Οι λογοκριμένοι πίνακες του Κλιμτ που ξαναζωντάνεψαν μέσω της τεχνητής νοημοσύνης

Με αφορμή την ψηφιακή έκθεση για την ζωή και το έργο του σπουδαίου Αυστριακού ζωγράφου Γκούσταφ Κλιμτ, που δημιούργησε η Google Arts & Culture σε συνεργασία με το Μουσείο Μπελβεντέρε, στο φως βγήκε η ιστορία τριών αριστουργημάτων του.

Ο λόγος για την οροφογραφία που ετοίμαζε ο μεγάλος καλλιτέχνης επί 5 ολόκληρα χρόνια, με σκοπό να κοσμήσει την οροφή της αίθουσας εκδηλώσεων του Πανεπιστημίου της Βιέννης. Το έργο ζωής του Κλιμτ όμως δεν θα έπαιρνε ποτέ την αναγνώριση που του άξιζε.

Η Φιλοσοφία, η Ιατρική και η Δικαιοσύνη του Γκούσταφ Κλιμτ. Photo credits: Wikimedia Commons

Ο σπουδαίος ζωγράφος κατάφερε να ολοκληρώσει τους τρεις ξεχωριστούς πίνακες που φιλοτεχνούσε το 1899. Όταν οι υπεύθυνοι του Πανεπιστημίου είδαν το αποτέλεσμα όμως, το λογόκριναν αμέσως και γρήγορα άρχισαν να κατηγορούν τον ζωγράφο για πορνογραφία και διεστραμμένες εικόνες ντροπής, που δεν είχαν καμία θέση στο κτίριο. Έτσι, του ζήτησαν να αλλάξει τις “βλάσφημες” αυτές εικόνες. Το 1904 όμως, ο Γκούσταφ Κλιμτ, απογοητευμένος από την λογοκρισία αυτή και το γεγονός ότι δεν άφηναν την τέχνη του ελεύθερη, απέσυρε τους πίνακες και τους κράτησε στην προσωπική του συλλογή, επιστρέφοντας πίσω όσα λεφτά του είχαν δώσει από το Πανεπιστήμιο.

Από τότε, τα τρία αυτά αριστουργήματα, που ονομάζονται Πίνακες της Σχολής, κυκλοφορούσαν από ιδιοκτήτη σε ιδιοκτήτη και το 1945, κατά την διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, καταστράφηκαν σε μία τραγική πυρκαγιά, η οποία είχε προκληθεί από τα ναζιστικά Ες-Ες.

Τα έργα αυτά, μέχρι σήμερα μας ήταν γνωστά από ασπρόμαυρες φωτογραφίες και μία λεπτομερή αντιγραφή της Ιατρικής, όμως η Google Arts & Culture σε συνεργασία με το Μουσείο Μπελβεντέρε κατάφεραν να τους δώσουν ξανά ζωή.

View this post on Instagram

A post shared by Google (@google)

Ο Εμίλ Βάλνερ και ο Φρανζ Σμόλα κατά τη διαδικασία της αποκατάστασης των έργων του Γκούσταφ Κλιμτ. Photo Credits: Google Arts & Culture

Για την αποκατάσταση της τριλογίας του Κλιμτ, η Google Arts & Culture και το Μουσείο Μπελβεντέρε ανέπτυξαν έναν αλγόριθμο, ο οποίος με την βοήθεια των γνώσεων που έχουμε για το έργο του Κλιμτ μπόρεσε να καταλάβει ποια ήταν τα αρχικά χρώματα της Φιλοσοφίας, της Δικαιοσύνης και της Ιατρικής.

Συγκεκριμένα, συγκέντρωσε πληροφορίες που αφορούσαν τα μοτίβα της χρήσης χρωμάτων από τον σπουδαίο ζωγράφο. Ο αλγόριθμος που κωδικοποίησε μέσα σε έξι μήνες ο μηχανικός της Google, Εμίλ Βάλνερ, σύγκρινε τους προηγούμενους πίνακες του καλλιτέχνη και διάφορες άλλες πληροφορίες, οι οποίες χρησιμοποιήθηκαν ως σημεία αναφοράς.

Το σύνολο των δεδομένων που χρησιμοποίησε ο αλγόριθμος τεχνητής νοημοσύνης περιλάμβανε σύγχρονες δημοσιογραφικές περιγραφές των Πινάκων της Σχολής, 1 εκατομμύριο φωτογραφίες του πραγματικού κόσμου και 80 έγχρωμες αναπαραγωγές των πινάκων του Κλιμτ της ίδιας περιόδου.

Όταν τελικά έγινε η πιστή αναπαράσταση των αριστουργηματικών έργων του Αυστριακού ζωγράφου, ο Βάλνερ και ο Σμόλα δήλωσαν έκπληκτοι με το αποτέλεσμα, καθώς σε κάποια σημεία άλλο περίμεναν να είναι και άλλο προέκυψε, όχι όμως από λάθος.

Για παράδειγμα, όπως οι υπεύθυνοι της αποκατάστασης έτσι και εμείς, θα περιμέναμε ο έναστρος ουρανός που εμφανίζεται στην Φιλοσοφία του Κλιμτ να έχει μπλε απόχρωση. Η τεχνητή νοημοσύνη όμως, τον απέδωσε με ένα κορεσμένο σμαραγδένιο χρώμα, καθώς σύμφωνα με δημοσιογραφικές αναφορές της εποχής, το χρώμα που είχε χρησιμοποιήσει ο Γκούσταφ Κλιμτ ήταν αρκετά πρασινωπό.

