελληνική θάλασσα, αυτό το αρχετυπικό ζευγάρι δημιουργεί ένα prequel για όλους τους μεγάλους έρωτες της δραματουργίας με τα θεαματικά φινάλε».

Η παράσταση του σε αυτή τη site sensitive συνθήκη, εξετάζει το βασανιστικό ερώτημα που τίθεται στους αιώνες των αιώνων: Πώς γεννιέται μια μεγάλη αγάπη;

Η ‘Ελλη Πασπαλά και ο Γιάννης Φέρτης πρωταγωνιστούν στο «Δάφνις και Χλόη». @Γιάννης Ζάχος.

Βασισμένος στη νέα και κατά παραγγελία μετάφραση της Τζιάννας Τσαϊλακοπούλου – την οποία χαρακτηρίζει «σπάνιας ομορφιάς και λειτουργικότητας» – θα προσεγγίσει το έργο μέσα από την αφηγηματική συνθήκη με χιούμορ, συγκίνηση και με τους ήρωες να προκύπτουν μέσα από ένα απροσδόκητο ensemble.

«Με γοητεύει να χρησιμοποιώ τις μεθόδους του θεάτρου της επινόησης ώστε να φτιάχνουμε με την ομάδα μια παράσταση οργανική και σύγχρονη. Δεν είναι άλλωστε τυχαία η σύνθεση των συνεργατών: Ο Γιάννης Φέρτης, η Έλλη Πασπαλά, ο David Lynch και μία επίλεκτη ομάδα νέων ηθοποιών, εκπροσωπούν τρεις γενιές καλλιτεχνών που καταθέτουν την προσωπική τους αλήθεια γύρω από αυτόν τον αγνό έρωτα που δοκιμάζεται μέσα σε μια σκληρά ταξική κοινωνία».

Συμμετέχοντας κι εκείνος στην πρώτη οργανωμένη προσπάθεια αναθεώρησης του θεματολογίου του Μικρού Θεάτρου της Επιδαύρου ελπίζει να δοθεί περισσότερος χώρος σε κείμενα ποιητικά «όχι απαραιτήτως σε επίπεδο γραφής αλλά κυρίως θεματολογίας, διάθεσης και σημειολογίας. Νομίζω ότι ενεργειακά, οι πολύτιμοι αυτοί χώροι που έχουμε κληρονομήσει αντέχουν αλλά και αναδεικνύουν τις υψηλές φορτίσεις».

Στις 19 και 20 Ιουλίου, στις 21.30
Παίζουν οι: Γιάννης Φέρτης, Έλλη Πασπαλά, Δημήτρης Μάριζας, Μάρκος Παπαδοκωνσταντάκης, Φωτεινή Παπαχριστοπούλου, Δημήτρης Πασσάς, Λυδία Τζανουδάκη, Ηλέκτρα Φραγκιαδάκη, Σωσώ Χατζημανώλη
Μουσικός επί σκηνής ο David Lynch

Ο ήρωας της Τροιζήνας, εκείνος που λατρεύτηκε σαν θεός, ο Ιππόλυτος, γίνεται αντικείμενο λατρείας της μητριάς του, Φαίδρας. Η Έφη Θεοδώρου πατάει στα όμορα χώματα της Τροιζήνας, αυτά της Επιδαύρου, για να αφηγηθεί τον άνομο έρωτα της βασίλισσας για το θετό γιο της. «Ιδανικός χώρος παρουσίασης ήταν εξαρχής το Αρχαίο Θέατρο της Μικρής Επιδαύρου. Αφενός λόγω της σωστής του κλίμακας που αναδεικνύει αυτή την ξεχωριστή δραματουργία, αφετέρου λόγω της ιδιαιτερότητας του τοπίου. Δεν είναι τυχαίο ότι βρισκόμαστε πολύ κοντά στην Τροιζήνα όπου διαδραματίζεται η πλοκή» υπενθυμίζει.

Όχημα της η εκδοχή του Ρακίνα στον τραγικό μύθο – που έχει αποδώσει και ο Ευριπίδης στον «Ιππόλυτο». Η ιδέα αυτού του ανεβάσματος την απασχολεί εδώ και δύο χρόνια σε συνεργασία με τον ποιητή και μεταφραστή Στρατή Πασχάλη – που επιθυμούσε να επανέλθει στο αριστούργημα του Ρακίνα μετά από τριάντα χρόνια. «Ο Στρατής καταθέτει μια νέα μεταφραστική εκδοχή του έργου και συναντά τη δική μου επιθυμία να βρεθώ αντιμέτωπη με αυτή τη συναρπαστική κατασκευή εμπύρετου ποιητικού λόγου που πατάει στον γνωστό μύθο, για να τον απογειώσει σε περιοχές όπου το τραγικό συναντάει το μεταφυσικό. Κρύβει πολλά και ανεξήγητα σκοτάδια η ‘Φαίδρα’ παρά το λαμπερό της όνομα. Τα πρόσωπα μάχονται λυσσαλέα μέχρι τέλους, μέχρι την οριστική συντριβή. Ή τη λύτρωση» διαπιστώνει η σκηνοθέτιδα.

