Δημιουργώντας έναν χώρο συνύπαρξης: Space of Togetherness από το ΝΕΟΝ

Όσο κατευθύνεται κανείς προς την απόληξη της οδού Πειραιώς τόσο πληθαίνουν τα χρώματα γύρω του, παρά το γκρίζο της πόλης και τα θολά νερά του εγκιβωτισμένου Κηφισού που θα διασχίσει. Άνθρωποι κάθε φυλής, τις πιο πολλές φορές με τους ώμους σκυμμένους από τη βαριά δουλειά απ’ όπου μόλις σχόλασαν, δημιουργούν, ασυνείδητα, ένα περιβάλλον συνύπαρξης – τουλάχιστον για όποιον και όποια θελήσει να το αναγνωρίσει.

Georgia Sagri – Stage of Recovery

Δεν προκαλεί, λοιπόν, έκπληξη –το αντίθετο μάλιστα– που ο Οργανισμός ΝΕΟΝ επέλεξε αυτό ακριβώς το κομμάτι της πόλης προκειμένου να διοργανώσει μια μεγάλη έκθεση σύγχρονης τέχνης αφιερωμένη στη συνύπαρξη μέσα στη διαφορετικότητα.

Σε αυτή την κατεύθυνση, βρήκε τον ιδανικό «χώρο συνύπαρξης» –space of togetherness, όπως διεκδικεί ο τίτλος της έκθεσης– στο «Σχολείον της Αθήνας», τον χώρο που δημιούργησε η Ειρήνη Παπά. Ένα εντυπωσιακό κτιριακό συγκρότημα που φιλοξενεί εδώ και αρκετά χρόνια τη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου, ένα «εργοτάξιο ονείρων», όπως το χαρακτήρισε, επικαλούμενη τη ρήση του Αντουάν Βιτέζ, η διευθύντριά του Δηώ Καγγελάρη, καλωσορίζοντας τους επισκέπτες της έκθεσης.

Małgorzata Mirga-Tas

Επιλέγοντας μια περιοχή όπου εδώ και έναν αιώνα συνυπάρχουν γηγενείς, πρόσφυγες και μετανάστες, η έκθεση επιδιώκει να αναφερθεί στα φλέγοντα ζητήματα που αντιμετωπίζει η Ευρώπη και ο κόσμος: από τον πόλεμο και την κλιματική κρίση στην αδιάκοπη κινητικότητα της μετανάστευσης και της προσφυγιάς, στον ρατσισμό και τον σεξισμό, στην έννοια του ανήκειν μέσα από το πρίσμα της τάξης, της φυλής και του φύλου, επισήμανε η επιμελήτριά της Ελίνα Κουντούρη, διευθύντρια του ΝΕΟΝ.

patriciaka ersenhout «Soul of Salt»

Ένα βουνό από αλάτι, οκτώ ολόκληροι τόνοι, κυριαρχεί στη μεγάλη αίθουσα της Δραματικής Σχολής, όπου παρουσιάζεται η διαδραστική εγκατάσταση«Soul of Salt», της ολλανδής, με καταγωγή από το Σουρινάμ, patriciaka ersenhout. Την εγκατάσταση, που αναφέρεται στους σκλάβους που διέσχισαν το αλμυρό νερό του Ατλαντικού στο καταναγκαστικό ταξίδι προς τις φυτείες, συνοδεύει η «ευλογία του αλατιού», απόγυναίκες μετανάστριες και πρόσφυγες που συμμετέχουν στο Δίκτυο Μέλισσα, που τραγουδούν το τραγούδι των σκλάβων του 18ου αιώνα «Many Thousand Gone», ενώ οι επισκέπτες καλούνται να πάρουν λίγο ευλογημένο αλάτι μαζί τους.