Η Φιλοσοφία, Γκούσταφ Κλίμτ. Photo Credits: Google Arts & Culture

Η Φιλοσοφία ήταν η πρώτη από τους τρεις πίνακες που παρουσιάστηκαν στην Αυστριακή Κυβέρνηση κατά τη διάρκεια της έβδομης έκθεσης Απόσχισης της Βιέννης τον Μάρτιο του 1900. Παρόλο που στο έργο είχε απονεμηθεί χρυσό μετάλλιο στην Παγκόσμια Έκθεση στο Παρίσι, στην χώρα του δέχθηκε επίθεση από πολλούς κριτικούς τέχνης.

Στα αριστερά του πίνακα βρίσκεται μια ομάδα μορφών, η αρχή της ζωής, η καρποφορία και  η φθορά. Στα δεξιά, ο πλανήτης απεικονισμένος με μυστήριο, κάτω από τον οποίο αναδύεται μια φωτεινή εικόνα, η γνώση. Οι κριτικοί ενοχλήθηκαν από την απεικόνιση ανδρών και γυναικών να παρασύρονται σε άσκοπη έκσταση. Το θέμα του πίνακα ήταν η νίκη του φωτός επί του σκοταδιού, και κανένας τους δεν μπορούσε να διακρίνει ούτε αισιοδοξία ούτε και ορθολογισμό στο έργο του Κλιμτ, το οποίο χαρακτήρισαν κενό και άκρως τολμηρό.

Η Ιατρική, Γκούσταφ Κλίμτ. Photo Credits: Google Arts & Culture

Η Ιατρική ήταν ο δεύτερος πίνακας του, ο οποίος παρουσιάστηκε τον Μάρτιο του 1901 στη δέκατη Έκθεση Απόσχισης. Διαθέτει μια σειρά από ημίγυμνες μορφές στη δεξιά πλευρά του, που αντιπροσωπεύουν τον ποταμό της ζωής, ενώ ένας σκελετός αντιπροσωπεύει τον θάνατο. Δίπλα τους, στην άλλη πλευρά, βρίσκεται μια νεαρή γυμνή γυναίκα που είναι τοποθετημένη σαν να επιπλέει στο διάστημα, με ένα νεογέννητο βρέφος στα πόδια της, που αντιπροσωπεύει τη ζωή.

Ο μόνος σύνδεσμος μεταξύ της γυναίκας αυτής και του ποταμού που σχηματίζουν τα σώματα, είναι δύο χέρια. Το δικό της και ένα ανδρικό. Στο κάτω μέρος του πίνακα βλέπουμε την Υγεία, η οποία κρατάει στο ένα χέρι το ιερό φίδι της ιατρικής, τον Λαφίτη του Ασκληπειού και στο άλλο το κύπελλο της λήθης.

Ο Κλιμτ μετέφερε με αυτό το σχέδιο μια διφορούμενη ένωση μεταξύ της ζωής και του θανάτου, χωρίς όμως να έχει πολλά στοιχεία της ιατρικής επιστήμης, μιας και ο καλλιτέχνης ήταν από τους κορυφαίους συμβολιστές της εποχής του και ό, τι ήθελε να πει, το έδειχνε με βαθυστόχαστα σύμβολα και όχι ξεκάθαρες εικόνες. Ο πίνακας δεν άργησε να δεχθεί επίθεση από τους κριτικούς. Κύριο σημείο της κριτικής όλων ήταν πως ο ζωγράφος αγνόησε τα δύο πιο σημαντικά επιτεύγματα των γιατρών, την πρόληψη και τη θεραπεία.

Η Δικαιοσύνη, Γκούσταφ Κλίμτ. Photo Credits: Google Arts & Culture

Η Δικαιοσύνη είναι ο πιο αγχώδης από τους τρεις πίνακες. Παρουσιάστηκε στην δέκατη όγδοη έκθεση Απόσχισης το 1904. Ένας καταδικασμένος άντρας απεικονίζεται περικυκλωμένος από τρεις θηλυκές φιγούρες και ένα τεράστιο χταπόδι, του οποίου τα πλοκάμια τον τυλίγουν, ενώ στο βάθος, οι τρεις θεές της Αλήθειας, της Δικαιοσύνης και του Δικαίου τον παρατηρούν. Εμφανίζονται ως Ευμενίδες, θεές της εκδίκησης, τιμωρώντας τον καταδικασμένο άντρα με τη θανατηφόρα «αγκαλιά» του χταποδιού.

Η σύγκρουση αυτή που απεικονίζεται στη Δικαιοσύνη είχε θεωρηθεί ως “ψυχο-σεξουαλική”. Ακόμα, το γεγονός πως ο πίνακάς του παρουσίαζε τον νόμο ως εκδικητικό, εστιάζοντας στο έγκλημα και την τιμωρία δεν άρεσε στους επικριτές του Κλιμτ, οι οποίοι είχαν βρει έναν ακόμα λόγο για να τον κατακρίνουν.

Στην ψηφιακή έκθεση που επιμελήθηκε η Google Arts & Culture και το Μουσείο Μπελβεντέρε της Βιέννης, ο κάθε επισκέπτης μπορεί από την άνεση του σπιτιού του να περιηγηθεί στα 63 έργα του Γκούσταφ Κλιμτ, να μάθει την ιστορία τους και να τα θαυμάσει τις λεπτομέρειές τους, κάνοντας ζουμ στον κάθε πίνακα. Οι τρεις πρόσφατα αποκατεστημένοι Πίνακες της Σχολής βρίσκονται και αυτοί εκεί, για να μας πουν την ιστορία τους, αλλά και να θαυμάσουμε τα χρώματά τους, που ξανά ζωντάνεψαν μετά από μισό αιώνα.