Δημήτρης Μυταράς στην Άνδρο: 60 χρόνια ζωγραφικής μέσα σε ένα καλοκαίρι

Ένα χρόνο μετά τον θάνατό του, στις 16 Φεβρουαρίου 2017, το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Άνδρου αφιερώνει το φετινό καλοκαίρι στον Δημήτρη Μυταρά και το έργο του, επιχειρώντας όχι τη διοργάνωση μιας αναδρομικής έκθεσης, που συνεχίζει να του οφείλεται, αλλά την ανάδειξη αντιπροσωπευτικών πτυχών του έργου του.

Η 60χρονη πορεία του Μυταρά στην τέχνη σημαδεύεται από μια σειρά παράδοξα, παρατήρησε η ιστορικός τέχνης Μαρία Κουτσομάλλη, παρουσιάζοντας την έκθεση: υπήρξε διάσημος, αλλά μικρό μέρος του έργου του ήταν γνωστό στο ευρύ κοινό· πολιτικοποιημένος, ιδιαίτερα με τα εμβληματικά έργα του κατά τη διάρκεια της χούντας, αλλά χωρίς εμπλοκή στην κομματική πολιτική· χιούμορ και κυνισμός, βία και τραχύτητα διαπερνούν τα έργα του, που όμως ξεχειλίζουν από λυρική διάθεση.

Η έκθεση «Δημήτρης Μυταράς: Από το σύγχρονο στο διαχρονικό» παρουσιάζει το έργο του μέσα σε επτά ενότητες, ξεκινώντας από τα πρώτα του χρόνια, χρόνια κατάρτισης και μαθητείας, κατά τη διάρκεια των οποίων ο Μυταράς αναζητά την προσωπική του γλώσσα, ανάμεσα στην παραστατικότητα και την αφαίρεση, επιδιδόμενος σε συναρπαστικούς πειραματισμούς πάνω στη σύνθεση και το χρώμα.

_{Ο καθρέφτης (1990), Ακρυλικό σε καμβά, Συλλογή Ιδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή}

Οι καθρέφτες, που αποτελούν τη δεύτερη ενότητα, κάνουν την εμφάνισή τους σε σειρά έργων που φιλοτεχνεί από το 1960 κι έπειτα, και θα τους συναντάμε σε όλη την καλλιτεχνική του πορεία έκτοτε. Ο καθρέφτης είναι ένα αντικείμενο με «ακαθόριστες συμβολικές προεκτάσεις», όπως έλεγε ο ίδιος, που επιτρέπει στον καλλιτέχνη ένα παιχνίδι με τις μορφές και τις αντανακλάσεις τους, ανάμεσα στον εαυτό και τον άλλο.

Χαρακτηριστικές προσωπογραφίες συγκροτούν το τρίτο μέρος της έκθεσης. Ο Μυταράς, σε αντίθεση με τους περισσότερους συγχρόνους του, δεν εγκατέλειψε ποτέ αυτό το είδος της ζωγραφικής, είτε επρόκειτο για παραγγελίες είτε για αυθόρμητες δημιουργίες, όπου ανέδειξε το μεγάλο ταλέντο του στη σύνθεση, κάποτε εις βάρος της πιστότητας στο μοντέλο του, αλλά ποτέ εις βάρος της αλήθειας του.

