Ραφαήλ: 10 αριστουργήματα του κορυφαίου αναγεννησιακού καλλιτέχνη που έμειναν στην ιστορία

Στις 6 Απριλίου του 1483 γεννήθηκε στο Ουρπίνο της Ιταλίας ο Ραφαέλο Σάντσιο ντα Ουρμπίνο, γνωστός ως Ραφαήλ, ένας από τους τρεις κορυφαίους καλλιτέχνες της Αναγέννησης, μαζί με τον Μιχαήλ Άγγελο και τον Λεονάρντο ντα Βίντσι. Χαρακτηριστικό του έργου του Ραφαήλ ήταν ο έντονος ρεαλισμός και η γυμνή απεικόνιση των συναισθημάτων, λεπτομέρειες που μέχρι τότε ήταν αρκετά σπάνιες στα έργα τέχνης.

Παρότι έφυγε από την ζωή στις 6 Απριλίου του 1520, σε ηλικία μόλις 37 ετών, ο Ραφαήλ υπήρξε έντονα παραγωγικός καλλιτέχνης, αφήνοντας πίσω του κάποια από τα πιο γνωστά αριστουργήματα της εποχής, τα περισσότερα από τα οποία βρίσκονται στο Παλάτι του Βατικανό.

Τα έργα του Ραφαήλ θεωρούνται ακρογωνιαίοι λίθοι της τέχνης της Αναγέννησης και επηρέασαν έντονα τους μετέπειτα ζωγράφους, με την αρμονία και την γαλήνη που πρέσβευαν.

Αυτά είναι τα 10 πιο γνωστά έργα του Ραφαήλ, τα οποία θαυμάζονται από την Αναγέννηση μέχρι και σήμερα.

Μαντόνα και Ιησούς με τον Άγιο Ιωάννη τον Βαπτιστή, Ραφαήλ (1507). Photo Credits: Wikimedia Commons

Ο καλλιτέχνης ολοκλήρωσε το συγκεκριμένο έργο όσο ζούσε στη Φλωρεντία και ήταν μόλις 24 ετών. Υπάρχουν πολλές εκδοχές του συγκεκριμένου πίνακα, με αυτή να σηματοδοτεί το μεγάλο άλμα του καλλιτέχνη στη σπουδαία πορεία του. Για να φιλοτεχνήσει το φιλόδοξο αυτό έργο στα πρώτα του βήματα, ο Ραφαήλ είχε δανειστεί στοιχεία από τον Λεονάρντο ντα Βίντσι, βάζοντας πάντα τη δική του προσωπική πινελιά.

Αυτοπροσωπογραφία με έναν φίλο (1518-1520). Photo Credits: Wikimedia Commons

Μέχρι σήμερα παραμένει άγνωστη η ταυτότητα του άντρα στα δεξιά του πίνακα, ο οποίος φαίνεται να είναι κάποιος φίλος του Ραφαήλ. Ακόμα και για την μορφή του ίδιου του Ραφαήλ οι ιστορικοί τέχνης διατηρούν τις αμφιβολίες τους, όμως για τον φίλο του που επέλεξε να ζωγραφίσει οι εικασίες είναι πιο έντονες. Συγκριμένα, υπάρχουν εικασίες ότι απεικονίζεται ο μαθητευόμενος του Τζούλιο Ρομάνο ή ένας από τους πιστούς προστάτες του καλλιτέχνη, τον οποίο ζωγράφισε ως ένδειξη ευγνωμοσύνης. Τέλος, εικάζεται πως ο άνδρας του πορτρέτου θα μπορούσε να είναι και ο δάσκαλος ξιφασκίας του καλλιτέχνη, καθώς στο αριστερό χέρι του εικονιζόμενου προσώπου μπορούμε να παρατηρήσουμε την λαβή ενός ξίφους. Ακόμα και αν δεν γνωρίζουμε το εικονιζόμενο πρόσωπο, ο ρεαλισμός του καλλιτέχνη μας συστήνει και τα δύο πρόσωπα διεξοδικά.

