Η Ανάσταση μιας καθαρίστριας

Την λένε Fredalyn. Fredalyn Ressurection, δηλαδή «Ανάσταση». Έχει συνηθίσει να σχολιάζουν το όνομα της, όπως κι εσύ έχεις βαρεθεί ν’ ακούς την ατάκα «Στέλλα, κρατάω μαχαίρι». Με τη διαφορά ότι εκείνη δεν το θεωρεί τυχαίο. «Το όνομα μου έχει να κάνει με μια πεποίθηση μου- πως δεν έχει σημασία από που έρχεσαι, ποιο είναι το χρώμα σου. Σημασία έχει ότι ζούμε όλοι στον ίδιο πλανήτη. Είμαστε άνθρωποι κι αυτό μας δίνει αυτομάτως τα ίδια δικαιώματα».

Η Fredalyn είναι καθαρίστρια. Προφέρει τη λέξη στα ελληνικά, αν και το «θ» την δυσκολεύει κάπως. Η ίδια στενοχωριέται. Θέλει τα ελληνικά της να είναι τέλεια. Θα παίξει στο θέατρο εξάλλου- και θα παίξει ως καθαρίστρια. «Έχω άγχος για την παράσταση γιατί δεν θέλω να μιλάω σπαστά ελληνικά. Αφού με διάλεξαν σημαίνει ότι πίστεψαν σε μένα και δεν θέλω να τους διαψεύσω. Επίσης, δεν θέλω να απογοητεύσω τους συμπατριώτες μου και κάθε κορίτσι που δουλεύει σαν καθαρίστρια. Τις εκπροσωπώ κατά κάποιο τρόπο ή τις παρηγορώ… δεν ξέρω», λέει.

Η νέα παράσταση θεάτρου ντοκιμαντέρ «Καθαρή πόλη» από το δίδυμο των Αζά – Τσινικόρη που κάνει πρεμιέρα την Τετάρτη στη Στέγη μιλάει για μια επίμονη παρεξήγηση: Για τις γυναίκες που καθαρίζουν το σπίτι σου και το δικό μου σπίτι και έχουν μια άγνωστη ταυτότητα πριν πιάσουν χλωρίνη και σκούπα στα χέρια τους. Έτσι και η Fredalyn – μια αρχιτέκτονας από τις Φιλιππίνες. Σήμερα 37 ετών μητέρα ενός εξάχρονου αγοριού, ζει στην Ελλάδα εδώ και 12 χρόνια, δουλεύοντας ως καθαρίστρια. Όμως, κανείς δεν την ρώτησε ποια ήταν πριν από αυτό. «Τον πρώτο καιρό αισθανόμουν να πνίγομαι. Είχα σπουδάσει στην πατρίδα μου αρχιτεκτονική, ύστερα ξόδεψα δύο χρόνια για την πρακτική μου και ξαφνικά έβλεπα όλους τους κόπους μου να χάνονται για κάτι που δεν είχα επιλέξει. Είχα πάρει μαζί μου τα πτυχία μου, τα κοιτούσα και δεν μπορούσα να δεχθώ τη νέα μου ζωή. Μετά από λίγο καιρό τα έκρυψα κάπου, έπρεπε να το πάρω απόφαση και να πάψω να θρηνώ».

Νωρίτερα, το βιογραφικό της ταξίδευε στο Ντουμπάι χωρίς εκείνη, τότε που μια τεχνητή πόλη χτιζόταν στη μέση της ερήμου. Της ζητούσαν συνέντευξη από διάφορα αρχιτεκτονικά γραφεία. Όμως, δεν θα ανταποκρινόταν ποτέ. Κι έκτοτε δεν θα σταματούσε να το μετανιώνει. «Αν μπορούσα να γυρίσω πίσω το χρόνο δεν θα ερχόμουν ποτέ στην Ελλάδα. Ομως, τότε σκέφτηκα πως εφόσον θα μεταναστεύσω θα ήταν καλύτερο να βρεθώ σε μια χώρα όπου είχα συγγενείς. Η θεία μου δούλευε ήδη εδώ και μου πρότεινε να την ακολουθήσω». Έτσι κι έγινε. Είναι φθινόπωρο του 2004 και η Fredalyn προσγειώνεται στην Αθήνα, όπου ο απόηχος των Ολυμπιακών Αγώνων είναι κραταιός και το ευρώ στις μεγάλες δόξες του. Μέχρι και η θεία της χρησιμοποίησε το ίδιο επιχείρημα- του ισχυρού νομίσματος που είχε «νικήσει» το δολάριο. Η Fredalyn ανακάλυπτε ένα καινούργιο, πολλά υποσχόμενο κόσμο. Λάτρεψε τον λαμπερό ήλιο, τον ζεστό καιρό και τους ξέγνοιαστους ανθρώπους. Όταν όμως, άρχισε να δουλεύει ως καθαρίστρια όλα πήραν τις πραγματικές τους διαστάσεις. «Στις Φιλιππίνες έχουμε κι εμείς κοπέλες που βοηθούν στις δουλειές του σπιτιού. Για εμάς ωστόσο είναι σαν μέλη της οικογένειας, έμπιστα πρόσωπα, κάθονται μαζί μας στο τραπέζι και τρώνε. Εδώ, βέβαια, κανείς δεν επιτρέπεται να γευματίζει μαζί με το αφεντικό».

