Θοδωρής Γκόνης: Σκοπός ενός θεάτρου είναι να οξύνει την ευαισθησία του κόσμου!

Αυτήν την περίοδο σκηνοθετεί την παράσταση “Η οδύνη των ανέργων και το δικαίωμα στην τεμπελιά” που ανεβαίνει στην Πειραιώς 260 στις 8 και 9 Ιουνίου (23:00) για το Φεστιβάλ Αθηνών. Η παράσταση αναφέρεται στο τεράστιο κοινωνικό πρόβλημα της ανεργίας, μέσα από έναν ιδιαίτερο τρόπο, που συνδυάζει συνεντεύξεις ανέργων, τις οποίες συνέλεξε ο Νίκος Παναγιωτόπουλος με το κείμενο του Πωλ Λαφάργκ “Το δικαίωμα στην τεμπελιά”. Για τον Θοδωρή Γκόνη το θέατρο οφείλει να να συμμετέχει στη δημόσια συζήτηση, καθώς ο σκοπός του “δεν είναι μόνο ψυχαγωγικός, είναι να οξύνει την ευαισθησία του κόσμου, την αισθητική του, να προσφέρει ανησυχία και άρα σκέψη.”

Με αφορμή αυτή την παράσταση, ο σκηνοθέτης μας έδωσε συνέντευξη. Σε αυτή μας μιλάει για τον Πωλ Λαφάργκ, για το δικό του δικαίωμα στην τεμπελιά και τον ελεύθερο χρόνο, ενώ αξιολογεί και το Φεστιβάλ Αθηνών. 

-Ποια είναι η υπόθεση του έργου που παρουσιάζετε στο Φεστιβάλ Αθηνών;
Η «Οδύνη των ανέργων» είναι μια σειρά εξαιρετικών συνεντεύξεων που συνέλεξε ο Νίκος Παναγιωτόπουλος. Οι άνθρωποι αυτοί μιλάνε για τις αγωνίες τους και την αίσθηση ότι είναι εγκλωβισμένοι και ανήμποροι μπροστά στη συμφορά που τους βρήκε. «Το Δικαίωμα στην τεμπελιά» είναι το διάσημο δοκίμιο του Πωλ Λαφάργκ, γαμπρού του Μαρξ, στο οποίο «αποκαθηλώνει» το δικαίωμα στην εργασία και εξηγεί με λίγα λόγια ότι η ποσότητα της εργασίας που χρειάζεται η κοινωνία είναι περιορισμένη, τόσο από τις ανάγκες που υπάρχουν, όσο και από την αφθονία της πρώτης ύλης. Άρα, αυτό που πρέπει να κάνουμε, είναι να μοιράσουμε τη δουλειά «όπως μοιράζουμε το νερό σε ένα πλοίο, που βρίσκεται σε κίνδυνο».

– Πώς δημιουργήθηκε το κείμενο της παράστασης και ποια ήταν η συνδρομή του Νίκου Παναγιωτόπουλου;
Αρχίσαμε να δουλεύουμε την παράσταση με τις συνεντεύξεις των ανέργων. Είδαμε όμως ότι όλος αυτός ο ζόφος δεν μας οδηγούσε σε κάτι που να μας ενδιέφερε θεατρικά. Τότε λοιπόν σκεφτήκαμε, ψάξαμε, και βρήκαμε σαν αντιστάθμισμα απάντηση σε αυτό το σκοτάδι, το κείμενο του Λαφάργκ, αλλά και Την «Αρχή της υπεράσπισης των αργόσχολων» του Ρόμπερτ Λουίς Στίβενσον, το τραγούδι της Εντίθ Πιάφ «Je ne veux pas travailler», τους «Μοντέρνους καιρούς» με τον Τσάρλι Τσάπλιν. Και τότε, με μεγάλη μας έκπληξη είδαμε να φωτίζονται τελείως διαφορετικά τα κείμενα του Νίκου Παναγιωτόπουλου. Αυτό ήταν που θέλαμε. Όλα τα άλλα τα αφήσαμε στο χέρι της πρόβας.

-Ποιο ήταν το στοιχείο που σας ενέπνευσε στην προσωπικότητα του Πωλ Λαφάργκ;
Η ζωή του, η διαδρομή του, η δράση του, και αυτό ακόμα το τέλος του. Και δεν εννοώ ακριβώς την αυτοκτονία του- κάτι που έκρυψε επιμελώς στον έξοχο επικήδειο που εκφώνησε ο Λένιν- αλλά το ότι μετά την τελευταία πολιτική του εμφάνιση στο Παρίσι το 1911, «αφοσιώθηκε αποκλειστικά στην έρευνα για την αντιμετώπιση της μελίγκρας, των σκαθαριών και των ψύλλων στα οπωροφόρα δέντρα». Επίσης, με ενέπνευσε το χιούμορ του.

-Το έργο μιλάει για την ανεργία, που είναι ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζει όλη η Ευρώπη. Θεωρείτε ότι το θέατρο πρέπει να μιλάει για τα καυτά κοινωνικά ζητήματα; Και με ποιόν τρόπο οφείλει να το κάνει αυτό;
Πιστεύουμε ότι ένα θέατρο και μάλιστα Δημοτικό Περιφερειακό, πρέπει να συμμετέχει στη δημόσια συζήτηση, αλλιώς προδίδει τους προγραμματικούς του στόχους. Ο σκοπός ενός θεάτρου δεν είναι μόνο ψυχαγωγικός, είναι να οξύνει την ευαισθησία του κόσμου, την αισθητική του, να προσφέρει ανησυχία και άρα σκέψη.


