Δημήτρη Τσιάμη, γιατί “γίνεσαι” σαμάνος στο Bios;

Έχουν περάσει πάνω από δέκα χρόνια, οπότε η ομάδα Per Theater Formance με ιδρυτή τον Δημήτρη Τσιάμη ξεκίνησε να ερευνά εκφάνσεις της παραστατικής τελετουργίας, να ταξιδεύει με αυτή τη γλώσσα σε διεθνή φεστιβάλ και να διδάσκει ηθοποιούς πάνω στην τελετουργική αντιμετώπιση της ερμηνείας. Έτσι, η σύνδεση τους με τον Τζιμ Μόρισον, τον ροκ ποιητή που διείσδυσε όσο κανείς άλλος στο μυστικισμό των σαμάνων κατά την νέα τους παραγωγή είναι, μάλλον, φυσική συνέχεια της έρευνας τους.

Με τον τίτλο «Mojo Risin» – παρμένο από τον θρυλικό στίχο του «L.A. Woman» που συνιστά αναγραμματισμό του ονόματος του Τζιμ Μόρισον (Jim Morrison) – η ομάδα επιχειρεί από τη σκηνή του Bios να προσεγγίσει τον σαμανισμό μέσα από μια χοροθεατρική περφόρμανς. Αφετηρία της, τι άλλο; Οι ιδιοφυείς ποιητικοί στίχοι του frontman των Doors.

«Όταν μικρός ανακάλυπτα τη ροκ μουσική οι δίσκοι των Doors ήρθαν να προσθέσουν στα πρώτα μου εκείνα ακούσματα κάποιες πρωτόγνωρες εμπειρίες εμβάθυνσης και εσωτερικού ταξιδιού. Όλοι όσοι ακούγαμε μουσική από δίσκους βινυλίου γνωρίζουμε πως η παρακολούθηση και μόνο της περιστροφικής κίνησης του δίσκου στο πικάπ μπορεί να προσφέρει μια, σχεδόν, διαλογιστική εμπειρία. Αυτή η συνθήκη σε συνδυασμό με τη μουσική των Doors και τους στίχους του Τζιμ Μόρισον αποκάλυπτε έναν άγνωστο και μυστικό κόσμο μπροστά μου.

Ο Τζιμ Μόρισον έπαιξε οπωσδήποτε έναν πολύ σημαντικό ρόλο στην εφηβεία μου, όπως και σε τόσους άλλους άλλωστε, και μέσω εκείνου μυήθηκα στην ποίηση πολύ περισσότερο απ’ ότι μέσα από τα μαθήματα λογοτεχνίας στο σχολείο. Έκτοτε επανερχόμουν πάντα σε εκείνον ως ένα από τα κορυφαία παραδείγματα, καλλιτέχνη, performer και αυτοσχεδιαστή επί σκηνής» εξηγεί σήμερα ο Δημήτρης Τσιάμης.

Σκηνή από το «Mojo Risin» που ανεβαίνει στο Bios. @Κωστής Καλλιβρετάκης.

Υπό τον ήχο του τυμπάνου, ο ίδιος και τρεις ακόμα περφόρμερς – Πένυ Ελευθεριάδου, Φαίδρα Σούτου και Γιώργος Σταυριανός – αναλαμβάνουν ρόλο σύγχρονων σαμάνων, διερευνώντας τις δυνατότητες για μία διευρυμένη κατάσταση συνείδησης μέσα από το ρυθμό, το χορό, τους ύμνους, την αποδόμηση της κίνησης και του λόγου, την αποτελεσματικότητα των συμβόλων.

Για τον Τσιάμη το «Μojo Risin» αποτελεί την πρώτη εστιασμένη μελέτη και έρευνα της ομάδας πάνω στις παραδόσεις του σαμανισμού. «Η τέχνη του Τζιμ Μόρισον αποτέλεσε ένα πρώτο όχημα για να πλησιάσουμε αυτές τις περιοχές και οπωσδήποτε επιλέχθηκε για να βοηθήσει το θεατή ν’ ανοίξει πιο εύκολα τη δική του πόρτα προς το σαμανισμό. Στο σαμανισμό συναντάμε τις απαρχές της Τέχνης και το πως η τέχνη συνδέεται με την τελετουργία, με το άγνωστο, με το πνευματικό ταξίδι, την έκσταση και τη θεραπεία» σημειώνει.

