Θεατής: «Σπυριδούλες» στο Θέατρο Τζένη Καρέζη

«Τι λόγο έχει ο Θεός σ’ αυτόν τον κόσμο τον δικό μας; Είναι τυφλός, κουφός και άφαντος». Τα λόγια αυτά γρατζουνάνε το μέσα μου καθώς βγαίνω από το Θέατρο Τζένη Καρέζη. Ποιος είναι στ΄αλήθεια αυτός ο Θεός που επιτρέπει την κακοποίηση σε κάθε της μορφή, τον αέναο αυτό κύκλο βίας εις βάρος ανθρώπων που είχαν απλώς την ατυχία να γεννηθούν εκεί που γεννήθηκαν και όχι κάπου αλλού; Που υπομένουν καρτερικά το δικό τους προσωπικό μαρτύριο που μοιάζει να μην έχει τέλος. Κι εμείς οι υπόλοιποι τι κάνουμε; Τι μπορούμε να κάνουμε; Παραμένουμε απλοί μάρτυρες «του κόσμου όπως τον φτιάξαμε ή όπως τον αφήσαμε να γίνει» – όπως λέγεται στην παράσταση.

Η Νεφέλη Μαϊστράλη υπογράφει τις «Σπυριδούλες», την παράσταση της αγαπημένης θεατρικής ομάδας 4Frontal που συ-σκηνοθέτησαν οι Θανάσης Ζερίτης και Χάρης Κρεμμύδας, και η οποία, μετά από μία θριαμβευτική σειρά παραστάσεων στο Φεστιβάλ Αθηνών το 2023 έχει επιστρέψει αυτό το φθινόπωρο στη σκηνή του Θεάτρου Τζένη Καρέζη. Με έμπνευση από τη συγκλονιστική ιστορία της Σπυριδούλας Ράπτη από το Αγρίνιο και όχημα τις φωνές των γυναικών που υπήρξαν ψυχοκόρες και οικιακές εργάτριες, τις δεκαετίες του 1950 και του 1960, οι 4Frontal παραδίδουν ένα πρωτότυπο θεατρικό έργο θέλοντας να ακουστεί ξανά στο σήμερα ο αγώνας τους για αυτοδιάθεση. Σήμερα. Τώρα. «Που ‘ναι τα μάτια και τα αυτιά ανοιχτά». Για όλες τις «Σπυριδούλες» αυτού του κόσμου. Για όλα τα αόρατα κορίτσια του τότε που έγιναν σύμβολα και πηγή ενδυνάμωσης για γενιές και γενιές γυναικών που υφίστανται κακοποίηση και καταφέρνουν να την αρθρώσουν και την τερματίσουν.

Αντλώντας στοιχεία από ιστορικά ντοκουμέντα και γυναικείες αφηγήσεις της εποχής, αλλά και από συνεντεύξεις γυναικών που εργάζονται σήμερα ως εσωτερικές οικιακές βοηθοί, οι 4Frontal στήνουν επί σκηνής μια σύγχρονη τραγωδία με πρόλογο, διαλογικά μέρη, «αγγελιοφόρους», έναν Χορό από ψυχοκόρες, μία τραγική ηρωίδα στο επίκεντρο πλαισιωμένη και από άλλους χαρακτήρες και όλα αυτά «ντυμένα» με τον παραδοσιακό-πανκ ήχο των Θραξ Πανκc που συγκινεί. Επτά στο σύνολο ηθοποιοί – Ελένη Βλάχου, Σταύρος Γιαννουλάδης, Τάσος Δημητρόπουλος, Αργυρώ Θεοδωράκη, Κατερίνα Λάττα, Αριστέα Σταφυλαράκη και Ελένη Τσιμπρικίδου –  εκκινούν από την αληθινή ιστορία της Σπυριδούλας και φέρνουν στο φως γεγονότα της ζωής της που συγκλόνισαν την κοινή γνώμη της δεκαετίας του ’50.