Η νέα αυτή μετάφραση στη «Φαίδρα» που αποκαθιστά τη μορφή του πρωτότυπου έργου του Ρακίνα και αναδεικνύει, χάρη στο μέτρο και την ομοιοκαταληξία της, τη μουσικότητα του είναι το σημείο εκκίνησης για τη δική της προσέγγιση. «Η μορφή επιβάλλεται άτεγκτα, πρέπει να αποδοθεί ακέραια ο στίχος – ζευγαρωτός 15σύλλαβος και 14σύλλαβος – και μέσα απ’ αυτόν να ξεπηδήσουν οι έννοιες και τα μεγέθη. Καθώς θα επαληθεύουμε τον πλούτο της ελληνικής γλώσσας δοκιμάζοντας όλες τις αποχρώσεις της και τη σκηνική της δραματική ισχύ, θα παράγουμε με αυτήν μουσική. Σ’ αυτή τη μουσική θα απαντά διάσπαρτα, ο ήχος του πρωτότυπου κειμένου που θα ακούγεται από σπουδαίους Γάλλους ηθοποιούς της νεότερης γενιάς. Γι’ αυτούς ο Ρακίνας είναι ο μεγάλος τους κλασσικός. Η παράσταση θα φέρει το αποτύπωμα της μουσικής του σε διάλογο με τη δική μας».

Η πρωταγωνιστική ομάδα της «Φαίδρας» με επικεφαλής την Μαρία Σκουλά και το Γιάννο Περλέγκα. @Γκέλυ Καλαμπάκα

Κι έτσι παρότι η σκέψη για τη «Φαίδρα» της προηγήθηκε της φετινής πρότασης του Φεστιβάλ εντάχθηκε άριστα στον σχεδιασμό της Μικρής Επιδαύρου κάτω από την ομπρέλα των αρχαίων μύθων. «Μας δίνεται η ευκαιρία να ξαναδούμε το θέμα της χρήσης των αρχαίων θεάτρων, τόσο μέσα από διαφορετικές δραματουργίες, όσο και μέσα από διαφορετικές μορφές της τέχνης» συμφωνεί η ίδια. Ωστόσο, η Έφη Θεοδώρου εκτιμά πως όλες οι μορφές παραστατικής τέχνης μπορούν να βρουν τη θέση τους στα αρχαία θέατρα. «Φτάνει να υπάρχει σοβαρός σχεδιασμός, τόσο ως προς τη σύλληψη, όσο και ως προς την εκτέλεση. Ήδη έχουν γίνει αρκετές προτάσεις και πειράματα, ορισμένα απ’ αυτά ήταν πολύ πετυχημένα. Σημαντικό και. παρόλα αυτά. άλυτο ζήτημα παραμένει η συστηματική σύνδεση των αρχαίων θεάτρων μας με τα αντίστοιχα του εξωτερικού, η ένταξη τους σε δίκτυα και διεθνή φεστιβάλ και διοργανώσεις».

Σημειωτέον πως η «Φαίδρα» της ενδέχεται να επαναληφθεί και στην Αθήνα, εγκατεστημένη αυτή τη φορά στην Αρχαία Αγορά. Αναμένεται δε, να περιοδεύσει και αρχαιολογικούς χώρους της Κρήτης – καθώς είναι μια συμπαραγωγή του Φεστιβάλ Επιδαύρου και του ΔΗΠΕΘΕ Κρήτης Ετσι, «η κόρη του Μίνωα και της Πασιφάης», θα επισκεφθεί τον γενέθλιο τόπο της.

Στις 26 και 27 Ιουλίου στις 21.30
Παίζουν οι Μαρία Σκουλά, Γιάννος Περλέγκας, Γιάννης Παπαδόπουλος, Γιωργής Τσαμπουράκης, Μαριάννα Δημητρίου, Πηνελόπη Τσιλίκα, Ελένη Μπούκλη

Μια και μοναδική φορά, η ποίηση του Ανδρέα Κάλβου, η εμβαπτισμένη στο ρομαντισμό, έκανε την έξοδο της προς την τραγωδία. Κι αυτή είναι η πρώτη απόπειρα να παρασταθεί. Η Νατάσσα Τριανταφύλλη ήρθε αναπάντεχα σε επαφή με τις «Δαναΐδες» όταν ο μελετητής και μεταφραστής του Κάλβου, Δημήτρης Αρβανιτάκης την έφερε σε επαφή με το κείμενο. «Ομολογώ ότι μαγεύτηκα από την ευκαιρία να έρθει στο φως μια πλευρά του ποιητή, που μεταθέτει την ανάγκη για ελευθερία από τις Ωδές, σε ένα θεατρικό λόγο». Και να που τώρα νιώθει την ευθύνη – «από αυτές που πολύ μου αρέσουν» όπως ομολογεί – να σκηνοθετήσει το έργο του Ανδρέα Κάλβου «που περίμενε υπομονετικά σχεδόν δύο αιώνες μέχρι να αξιωθεί ενός σκηνικού ανεβάσματος».