Από την παράσταση «Μότσαρτ και Σαλιέρι – Το Ρέκβιεμ». @Nίκος Τσάπογλου.

Ο Δημήτρης Τσιάμης ανακαλεί πως καταπιάστηκε με το θέατρο σε μια προσπάθεια να ερευνήσει τις δυνατότητες μετουσίωσης και μεταμόρφωσης που μπορεί να προσφέρει. Οι πρώτες παραστάσεις της ομάδας εστίαζαν στην ποιητικότητα του θεάτρου, μια περιοχή που με τη σειρά της, τους έφερε πιο κοντά στην τελετουργική φύση του θεάτρου.

Από το 2010 οι Per Theater Formance αφιέρωσαν ένα μεγάλο διάστημα μελετώντας τα εκστατικά φαινόμενα, τους προφήτες και τον προφητικό λόγο. Μια έρευνα που εξελίχθηκε σε αποκάλυψη για τη λειτουργία και την εμπειρία του ηθοποιού. «Έκτοτε σε κάθε παράσταση και σε συνδυασμό με έργα ή ιδέες που μπορούσε αυτό να συμβεί, διερευνούμε διαφορετικές κατηγορίες της τελετουργίας: Τελετουργίες της Άνοιξης, διαβατήριες τελετές, διονυσιακές τελετές, τελετουργικά των θρησκειών» προσθέτει, μνημονεύοντας και τη συνεισφορά της χορογράφου και χοροθεραπεύτριας Ελένης Χατζηγεωργίου, στο ερευνητικό έργο της ομάδας, κατά την τελευταία πενταετία.

Στην «Πυθία, ο χορός της προφητείας». @Ηλίας Μασσάρος

Σήμερα, έχοντας εντρυφήσει σ’ αυτόν τον αρχέγονο κόσμο, ο Δημήτρης Τσιάμης δεν αντιμετωπίζει το σαμάνο ως μια φιγούρα ενός μακρινού πολιτισμού αλλά ίσως ως τον πρώτο performer μιας κοινότητας.

«Ο σαμανισμός είναι μια πανάρχαια πρακτική διαμεσολάβησης με τους θεούς και τα πνεύματα, με το άγνωστο και το αόρατο. Ως φαινόμενο στην ιστορία έχει μια ευρύτατη γεωγραφική εξάπλωση. Εκφάνσεις του συναντάμε σχεδόν σε κάθε πολιτισμό. Στο πρόσωπο του σαμάνου – πέραν των ιδιοτήτων του διαμεσολαβητή, του θεραπευτή και του μάντη – συναντάμε έναν πολυ-καλλιτέχνη. Ο σαμάνος παίζει τύμπανο, τραγουδάει, χορεύει φτιάχνει συχνά ο ίδιος το κοστούμι του, διαμορφώνει το χώρο των τελετών του, ζωγραφίζει, είναι αφηγητής και δημιουργός μύθων, ενσαρκώνει και ερμηνεύει διαφορετικούς «ρόλους» -ζώα, προγόνους, πνεύματα και θεούς. Αυτό το σχήμα, του τόσο δημιουργικού και πλήρη καλλιτεχνικού κόσμου, του τόσο μυστικού και ταυτόχρονα τόσο κοινοτικού, αποτελεί ένα ιδανικό το οποίο φέρει μια τεράστια εκπαιδευτική αξία» παρατηρεί.

Τι έχει αλλάξει αυτή η μυστικιστική ενασχόληση στον τρόπο που ως ερμηνευτές διαχειρίζονται το σώμα τους; Οι αισθήσεις, η ενέργεια, η αναπνοή, η αντιληπτικότητα, όλη η κατάσταση του σώματος αλλάζει, απαντά ο Τσιάμης. «Η γνώση μέσα από αυτή τη διαδικασία κατακτιέται βιωματικά και όχι μόνο διανοητικά. Η τελετουργία στο θέατρο και το χορό λειτουργεί πάντα αναγεννητικά. Ανασυνθέτει το διαμελισμένο σώμα του ατόμου, της ομάδας, της κοινότητας και συνενώνει το σώμα με το πνεύμα».