Ανάλογη θεματική, εμπνευσμένη από τις συνθήκες μεταφοράς των σκλάβων, δεμένων σε σταθερές αλυσίδες στα αμπάρια των πλοίων που διέσχιζαν τον ωκεανό, με συνέπεια τον θάνατο περίπου δύο εκατομμυρίων ανθρώπων, είναι και η εγκατάσταση «18 Verses» (2022), της Grada Kilomba, που ζει και εργάζεται στο Βερολίνο. Αποτελείται από ένα ποίημα της ίδιας, χαραγμένο και ζωγραφισμένο πάνω σε 18 κομμάτια απανθρακωμένου ξύλου, το καθένα τοποθετημένο στην αίθουσα έτσι ώστε, σε συνδυασμό μετο ηχητικό τοπίο, να δημιουργεί μια υποβλητική διαδρομή για τον θεατή του.

Bouchra Khalili «The Circle»

Σε ένα άλλο «δουλεμπόριο», αυτό της μεταποικιακής μετανάστευσης στη Γαλλία από τις χώρες του Μαγκρέμπ, αναφέρεται η βιντεοεγκατάσταση της γαλλομαροκινής Bouchra Khalili «The Circle» (2023), με το οποίο ολοκληρώνεται η μακροχρόνια έρευνα της καλλιτέχνιδας για το Κίνημα Αράβων Εργατών (MTA), μια αγωνιστική οργάνωση στη Γαλλία, μέσα από την οποία ξεπήδησαν και δύο θεατρικές ομάδες, οι Al Assifa («Η Τρικυμία») και Al Halaka («Ο Κύκλος» ή «Η Συνέλευση»). Υπενθυμίζεται πως έργα της Bouchra Khalili παρουσιάζονται μέχρι τις 10 Νοεμβρίου στο ΕΜΣΤ, στο πλαίσιο του τέταρτου μέρους του εκθεσιακού προγράμματος «Κι αν οι γυναίκες κυβερνούσαν τον κόσμο;»

Στην έκθεση φιλοξενούνται, ακόμη, δυο έργα της παλαιστίνιας από τον Λίβανο Mona Hatoum, ένα ανατολίτικο χαλί, το «Baluchi» (κόκκινο) (2007), που μεγάλα τμήματα της ύφανσής του μοιάζουν φθαρμένα, αλλά τα μπαλώματα αυτά σχηματίζουν έναν αναδιπλούμενο παγκόσμιο χάρτη, για τον οποίο χρησιμοποιείται μια προβολή που παρουσιάζει τις ηπείρους στις πραγματικές τους αναλογίες, καθώς επίσης και το «Doormat II» (2000-1), ένα χαλάκι φτιαμένο από αιχμηρές χαλύβδινες καρφίτσες με εσοχές που συνθέτουν τη λέξη «Welcome».

Στον ίδιο χώρο, παρουσιάζονται οι χειροποίητες υφαντές εγκαταστάσεις και οι ταπισερί του Igshaan Adams από το Κέιπ Τάουν, καθώς και ένα έργο εν προόδω, που θα εξελίσσεται κατά τη διάρκεια της έκθεσης («When Dust Settles: The Body’s Archive», 2024), μια χορευτική περφόρμανς με τη συμβολή του Garage Dance Ensemble από τη Νότιο Αφρική, καθώς και χορευτές από την Ελλάδα, που αφήνουν ζωγραφισμένα ίχνη των σωμάτων τους σε καμβάδες με μελάνι, τοποθετημένους σε δάπεδα από λινόλεουμ.

Antrea Tzourovits: You know you can see your nose all the time, but your brain decides to ignore it somehow, 2024

Στην αυλή του κτιριακού συγκροτήματος ο Αντρέα Τζούροβιτς, από την πρώην Γιουγκοσλαβία, που ζει και εργάζεται στο Λονδίνο, παρουσιάζει την ηχητική περφόρμανς «You know you can see your no seall the time, but your brain decides to ignore it somehow»(2024), μια τετράωρη ηχογράφηση στο γήπεδο μπάσκετ του ΟΑΚΚΑ, που παραπέμπει στην κατάκτηση από τη Γιουγκοσλαβία του Παγκόσμιου Πρωταθλήματος Μπάσκετ της FIBA το 1998, εμπειρία που σφράγισε την παιδική του ηλικία. Όμως ο ήχος του γηπέδου, κάποτε ρυθμικός και κάποτε εκκωφαντικός, παραπέμπει στις τραυματικές μνήμες του καλλιτέχνη από τους βομβαρδισμούς του ΝΑΤΟ, το 1999, κατά τη διάρκεια του πολέμου στο Κοσσυφοπέδιο, οπότε και αναγκάστηκε να διαφύγει στην Ελλάδα.