Βρίσκεις την λέξη «αφεντικό» κακόηχη, απωθητική. Της το λες. «Καλή ή κακή, περιγράφει μιαν αλήθεια» σου λέει με αποφασιστικότητα. «Εγώ, καμιά φορά, τους αποκαλώ “my boss”. Να δεις πως καμαρώνουν, πως χαίρονται! Σκέφτομαι πως για να μένεις στο παιχνίδι πρέπει να κάνεις πότε – πότε τη χαζή». Τα σχιστά της μάτια αστράφτουν. Έχει ζεστό χαμόγελο. Ναι, η Fredalyn είναι πολύ γλυκιά, είναι όμορφη. Σκουπίζει τη μύτη της, νομίζεις από συγκίνηση. «Όχι, είμαι κρυωμένη» εξηγεί και μόλις έχει γίνει πιο χαριτωμένη.

Δώδεκα χρόνια μετά, πάντα ως καθαρίστρια, έχει περάσει από ένα σωρό δοκιμασίες. Δοκιμασίες που υποπτεύεσαι αλλά ίσως δεν θέλεις να παραδεχτείς ότι συμβαίνουν. Την ακούς να τις αφηγείται με γλαφυρότητα, σχεδόν, σαν να τις έχει ζήσει κάποιος άλλος: Το πλούσιο, ηλικιωμένο «αφεντικό» που αποπειράθηκε πολλές φορές να τη χουφτώσει – να της πιάσει τον κώλο, όπως λέει για την ακρίβεια – ή να τη δωροδοκήσει με φορέματα και κοσμήματα για να γίνει ερωμένη του. Τον ιδιοκτήτη του γιοτ που την υποδέχθηκε γυμνός στο δωμάτιο του. Τους εργοδότες που την έκαναν σκουπίδι επειδή εμφανιζόταν για δουλειά με 10 λεπτά καθυστέρηση. «Ποιος νομίζεις ότι είσαι; Νομίζεις ότι μπορείς να με εξαγοράσεις επειδή έχω ανάγκη; Δεν με μεγάλωσαν έτσι οι γονείς μου!» τόλμησε να πει σε έναν από εκείνους που την παρενόχλησαν σεξουαλικά φεύγοντας από το σπίτι για να μην γυρίσει ποτέ.

Η Fredalyn ήρθε στην Ελλάδα μόλις η μητέρα της, μια χαμηλά αμειβόμενη δασκάλα, συγκέντρωσε το δυσθεώρητο για την φτωχή τους οικογένεια ποσό των 7.000 ευρώ. Μετά από αυτό έπρεπε να δουλέψει για να τους στηρίξει οικονομικά. «Δεν μπορούσα να τους προδώσω. Θυσίασα τη δική μου ζωή με κάποιο τρόπο. Βλέπεις στις Φιλιππίνες έχουμε αυτή την κουλτούρα, να υπακούμε στις επιθυμίες των γονιών μας χωρίς να φέρουμε αντίλογο. Είναι σαν να τους χρωστάμε αιώνια χάρη».