Από την περφόρμανς «Τέχνη». @Κωστής Καλλιβρετάκης.

To «Mojo Risin» προτείνει, λοιπόν, ένα ταξίδι πνευματικής υπέρβασης σε μια εποχή που οι σύγχρονοι άνθρωποι είναι άγρια καθηλωμένοι σε μεγάλα αδιέξοδα. Διαπιστώνοντας αυτήν την αντίφαση, οι Per Theater Formance πιστεύουν πως η τελετουργία παραδοσιακά καλείται σε τέτοιες περιόδους να συμβάλει στην αποκατάσταση της ισορροπίας στις σχέσεις, της ελευθερίας ή και της ομορφιάς ακόμα, με τρόπους διαφορετικούς από αυτούς που επιλέγονται σε κοινωνικό ή πολιτικό επίπεδο.

«Η αποτελεσματικότητα της, σε κάθε εποχή, έγκειται στο ότι το βαρύ φορτίο που προκύπτει από όλα αυτά τα δεινά μετασχηματίζεται μέσα από τη σύνδεση με τον ανώτερο εαυτό μας. Η τελετουργία ή η τέχνη δεν μένει στο επίπεδο της εκτόνωσης και για αυτό τον λόγο μπορούν εν δυνάμει να οδηγήσουν σε υπερβάσεις ή τουλάχιστον σε κάποιες ισορροπίες προς όφελος της κοινότητας. Σήμερα κυριαρχεί η εκτόνωση που συχνά καταλήγει σε χυδαιότητα.

Προσωπικά προτιμώ να μετασχηματίζω το δικό μου φορτίο μέσα από την εκστατικότητα που μπορούν να μου προσφέρουν τα μέσα του θεάτρου, της μουσικής και του χορού και να μπορώ έτσι να επανέλθω κάπως πιο ψύχραιμος απέναντι στα αδιέξοδα της πραγματικότητας. Αυτό είναι άλλωστε πάντα και το νόημα του ταξιδιού. Παίρνεις μία απόσταση από το γνωστό και το οικείο ή από αυτό που σε έχει καθηλώσει για να επανέλθεις ιδανικά, με μια άλλη σχέση ως προς αυτό. Ο Μόρισον σε κάτι τέτοιο μας παροτρύνει στο τραγούδι “End of the Night”…’’Ταξίδεψε μέχρι τα λαμπερά μεσάνυχτα, ταξίδεψε μέχρι το τέλος της νύχτας’» λέει ο σκηνοθέτης της παράστασης.

Μαζί με τον Τσιάμη στο «Mojo Risin» παίζουν οι Πένυ Ελευθεριάδου, Φαίδρα Σούτου και Γιώργος Σταυριανός.

Δεν είναι τυχαίο άλλωστε, που το «Mojo Risin» απευθύνει ένα ερώτημα: «Τι θα απογίνουμε σε έναν κόσμο απελπισίας;». Υπάρχει, άραγε, απάντηση σε αυτό; «Οριστικές απαντήσεις για όλα, όπως καταλαβαίνουμε, είναι αδύνατον να υπάρξουν. Αυτό που σίγουρα βρίσκουν μέσα από το πνευματικό τους ταξίδι είναι πως αυτός ‘ο κόσμος της απελπισίας’ δεν είναι και ο μοναδικός κόσμος» επισημαίνει ο Δημήτρης Τσιάμης. «Για το σαμανισμό υπάρχουν τρεις τουλάχιστον κόσμοι: Κάτω, γύρω και επάνω από εμάς. Το να τους επισκεφθούμε μας θεραπεύει, μας ανατροφοδοτεί με εικόνες, ιδέες και ελπίδα, ενδυναμώνει τη θέληση να αντιμετωπίσουμε και να αλλάξουμε την τραγική πραγματικότητα».