Άννα Συνοδινού – Το “θεριό” ησύχασε

Με το χέρι ελαφρά ανασηκωμένο μα τη μορφή της λυγισμένη από το πένθος η Άννα Συνοδινού αποχαιρετούσε, πριν από δυο χρόνια, τη φίλη της, Αντιγόνη Βαλάκου. Τώρα ήρθε η σειρά για το ελληνικό θέατρο να την αποχαιρετήσει. Η μαυροντυμένη της φιγούρα, με τα μπαμπακένια της μαλλιά, συνταρακτική μέσα σε εκείνη την ευγενική χειρονομία, συνόψιζε θαρρείς αυτό το θεριό που υπήρξε η Αννα Συνοδινού.

Θηρίο της τέχνης οπωσδήποτε. Μια ηθοποιός προικισμένη όσο λίγες στην ιστορία της σύγχρονης ελληνικής σκηνής, με την μεταλλική χαρακτηριστική φωνή να ηχεί, να τραντάζει. Ένας άνθρωπος με δημόσιο βίο που ακτινοβολούσε σοβαρότητα, ήθος, καλλιέργεια και ενέπνεε σεβασμό.

_{Στην κηδεία της Αντιγόνης Βαλάκου}

Η Αννα Συνοδινού έφυγε, ταλαιπωρημένη αλλά και πλήρης ημερών, σε ηλικία 88 ετών. Ταλαιπωρημένη γιατί τα σοβαρά αναπνευστικά προβλήματα και το σάκχαρο την εξάντλησαν τα τελευταία χρόνια όπου μπαινόβγαινε στο νοσοκομείο – παλαιότερα και μια περιπέτεια κακοήθειας την οποία και νίκησε. Πλήρης ημερών γιατί η πορεία της στην τέχνη ήταν τόσο πλούσια και ζηλευτή, το δημιουργικό της μέγεθος απροσπέλαστο που ο τετριμμένος όρος της «επιτυχίας» δεν φτάνει για να τον περιγράψει.

Ένας άνθρωπος με δημόσιο βίο που ακτινοβολούσε σοβαρότητα, ήθος, καλλιέργεια και ενέπνεε σεβασμό.

_{Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου: Αντιγόνη (1956): Αντιγόνη Βαλάκου (Ισμήνη), Άννα Συνοδινού (Αντιγόνη)} 

Η Αννα Συνοδινού γεννιέται στο Λουτράκι το Νοέμβριο του 1927, ως το όγδοο παιδί της οικογένειας (έλκει την καταγωγή της από την Αμοργό). Αποφοιτά σε αθηναϊκό Γυμνάσιο και αριστούχος από την Δραματική Σχολή του Εθνικού θεάτρου – με δασκάλους σαν τον Ροντήρη και τον Τερζάκη, τον Μυράτ και την Κοτοπούλη – ετοιμάζεται να αλώσει την σκηνή. Ήταν η Κοτοπούλη που την βάπτισε ηθοποιό, στα 1950 συμπεριλαμβάνοντας την στον θίασο της Κυβέλης για την τρίπρακτη κωμωδία «Τα παιδιά του Εδουάρδου».

_{Το αστέρι της Σεβίλλης (1955)-  Εθνικό Θέατρο: Κεντρική Σκηνή – Άννα Συνοδινού (Εστρέλλια), Μαίρη Λεκκού (Ματίλδη), Άρης Μαλλιαγρός (Δον Άριας)}

Μόνον πέντε χρόνια περνούν για να πατήσει το πόδι της στην Επίδαυρο. Τα χνάρια της στο αργολικό κοίλον μένουν ανεξίτηλα για να οδηγήσουν όλες τις επόμενες γενιές πρωταγωνιστριών που θα την διαδεχθούν. Είναι λοιπόν καλοκαίρι του 1955 όταν η Συνοδινού ενδύεται την Πολυξένη στην «Εκάβη» στο πλευρό άλλων ιερών τεράτων της εποχής: Κατίνα Παξινού, Αλέξανδρο Μινωτή και Θάνο Κωτσόπουλο.