Η επιβολή της στρατιωτικής δικτατορίας το 1967 σηματοδοτεί μια καμπή στο έργο του Μυταρά. Η περιστολή των δημοκρατικών και ατομικών ελευθεριών τον ωθεί στη δημιουργία έργων που είναι πλέον απαλλαγμένα από τον λυρισμό, γίνονται πολύ πιο σκληρά και τα διαπερνά μια υπόκωφη βία. Πρόκειται για πίνακες όπου πρωταγωνιστούν τεμαχισμένα αγάλματα, μετωνυμία των σωμάτων που υποφέρουν, έρημες πόλεις και άδεια σπίτια που μεταδίδουν μια απειλητική ατμόσφαιρα, ενώ μια νέα τεχνική, προσαρμοσμένη στις ανάγκες των καιρών, το στένσιλ, έρχεται να προστεθεί στο οπλοστάσιο με το οποίο ο ζωγράφος επιχειρεί να εκφράσει την προσωπική του κραυγή διαμαρτυρίας. Κατά την περίοδο αυτή –τη μοναδική όπου πρωταγωνιστές στους πίνακές του είναι άνδρες– το έργο του γίνεται περισσότερο απαισιόδοξο. Η στάση αυτή θα χαρακτηρίσει και τα «Επιτύμβια», τη σειρά συνθέσεων όπου πρωταγωνιστούν αρχαιοελληνικές επιτύμβιες στήλες σε αντιπαράθεση με ζωηρόχρωμες σύγχρονες γυναικείες μορφές, που τοποθετούνται σε πρώτο πλάνο.

_{Μοτοσυκλετιστής, 1970-74 (Ακρυλικό σε λινάτσα, Παραχώρηση από την γκαλερί Σκουφά)}

Η βία που χαρακτηρίζει τη σύγχρονη κοινωνία θα συνεχίσει να διαπερνά το έργο του και μετά τη δικτατορία, όταν πια τον ζωγράφο θα απασχολήσουν οι νέες μορφές βίας, στις οποίες είναι αφιερωμένο το πέμπτο μέρος της έκθεσης. Πρόκειται για μια βία που εκφράζεται μέσα από σύγχρονα αντικείμενα, όπως, π.χ., οι πασίγνωστες μοτοσυκλέτες του, αλλά και ενάντια σε εντελώς καινούργιους στόχους, όπως η φύση. Σε αυτήν την ενότητα ανήκουν και οι γνωστές συνθέσεις με ζώα, ιδιαίτερα με σκύλους, τους οποίους ο Μυταράς αγαπούσε ιδιαίτερα.

 _{Xαρίκλεια, 1971 (Ακρυλικό σε καμβά, 150 Χ 108 εκ.), ιδιωτική συλλογή}

Με μια ενότητα αφιερωμένη στις πολύ γνωστές γυναικείες κατατομές, έργα μέσα από τα οποία ο Μυταράς επεξεργάζεται με έναν εντελώς καινούργιο τρόπο το φως και το χρώμα, ολοκληρώνεται η αναφορά στο αμιγώς ζωγραφικό του έργο.

_{Μακέτα σκηνικού «Οι Εκκλησιάζουσες», Κ.Θ.Β.Ε., 1969}

Μα ακόμη ενότητα αναφέρεται στη σχέση του Μυταρά με το θέατρο, η οποία ξεκίνησε ήδη από τα χρόνια της μαθητείας του στο Παρίσι, όπου συνεργάστηκε με τον Ζαν Λουί Μπαρρώ. Στην Ελλάδα θα πρωτοεμφανιστεί ως σκηνογράφος το 1961, στην παράσταση του έργου του Λουίτζι Πιραντέλο «Απόψε αυτοσχεδιάζουμε» που παρουσίασε ο θίασος του Δημήτρη Μυράτ. Όμως η μονιμότερη συνεργασία του με το Θέατρο Τέχνης, του Κουν, του Λαζάνη, του Κουγιουμτζή, θα του επιτρέψει «να ξεφύγει από το ατελιέ» και να αναδείξει και αυτή τη δημιουργική του πτυχή, σε δέκα συνολικά παραστάσεις.

Στην έκθεση που διοργανώνει το Ίδρυμα Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή στην Άνδρο θα παρουσιαστούν περίπου εκατό έργα του Δημήτρη Μυταρά, κάποια πολύ γνωστά, κάποια λιγότερο, ενώ είκοσι από αυτά παρουσιάζονται στο κοινό για πρώτη φορά. Τα έργα προέρχονται από τις συλλογές της Εθνικής Πινακοθήκης, τραπεζών, αλλά και ιδιωτών συλλεκτών.