Ο γνωστός μύθος για τις κόρες του Δαναού – που δολοφόνησαν τους άνδρες τους κατ’ εντολή του πατέρα τους – πλην μίας, της Υπερμνήστρας – έχει μείνει στο σκοτάδι. Πρόκειται για το έργο του σημαντικού μας ποιητή που μεταχειρίζεται τις επιρροές του από το νεοκλασικισμό, τον ρομαντισμό και την ιταλόφωνη κουλτούρα για να αποδώσει μιαν ιστορία που υμνεί το δικαίωμα του ανθρώπου στην ανεξαρτησία. Η Τριανταφύλλη παλεύει να μην «με πλησιάσει η ματαιοδοξία του σπάνιου, ούτε του σκηνοθετικού συναγωνισμού, γιατί αυτό με απομακρύνει από την μαγεία και την χαρά του θεάτρου. Βέβαια, πρέπει να παραδεχτώ ότι με ενδιαφέρει πολύ, η φαντασία του κοινού να ενεργοποιείται πολύ πριν φθάσει στο θέατρο. Γι’ αυτό και πάντα προσπαθώ οι επιλογές μου να τρέφουν την περιέργεια και να έχουν περιπέτεια».

‘Αρης Μπαλής, Λένα Παπαληγούρα και Λάζαρος Γεωργακόπουλος στις «Δαναϊδες». @Λάμπρος Ρουμελιωτάκης

Η σκηνοθεσία της αντλεί από τα καταγωγικά υλικά του έργου: Τα ιταλικά, τη γλώσσα με την οποία ανατράφηκε ο ποιητής και το άρωμα ρομαντισμού που αυτή φέρει. «Επέλεξα να διατηρήσω την πρωτότυπη γλώσσα στα χορικά και να συνδυάσουμε μαζί με την Μόνικα τον λυρισμό μιας οπερετικής μουσικής με το μυθικό κόσμο του πατέρα Δαναού. Ενός κόσμου που θα ήθελα να βρει καταφύγιο, όχι στο Άργος αυτή τη φορά, αλλά στη σκηνή και στον περιβάλλοντα χώρο της Μικρής Επιδαύρου∙ από την θάλασσα μέχρι το αρχαίο νεκροταφείο ψηλά στο βουνό» εξηγεί.

Η ίδια συμφωνεί πως φέτος ο προγραμματισμός της Μικρής Επιδαύρου βρίσκει μια ξεχωριστή ταυτότητα, με τα έργα να δημιουργούν μια ενότητα μεταξύ τους. «Όλα τα έργα και οι θεματικές ακουμπούν με το ένα πόδι στο παρελθόν και με το άλλο στο μέλλον» παρατηρεί. «Στη διάζευξη αυτή, η άγνωστη τραγωδία του ποιητή “της αρετής και της τόλμης” επιτρέπει να μιλάμε για μια νέα προοπτική στην ιστορία του συγκεκριμένου θεάτρου, που αποκαλύπτει έναν αμιγώς θεατρικό λόγο, ίσως άγνωστο αλλά μαγικό».

Με το θάρρος που της δίνει η φετινή συγκυρία και η προσωπική της επιλογή στον Κάλβο, η Νατάσσα Τριανταφύλλη επεξεργάζεται εκ νέου το ύφος του ρεπερτορίου που θα ήθελε να δοκιμαστεί στα αρχαία θέατρα. Λέει: «Έχοντας νικήσει τον χρόνο, τα αρχαία θέατρα επιτρέπουν – για να μην πω επιβάλλουν – τον διάλογο με το μύθο. Εμπνέουν δημιουργούς και κοινό ν’ ανυψώσουν το βλέμμα πέραν του οικείου. Έργα των οποίων η θεματολογία συνδιαλέγεται με κλίμακες μεγαλύτερες, με αναμετρήσεις πιο γενναίες, πιστεύω ότι θα μπορούσαν να τύχουν μιας δοκιμασίας ανεβάσματος και να συναντήσουν το σύγχρονο κοινό αλλά και, κατά κάποιον παράξενο τρόπο, και το αρχαίο!».

Στις 2 και 3 Αυγούστου στις 21.30
Παίζουν οι Λάζαρος Γεωργακόπουλος, Λένα Παπαληγούρα, Άρης Μπαλής.
Τραγουδά η Άρτεμις Μπόγρη