Με τον καιρό, η Fredalyn συνήθισε στην ιδέα της καθαρίστριας. «Δεν είναι και τόσο άσχημα, μια δουλειά είναι και με αυτή θα πορευτώ» ομολογεί, ελευθερώνοντας ένα φυλακισμένο αναστεναγμό από το στήθος της. Όπως συνήθισε κι ένα σωρό άλλα. Να ζει σε καθεστώς παρανομίας, για χρόνια χωρίς άδεια παραμονής. Να υπάρχει, αλλά και να μην υπάρχει. Να έχει ένα γιο, τον Αντόνιο Γαβριήλ που η γενέτειρα του δεν αναγνωρίζει. Να τσακώνεται με τη βιαστική κυρία στο γκισέ του Μετρό που της κλέβει ευθαρσώς τη σειρά «επειδή είναι ξένη». Να τρέχει στο αστυνομικό τμήμα της Κυψέλης επειδή μια γιαγιά με, μάλλον, στρεβλή άποψη περί εθνικού φρονήματος δεν επέτρεπε στον γιο της να παίξει στην ίδια παιδική χαρά με τα εγγόνια της… Σήμερα, ακούγεται πιο ήσυχη. Προσέχει μια ηλικιωμένη κυρία, η αδελφή της οποίας υπήρξε παλιά της εργοδότρια «και είναι πολύ καλή γυναίκα. Με αφήνει να φέρνω το γιο μου στο σπίτι όταν δεν έχει σχολείο. Της είμαι ευγνώμων».

Θα υπάρχει βέβαια μια πληγή που θα μένει ανοιχτή για καιρό. «Έχω φανταστεί πολλές φορές τον εαυτό μου να κάθεται σε ένα γραφείο και να σχεδιάζει. Δεν έθρεψα φιλοδοξίες να κάνω σπουδαία καριέρα, απλώς να εφαρμόσω όσα διδάχθηκα αντί να αναλώνομαι ανάμεσα σε χλωρίνες και Azax. Δυστυχώς, πέρασαν 12 χρόνια στην Ελλάδα και δεν έχω καμιά επαγγελματική εξέλιξη, καμιά διέξοδο. Είμαι ακόμα καθαρίστρια. Και ξέρω πως οι περισσότεροι άνθρωποι αξιολογούν, εμάς τις καθαρίστριες σαν υποδεέστερο είδος. Ίσως να έχουν δίκιο – δεν είναι μια σημαντική δουλειά, όμως είναι χρήσιμη, έντιμη. Και είναι η μοναδική επιλογή που έχουμε. Θα πρέπει λοιπόν, να μας δίνετε λίγο χώρο, να αποδεικνύουμε ποιοι είμαστε. Μπορεί να είμαστε καλύτεροι από αυτό που νομίζετε».

Η φωνή της δεν χάνει την πραότητα της κι όμως τα λόγια της είναι μια κραυγή για όποιον μπορεί να την ακούσει. Η Fredalyn Ressurection σώπαινε στωικά για πολύ καιρό, αφού, όπως επισημαίνει, οι Φιλιππινέζοι είναι ένας φιλήσυχος λαός αλλά και γιατί φοβόταν την απέλαση. Μόλις πριν από δύο χρόνια της παραχωρήθηκε άδεια παραμονής κι έκτοτε νιώθει σαν να κέρδισε την ελευθερία της. Και τώρα, παίζοντας σε μια θεατρική παράσταση, σαν να γιορτάζει αυτή την ελευθερία της. «Δέχθηκα αυτό το ρόλο όχι γιατί επιδίωξα ποτέ να γίνω διάσημη. Αλλά γιατί ήθελα να κάνω μια δυναμική δήλωση. Αν κάποιος μου έλεγε ότι η δουλειά της καθαρίστριας θα μου έδινε μια τέτοια δυνατότητα, θα γελούσα».

Αυτή τη στιγμή γελάει – ή έστω χαμογελάει. Στο μυαλό της στριφογυρίζουν όνειρα και σχέδια, «όχι μεγάλα» όπως ξεκαθαρίζει γιατί θέλει να κάνει σίγουρα βήματα, ούσα αφοσιωμένη στο γιο της. «Ο,τι κάνω είναι γι’ αυτόν» λέει. Θέλει να φύγει από την Ελλάδα, αφού ποτέ δεν αισθάνθηκε ότι εδώ ανήκει, αφού «το κράτος είναι εχθρικό κι αδικεί όλους τους ανθρώπους, Ελληνες και ξένους». Θέλει να φύγει σε αναζήτηση μιας καλύτερης δουλειάς που θα την απαλλάξει από το στίγμα της καθαρίστριας – με «τ» αντί για «θ». Ο γιος της πάντως, ο Αντόνιο Γαβριήλ, διαφωνεί. Της λέει συνεχώς ότι είναι Ελληνας και πως αυτό είναι το σπίτι του.