_{Δεσποινίς Τζούλια – Άμαξα (1957) – Εθνικό Θέατρο (Θάνος Κωτσόπουλος (Ζαν), Άννα Συνοδινού (Δεσποινίς Τζούλια)}

Το Εθνικό θα την στεγάσει για τα επόμενα δέκα χρόνια κι εκεί θα δώσει τις πλέον αξιομνημόνευτες ερμηνείες της. Ένα χρόνο μετά από την πρώτη της επιδαύρια εμφάνιση ο Μινωτής θα την σκηνοθετήσει ως «Αντιγόνη». Είναι μόλις 30 ετών κι όμως έχει αρχίσει να καθιερώνεται στο χώρο του αρχαίου δράματος. Συνεχίζει. Συνεχίζει ως «Ιφιγένεια εν Αυλίδι» σε σκηνοθεσία Κώστα Μιχαηλίδη (1957-1958) όπου ενθουσιάζει και κατακτά την Επίδαυρο, με την «Άλκηστη» σε σκηνοθεσία Τάσου Μουζενίδη (1963), με την «Ελένη» υπό τις οδηγίες του Γιώργου Θεοδοσιάδη (1966).

_{Ελένη (1962)- Εθνικό Θέατρο- Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου- Βασίλης Κανάκης (Τεύκρος), Άννα Συνοδινού (Ελένη).}

Το προσωπικό της ιδίωμα στην τραγωδία, η απαράμιλλη άνεση με την οποία κατασκευάζει τις ηρωίδες της, φιλτραρισμένη μέσα από μια τεχνική συγκρότηση υψηλού επιπέδου την κατατάσσουν ιστορικά ανάμεσα στις εξέχουσες προσωπικότητες του είδους. Συνάμα την γοητεύει και το ποιητικό θέατρο, σε ακάματο υπηρέτη του οποίου εξελίσσεται επίσης. Άλλωστε παίζει σε δεκάδες έργα του νεώτερου κλασικού ρεπερτορίου πλην του τραγικού. Γίνεται «Τρισεύγενη», «Γέρμα», «Δεσποινίς Τζούλια», «Δυσδαιμόνα».

_{Τρισεύγενη (1958)- Εθνικό Θέατρο Κική Ρέππα (Ποθούλα), Άννα Συνοδινού (Τρισεύγενη), Στέλιος Βόκοβιτς (Πάνος Τράτας)}

Στο μεταξύ, η Αννα Συνοδινού έχει αφήσει πίσω της το Εθνικό θέατρο για να ιδρύσει τη δική της σκηνή. Φτάνουμε στο 1965 και την «Ελληνική Σκηνή» στο λόφο του Λυκαβηττού. Θα την εγκαινιάσει με την παλιά της επιτυχία, την «Αντιγόνη». Το καινούργιο της «άνοιγμα» δεν κρατά για πολύ.

Η εγκαθίδρυση της Δικτατορίας την αφοπλίζει καλλιτεχνικά. Διαμαρτυρόμενη για το καθεστώς η Αννα Συνοδινού εγκαταλείπει το θέατρο και μετέχει στην Αντίσταση. «Σκέφτομαι και λειτουργώ πολιτικά. Κάθε τι που κάνω είναι μια πολιτική πράξη. Και οι παραστάσεις που δίνω για την πολιτιστική επιμόρφωση των εφήβων πολιτική πράξη δεν είναι;» δήλωνε σε συνέντευξή της το 2007 (εφημερίδα Καθημερινή).

_{Τρωάδες (1991)- Εθνικό Θέατρο: Κεντρική Σκηνή Μαρία Σκούντζου (Ανδρομάχη), Άννα Συνοδινού (Εκάβη), Μιχάλης Μινωτάκης (Αστυάνακτας).}

Οι Συνταγματάρχες της κατάσχουν το θέατρο και το διαβατήριό της απαγορεύοντας της να ταξιδέψει στο εξωτερικό. Θα επιστρέψει κραταιά το 1972 ως «Ηλέκτρα» και τον Αλέκο Αλεξανδράκη στο πλευρό της ως Ορέστη. Κι ας είναι στην ωριμότερη περίοδο της διαδρομής της, η Αννα Συνοδινού και πάλι θα απομακρυνθεί από το θέατρο. Αυτή τη φορά είναι επιλογή της. Επί 14 συναπτά χρόνια οπότε και εκλέγεται βουλευτής της Α’ Αθηνών με τη Νέα Δημοκρατία και η παρουσία της στη σκηνή είναι πλέον αραιή και επιλεκτική – και πάλι υπό τη σκέπη του Εθνικού.