– Στην παράσταση “θίγεται” και το δικαίωμα στην τεμπελιά. Εσείς έχετε υπερασπισθεί αυτό το δικαίωμα ή δεν σας επιτρέπουν οι υποχρεώσεις;
Πάντα βρίσκει κανείς ελεύθερο χρόνο, αρκεί να το θέλει. Οι δρόμοι όλοι είναι ανοιχτοί και μένα το διάλειμμά μου το μεγάλο είναι να περπατάω ασκόπως και να χαζεύω. Είναι κάτι που το διεκδικώ. Το μεγάλο διάλειμμα μετά το μάθημα – πάθημα.

– Είστε σκηνοθέτης, ηθοποιός, στιχουργός, αρθρογράφος, διευθυντής Φεστιβάλ, συγγραφέας. Ποια ιδιότητα σας καλύπτει περισσότερο; Υπάρχει κάτι που δεν έχετε δοκιμάσει ακόμα ως μέσο έκφρασης και θα θέλατε στο μέλλον να το επιχειρήσετε;
Τι να σας πω, εγώ νιώθω ότι όλα αυτά είναι μία εργασία. Αυτό που επιθυμούσα πάντοτε να κάνω από μικρός, να διαβάζω και να γράφω. Δε θέλω να το ανταλλάξω με κάτι άλλο τώρα που μεγαλώνω.

– Εκτός από τη συμμετοχή σας στο φεστιβάλ Αθηνών προετοιμάζετε και το Φεστιβάλ Φιλίππων & Θάσου. Ποιο είναι γενικά το όραμά σας για αυτό το φεστιβάλ και ποιος είναι ο φετινός του προσανατολισμός;
To Φεστιβάλ Φιλίππων κάθε χρόνο έχει μια δική του θεματική. Πέρα από τις σημαντικές παραστάσεις που υποδέχεται στο αρχαίο θέατρο, μέσα στην πόλη της Καβάλας, κάθε χρόνο και σε διαφορετικούς χώρους, διοργανώνει παραστάσεις θεάτρου, χορού, μουσικής, εκθέσεις εικαστικών. Είναι ένα πραγματικό φεστιβάλ, δεν υποδέχεται μόνο αλλά παράγει δικά του πράγματα, παρ’ όλα που τα χρήματα είναι πολύ λίγα. Αυτή του η ματιά μας ενδιαφέρει, η τοπική, και έτσι κατά τη γνώμη μας ένα φεστιβάλ έχει λόγο ύπαρξης.
Φέτος το Φεστιβάλ μας είναι αφιερωμένο στην ίδια την πόλη της Καβάλας.
Από τα Πεντακόσια στα Χείλια με ει. Είναι δυο προσφυγικές συνοικίες της πόλης, στα ανατολικά και δυτικά αντίστοιχα, που αποδίδουν το αριθμητικό τοπωνύμιό τους στον αριθμό των προσφυγικών οικογενειών που φιλοξενήθηκαν σε αυτές μετά τη μικρασιατική καταστροφή. Φανταστήκαμε το Φεστιβάλ σαν ένα σκανδαλιάρικο μικρό παιδί να σκαρφαλώνει και να βάζει ένα έψιλον στην ταμπέλα με ένα χρωματιστό μαρκαδοράκι.

-Έχοντας την εμπειρία του καλλιτεχνικού διευθυντή ενός φεστιβάλ, πώς κρίνετε το φετινό φεστιβάλ Αθηνών ως προς τις επιλογές του προγράμματος; Συμφωνείτε με όσους ισχυρίζονται ότι γέρνει δυσανάλογα προς την εγχώρια θεατρική παραγωγή; Εκτός από το διαθέσιμο budget ποια πιστεύετε ότι πρέπει να είναι τα κριτήρια στη διαμόρφωση του προγράμματος ενός φεστιβάλ;
Το Ελληνικό Φεστιβάλ τα τελευταία χρόνια δικαίως έχει καταστεί συνώνυμο ενός Φεστιβάλ υψηλής ποιότητας, ή πάντως υψηλής στόχευσης αν θέλετε, έχει αποκτήσει ευρωπαϊκή φήμη, έχει δώσει βήμα σε νέους Έλληνες καλλιτέχνες, συνομιλεί με μεγάλα Φεστιβάλ, με σπουδαίους ανθρώπους των γραμμάτων και των τεχνών. Και αυτό δεν είναι λίγο, αν αναλογιστεί κανείς τα προβλήματα που αντιμετώπισε τα δύο τελευταία χρόνια. Άλλωστε τέλειο φεστιβάλ δεν υπάρχει.

– Υπάρχει κάποιο μότο που σας εκφράζει;
“Δεν έχω ανάγκη να ελπίζω, για να επιχειρώ, ούτε να επιτυγχάνω, για να επιμένω.”

– Ποια είναι τα επόμενα σχέδιά σας;
Το καλοκαίρι που ανοίγεται μπροστά μας με το Φεστιβάλ Φιλίππων, από τα «Πεντακόσια στα Χείλια» – με ει. Και την καινούργια μας παραγωγή, το έργο που έχει παραγγείλει το Φεστιβάλ στη Γλυκερία Μπασδέκη «Donna Abbandonata ή Πολύ με στεναχωρήσατε κύριε Γιώργο μου», αλλά και όλες τις άλλες του δράσεις μέσα στην πόλη της Καβάλας και στο Αρχαίο Θέατρο των Φιλίππων.