Γκουλτούρα Απόψε: Γράμματα Αγάπης Στον Στάλιν

Απ’την αρχή. Ναι, ο πρωταγωνιστής του θεατρικού έργου του Juan Mayorga είναι «αυτός» ο Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ, ο (μετά θάνατον) πολυβραβευμένος διάσημος συγγραφέας του «ο Μαιτρ και η Μαργαρίτα», αλλά και της «Διαβολιάδας» που ανέβηκε φέτος στο Bios.

Όσο ζούσε όμως, στη Μόσχα του ’30, δεν ήταν έτσι τα πράγματα.

Μετά τις πρώτες λαοφιλείς επιτυχίες, το καθεστώς στρέφεται εναντίον του και τον περιθωριοποιεί. Τα δημοσιεύματα στις εφημερίδες είναι πλέον υβριστικά και τον φωτογραφίζουν ως προδότη ή «ένα σκυλί που φτύνει στο πρόσωπο της εργατικής τάξης, χωρίς όμως να μπορεί να τη βλάψει». Ο Στάλιν, άλλοτε μεγάλος υποστηρικτής του, τον καταδικάζει σε καλλιτεχνική σιωπή, απαγορεύοντας τα έργα του να ανεβαίνουν σε οποιοδήποτε θέατρο στη Ρωσία.

Σε αυτό το σημείο της ζωής του συναντάμε τον Μπουλγκάκοφ στην παράσταση. Περνάει όλη τη μέρα του διαβάζοντας και ξαναδιαβάζοντας ττα δημοσιεύματα για αυτόν (εκατοντάδες και εκατοντάδες από αυτά), με τα οποία έχει γεμίσει τους τοίχους του γραφείου -και του σκηνικού χώρου. Η φίμωση του Σταλινισμού τον έχει κάνει ένα συγγραφέα χωρίς κοινό ή αναγνώστες. Η λύση που βρίσκει είναι να γίνει «συγγραφέας για έναν μόνο αναγνώστη»: ένα πρώτο γράμμα στον Στάλιν, στο οποίο απαιτεί ή να του επιστρέψει την καλλιτεχνική του ελευθερία εντός της Σοβιετικής Ένωσης ή να του δώσει την άδεια να φύγει από τη χώρα, οδηγεί σε δεύτερο και τρίτο, μέχρι τη στιγμή που ο Μπουλγκάκοφ θα δεχτεί ένα τηλεφώνημα από τον ίδιο (;) τον Στάλιν. Ο ηγέτης εκφράζει τον θαυμασμό του και πάει να του ορίσει μια πολυπόθητη προσωπική ακρόαση πριν… διακοπεί η σύνδεση αναπάντεχα.

Σε αυτό το σημείο ξεκινάει και ο εκτροχιασμός του συγγραφέα. Ανήμπορος να ξαναβρεί τον «Πατερούλη» Στάλιν κλειδώνεται στο σπίτι περιμένοντας το επόμενο τηλεφώνημα, που όμως αργεί. Αργεί πολύ, οδηγώντας σε περισσότερα γράμματα απορίας. Τα γράμματα προς τον Στάλιν γίνονται το ένα μετά το άλλο όλο και πιο προσωπικά, όλο και πιο αντικατοπτριστικά των εμμονών του ίδιου του Μπουλγκάκοφ, γίνονται η εμμονή του συγγραφέα και αρχίζουν να γίνονται εμπόδιο στην κοινωνική του και συζυγική ζωή. Η κομμένη συζήτηση στο τηλέφωνο επαναλαμβάνεται ατέρμονα σαν μάντρα, μέχρι τη στιγμή που η εμμονή του παίρνει «σάρκα και οστά» και ο φανταστικός Στάλιν του μυαλού του εμφανίζεται στη σκηνή για να συνδιαλεχθεί μαζί του!