Ήταν το 1955 όταν η 12χρονη Σπυριδούλα Ράπτη από τη Ματαράγκα Αγρινίου, θα αποχωριζόταν βίαια το χέρι του πατέρα της έξω από την είσοδο ενός πλούσιου σπιτιού ενός ζευγαριού στον Πειραιά. Σε αυτό το σπίτι θα ξεκινούσε η ίδια μία νέα ζωή ως «ψυχοκόρη», εργαζόμενη δηλαδή ως εσωτερική οικιακή βοηθός, φροντίστρια του νοικοκυριού αλλά και του μωρού – νέου μέλους. Αυτό με αντάλλαγμα 80 δραχμές μηνιαία κατάθεση στον τραπεζικό λογαριασμό του πατέρα της Σπυριδούλας με σκοπό να τραφούν τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας πίσω στην επαρχία. Μια νέα ζωή την περίμενε περνώντας την πόρτα του σπιτιού στον Πειραιά – ποιος ξέρει μπορεί να την πάντρευαν κιόλας, είπαν στον πατέρα της – όμως στην πραγματικότητα η ίδια περνούσε εν αγνοία της την πόρτα για έναν Γολγοθά που ποτέ δεν διάλεξε.

Εκείνη την εποχή, πλήθος από φτωχά κορίτσια και κυρίως ανήλικα, υιοθετούνταν από επιφανείς οικογένειες με την ιδιότητα της «ψυχοκόρης». Επωμίζονταν το βάρος όλων των δουλειών του σπιτιού, αλλά σε καμία περίπτωση δεν λαμβάνονταν υπόψη σαν ισότιμα μέλη της οικογένειας, έτρωγαν ελάχιστα, ενώ κοιμόντουσαν σε απομονωμένα δωμάτια. Τόσο πολύτιμές, μα και τόσο αόρατες την ίδια στιγμή. Ακολουθώντας με σκυμμένο το κεφάλι τη μοίρα της γυναίκας όπως την επέβαλλε η κοινωνική της θέση εκείνη την εποχή, μία ψυχοκόρη αφιέρωνε συχνά το μεγαλύτερο μέρος της ζωής της στη φροντίδα των άλλων, με αντάλλαγμα την επιβίωση. Μια ιδιάζουσα κατάσταση σύγχρονης δουλείας, με πολλές ανείπωτες ιστορίες εξοντωτικής εργασίας, παρενοχλήσεων, σεξουαλικής κακοποίησης, άσκησης ψυχολογικής μα και σωματικής βίας «για συμμόρφωση».

Μία τέτοια ιστορία και αυτή της Σπυριδούλας. Που επί δύο χρόνια που εργαζόταν ως ψυχοκόρη στον Πειραιά, το ζευγάρι των αφεντικών της την κακοποιούσε σωματικά και ψυχικά, φτάνοντας στο σημείο να την κάψουν με το ηλεκτρικό σίδερο στο σώμα και το πρόσωπο, κατηγορώντας την ως κλέφτρα. Η νεαρή κοπέλα κατέληξε στο νοσοκομείο και όταν συνήλθε βρήκε το θάρρος να μιλήσει, σπάζοντας τον φαύλο κύκλο της βίας. Τα πρωτοσέλιδα της εποχής οργίαζαν, ο κόσμος πια ήξερε…

Και τότε η Σπυριδούλα έγινε σύμβολο, βοηθώντας στην αφύπνιση της κοινωνίας που αγνοούσε τις συνθήκες διαβίωσης των ανήλικων αυτών κοριτσιών. Και γύρω από το όνομά της συγκεντρώνονται τόσα άλλα κορίτσια του χθες και του σήμερα, που ενηλικιώθηκαν βίαια, που βρέθηκαν σε «χρυσές φυλακές» από τις οποίες δεν μπορούσαν να δραπετεύσουν. Όσες γυναίκες πίστεψαν στο αίσθημα αυτό της ασφάλειας, την οποία όμως πλήρωσαν με τυφλή υποταγή.

Η Σπυριδούλα έγινε έμπνευση για όλες όσες μίλησαν για τον εφιάλτη τους, αλλά και για εκείνες που δεν τα κατάφεραν. Η σπαρακτική ιστορία της βγήκε από το χρονοντούλαπο της ιστορίας και είναι πάντα εδώ για να ακονίζει τη μνήμη μας. Με στοιχεία θεάτρου ντοκουμέντου, πρωτότυπης δραματουργίας και σύγχρονης ελληνικής μουσικής, οι 4Frontal φέρνουν στη σκηνή την ιστορία της Σπυριδούλας, αλλά και κάθε «Σπυριδούλας» εκεί έξω. Και κάπως έτσι, μαγικά, όταν ένα στόμα ανοίγει δίνει τη δύναμη που λείπει από ένα άλλο να βγει κι εκείνο να φωνάξει. Και το ένα γίνονται δύο και τα δύο πολλά. Και η αλυσίδα κάποια στιγμή σπάει.