_{Το μυστικό της κοντέσσας Βαλέραινας (1992)-  Εθνικό Θέατρο: Κεντρική Σκηνή- Άννα Συνοδινού (Κοντέσσα Βαλέραινα), Μαριάνθη Τεχριτζόγλου (Κοντέσσα Τασία).}

Το 1977 χρηματίζει υφυπουργός Κοινωνικών Υπηρεσιών. Θα διαπρέψει κι από αυτό το πόστο για το κοινωνικό της έργο: Καταθέτει προτάσεις και έργα νομοθετικού περιεχομένου για την προστασία των ηλικιωμένων, των μητέρων, των ατόμων με ειδικές ανάγκες. Δεν ξεχνάει από πού προέρχεται και είναι εκείνη που εισάγει μαθήματα καλλιτεχνικής παιδείας στη Μέση Εκπαίδευση, προτείνει την ένταξη των ηθοποιών στο ΙΚΑ, ιδρύει την Κρατική Σχολή Ορχηστρικής Τέχνης, εργάζεται για την καλύτερη λειτουργία των μουσικών ιδρυμάτων. Μην ξεχνάμε πως έχει σπουδάσει μουσική και χορό. 

_{Εκκλησιάζουσες (1993)- Εθνικό Θέατρο: Κεντρική Σκηνή}

Το 1990 θα παραιτηθεί οριστικά από την πολιτική και το βουλευτικό της αξίωμα. Αιτία το περιστατικό κατά την εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας το Μάρτιο εκείνης της χρονιάς όπου η βουλευτής των Οικολόγων Εναλλακτικών Μαρίνα Δίζη αναρτά πανό με το σύνθημα «Φτάνει το θέατρο για το +1, τον Πρόεδρο και το νέφος». Εξοργισμένη και βαθιά προσβεβλημένη η Συνοδινού εγκαταλείπει τα έδρανα της Βουλής.

_{Ευμενίδες (2004) – Θέατρο Επιδαύρου}

Επιστρέφει και πάλι στον κόσμο του θεάτρου. Η Επίδαυρος πάντα θα την περιμένει. Θα κάνει την τελευταία της εμφάνιση εκεί το 2004, πρωταγωνίστρια και σκηνοθέτις στις «Ευμενίδες» του Αισχύλου, πραγματοποιώντας ένα μεγάλο όνειρό της.

Έκανα πολλές θυσίες. Έχασα τρία παιδιά στις αρένες της Επιδαύρου και της σκηνής. Πέρασα πολλά αλλά ήταν μέσα στα καθήκοντά μου

Στο θέατρο που αγόγγυστα του δόθηκε για πάνω από μισόν αιώνα, της στέρησε ωστόσο κάτι σημαντικό. «Έκανα πολλές θυσίες. Έχασα τρία παιδιά στις αρένες της Επιδαύρου και της σκηνής. Πέρασα πολλά αλλά ήταν μέσα στα καθήκοντά μου» δήλωνε χρόνια αργότερα με στωϊκότητα, εξηγώντας την ατυχία χάρη στην οποία δεν απέκτησε ποτέ παιδιά. Έζησε ωστόσο έναν πολύ ευτυχισμένο γάμο με τον πρωταθλητή του τριπλούν Γιώργο Μαρινάκη. Πέρασε 53 χρόνια κοινής ζωής «με έναν άνδρα που λάτρεψα και με λάτρεψε». Η απώλεια του το 2009 όταν εκείνος ήταν σε ηλικία 88 ετών της κόστισε, ως ήταν αναμενόμενο, αφάνταστα.

Ως χήρα απολάμβανε μόνο την φροντίδα ενός οικείου ζευγαριού – της παραστέκονταν εδώ και σαράντα χρόνια και ήταν οι μόνοι στους οποίους υπολόγιζε μετά το χαμό του συζύγου της. Οι σοβαρές οικονομικές δυσκολίες που, καθώς φαίνεται προέκυψαν το ίδιο διάστημα, προκάλεσαν αγανάκτηση και δυσφορία για το πώς μια Αννα Συνοδινού δυσκολευόταν να εξασφαλίσει αξιοπρεπή διαβίωση.

Η είδηση μάλιστα πως η κορυφαία ηθοποιός κινδύνευε να χάσει το σπίτι της εξαιτίας ενός χρέους κάποιων χιλιάδων ευρώ στην Εφορία, καθιστούσε τα πράγματα ακόμα πιο εξοργιστικά. Η ίδια πάντως, πολιτικό ον καθώς ήταν δεν έχανε την ελπίδα της: «Καμία εποχή, δεν έμεινε γυμνή από ήρωες. Είμαστε σε μια μεταβατική περίοδο. Νέοι ήρωες θα δημιουργηθούν αναγκαστικά. Ξέρετε τι έχει σημασία σήμερα; Να βλέπουν οι νέοι πόσο σημαντικό είναι οι άνθρωποι να κρατούν το λόγο της τιμής τους. Για να υπάρχουν προοπτικές».