Αυτή είναι η πρώτη σκηνοθετική δουλειά του Δημήτρη Μυλωνά, τον οποίο έχουμε γνωρίσει ως ηθοποιό μέσα από παραστάσεις του Στάθη Λιβαθινού και της Λίλλυς Μελεμέ. Άσχετα από όποια ελαφρυντικά δίνουμε πάντα με αυτό τον γνώμονα, πρόκειται για μια δουλειά με εντυπωσιακά στοιχεία, ιδιαίτερα στον τομέα της υποκριτικής διδασκαλίας.

Ο πρωταγωνιστής, Μελέτης Ηλίας, χτίζει πειστικά την προσωπική ανθρώπινη φυλακή του Μπουλγκάκοφ, τούβλο-τούβλο, με τοίχους από τα δημοσιεύματα των εφημερίδων και αλυσίδες από το καλώδιο του τηλεφώνου. Είναι μια προσεγμένη ερμηνεία που στηρίζει όλο το έργο. Οι συμπρωταγωνιστές του, Άννα Ελεφάντη ως γυναίκα του Μπουλγκάκοφ και ο Στάθης Σταμουλακάτος ως Στάλιν, έχουν ισχυρή σκηνικη παρουσία, δεν έχουν όμως αντίστοιχο “πάτημα” από το κείμενο για να αναπτύξουν τους χαρακτήρες τους. Στην περίπτωση του «Στάλιν» δεν υπάρχει καν χαρακτήρας για να χτιστεί, μόνο μια προβολή μίας στερεότυπης περσόνας.

Ο Μυλωνάς προσφέρει μια προσωπική ανάγνωση του έργου με ισχυρἐς, μολονότι μεμονωμένες, εικόνες: ο Μπουλγκάκοφ να παρασύρεται στο ερωτικό πάθος με τη γυναίκα του (σε μια εξαιρετικά λειτουργική σκηνή γυμνού) μόνο και μόνο για να σταματήσει απότομα κυριευμένος ξανά από την εμμονή του και να συντάξει ένα ακόμα γράμμα στον Στάλιν κυριολεκτικά πάνω στο… *αχεμ* της. Το ίδιο ισχύει για την μετέπειτα σκηνή της φυλάκισης του συμβόλου-ηθοποιού Στάλιν από το σκηνικό σύμβολο Στάλιν-τηλέφωνο. Αυτές οι σκηνές, ακόμα και εβδομάδες μετά, έχουν μείνει στο νου και φτάνουν στην ουσία του έργου· η γενικότερη σκηνική ανάμνηση όμως παραμένει ένα αδιάκριτο χάος.

Το ήδη πολύ φλύαρο (ειδικά για κάτι τόσο αφαιρετικό) σκηνικό με τις υπερβολικά άτακτες και πολυάριθμες στίβες των βιβλίων διαλύεται, μαζί με όλα τα χαρτιά στο παραφορτωμένο γραφείο, σε ένα ανυπόφορο σκηνικό χάος χωρίς συγκεκριμένο σχεδιασμό. Ναι, μπορεί να είναι χαρακτηριστικό της ακατάστατης δίνης στο μυαλό του Μπουλγκάκοφ, στο κοινό όμως μεταφράζεται πρώτα ως προχειρότητα της ίδιας της σκηνοθεσίας – σκηνογραφίας.

Μαζί με τα προβλήματα του ίδιου του κειμένου -το οποίο αρέσκεται σε μια κουραστική επανάληψη, αφού έχει ήδη εκθέσει αυτά που έχει να πει- δίνουν μια τελική εικόνα παράστασης λιγότερο προσεγμένης από τις ικανότητες και τα ταλέντα των συντελεστών της.

«Σε έναν κόσμο που κυριαρχείται από την αδικία, η φιλοδοξία να παραμείνει κάποιος ουδέτερος, είναι απλώς κυνισμός. Αποφασίστε, επιτέλους, Μπουλγκάκοφ, σε ποια πλευρά του οδοφράγματος βρίσκεστε;»

Rating: 2,5/5 *