Σε παρακείμενη αίθουσα, ο Μενέλαος Καραμαγγιώλης και η ομάδα Døcumatism παρουσιάζουν το ντοκιμαντέρ «Singing in Athens» (2011-2023), το οποίο ακολουθεί τους Αφρο-Έλληνες καλλιτέχνες,που ηχογραφούν τα τραγούδια τους μέσα σε μια πόλη που βρίσκεται σε συνεχή αναβρασμό, διαδηλώνει μπροστά στο ελληνικό κοινοβούλιο, διεκδικεί, διαμαρτύρεται ενάντια στη βία και τον ρατσισμό.

Kalliopi Lemos: Necklace, 2016

Στην έκθεση, η οποία θα διαρκέσει μονάχα ενάμιση μήνα, λόγω της εκπαιδευτικής χρήσης του «Σχολείου» (ήδη συνυπάρχει με τις εισαγωγικές εξετάσεις της Δραματικής Σχολής), συμμετέχουν 20 καλλιτέχνες και καλλιτεχνικές κολεκτίβες, από την Ελλάδα και το εξωτερικό.

Συγκεκριμένα, έργα τους παρουσιάζουν οι Taysir Batniji, Enri Canaj, Døcumatism, MonaHatoum, patriciaka ersenhout, Μενέλαος Καραμαγγιώλης, Bouchra Khalili, Grada Kilomba, Tarik Kiswanson, Sophie Kovel, Καλλιόπη Λεμού, Małgorzata Mirga-Tas, Στέλλα Νάστου, Γεωργία Σαγρή, VASKOS, ενώ έργα ειδικά για την έκθεση, έπειτα από ανάθεση του ΝΕΟΝ, παρουσιάζουν οι Igshaan Adams, Μαρία Λοϊζίδου, Κώστας Ρουσσάκης, Αντρέα Τζούροβιτς, Μαριάννα Χριστοφίδου.

Κατά τη διάρκειατων έξι εβδομάδων της έκθεσης θα παρουσιαστεί ένα παράλληλο πρόγραμμα δράσεων, ανοιχτό στο κοινό, στο οποίο θα συμμετάσχουν καλλιτέχνες, πανεπιστημιακοί, εκπρόσωποι της κοινωνίας των πολιτών, αλλά και φορείς χάραξης πολιτικής.

Ένα πολύπλευρο πρόγραμμα με ομιλίες και συζητήσεις, ξεναγήσεις, εκπαιδευτικά προγράμματα για παιδιά και οικογένειες, συναυλίες, dancebattles, αναγνώσεις και performances, θα πραγματοποιηθεί στους χώρους της έκθεσης, αλλά και στη δροσερή αυλή της Δραματικής Σχολής του Εθνικού Θεάτρου.

Οι οργανισμοί οι οποίοι συμμετέχουν στο ανοιχτό αυτό πρόγραμμα συζητήσεων και εκδηλώσεων είναι οιδιαΝΕΟσις, Δίκτυο Melissa, Δίπυλον, Døcumatism, Δραματική Σχολή Εθνικού Θεάτρου, Ελληνικό Παιδικό Μουσείο, Το ΟXΤΩ, Παπιγιόν Πρότζεκτ, TAVROS, Ίδρυμα Fulbright (Fulbright Greece).

Η πρώτη εβδομάδα είναι αφιερωμένη στους/στις καλλιτέχν(ιδ)ες της έκθεσης και ξεκινά την Τρίτη 10 Σεπτεμβρίου με την επιμελήτρια της έκθεσης και διευθύντρια του ΝΕΟΝ, Ελίνα Κουντούρη, η οποία θα συνομιλήσει με τους Μαρία Λοϊζίδου και Αχιλλέα Χαρίσκο του Παπιγιόν project(18.30), την Καλλιόπη Λεμού(19.00) και την Grada Kilomba (19.30).