Ο Θρίαμβος της Γαλάτειας (1514). Photo Credits: Wikimedia Commons

Στην μυθολογία μας, η Νηρηίδα Γαλάτεια, κόρη του Νηρέα και γυναίκα του κύκλωπα Πολύφημου, είχε μία ενδιαφέρουσα ιστορία να διηγηθεί, το τέλος της οποίας ο Ραφαήλ απεικόνισε στην πρώτη μυθολογική σκηνή του. Ο Πολύφημος, τυφλωμένος από την ζήλεια του, σκότωσε έναν βοσκό ο οποίος είχε ερωτευτεί τη γυναίκα του. Απελπισμένη και φοβισμένη από την ζήλεια του, η Γαλάτεια μετέτρεψε το αίμα του άτυχου εραστή της σε ποταμό και χάθηκε στα νερά του. Αυτή τη στιγμή της θεϊκής ανύψωσης μας παρουσίασε και ο Ραφαήλ, σε έναν πίνακα που θεωρείται ένας από τους ωραιότερους πίνακες της Αναγέννησης.

Μαντόνα Σιστίνα (1512). Photo Credits: Wikimedia Commons

Σε αυτό το έργο, ο Ραφαήλ απεικονίζει την Παναγία με τον Χριστό στην αγκαλιά της, να αναδύονται από τα σύννεφα, φανερά προβληματισμένοι και για αρκετούς φοβισμένοι. Δεν είναι όμως ο ρεαλισμός των εκφράσεών τους ο λόγος που το έργο αυτό βρίσκεται ανάμεσα στα πιο γνωστά έργα της Αναγέννησης. Ο λόγος είναι τα δύο χερουβείμ που βρίσκονται στο κάτω μέρος του καμβά. Το ένα κοιτάζει ψηλά ακουμπώντας το πηγούνι στο χέρι του, ενώ το άλλο κοιτάζει στο πλάι με το κεφάλι του ακουμπισμένο με έμφαση στα χέρια του. Και τα δύο αγγελάκια παρουσιάζονται βαριεστημένα και πολύ ρεαλιστικά αποτυπωμένα, τραβώντας σίγουρα τα βλέμματα.

Τρεις Χάριτες (1505). Photo Credits: Wikimedia Commons

Ο Ραφαήλ απεικονίζει τρεις γυμνές γυναίκες, μιμούμενος ίσως τις χορευτικές μούσες από την Πριμαβέρα του Μποτιτσέλι. Ο Ραφαήλ ήταν ένας από τους πρώτους καλλιτέχνες που ενσωμάτωσε γυμνά γυναικεία μοντέλα στα έργα του και ο συγκεκριμένος πίνακας είναι ένα απτό παράδειγμα αυτής του της πρωτοπορίας. Βλέπουμε στα πρόσωπα των γυναικών τον ρεαλισμό του συναισθήματος που χαρακτήριζε το έργο του Ραφαήλ αλλά και την λεπτεπίλεπτη απεικόνιση τριών γυναικών, οι οποίες έχουν τις ζωγραφικές τους ατέλειες, είναι όμως τόσο κομψές που μαγεύουν τον παρατηρητή.

Η Διαμάχη της Θείας Κοινωνίας (1509-10). Photo Credits: Wikimedia Commons

Το φιλοτέχνημα αυτό ανατέθηκε στον Ραφαήλ από τον Πάπα Ιούλιο Β’, σχεδόν αμέσως μετά την εγκατάσταση του καλλιτέχνη στη Ρώμη το 1508. Το έργο λίγο αργότερα θα κοσμήσει έναν από τους τοίχους της βιβλιοθήκης του Πάπα στο Βατικανό. Η «Διαμάχη» αντιπροσωπεύει τη θεϊκή αλήθεια και απεικονίζει τη σχέση μεταξύ ουρανού και γης. Ο καλλιτέχνης δεν είχε αμελήσει να συμπεριλάβει μέσα στις μορφές του έργου του και τον Πάπα Ιούλιο Β’, σε μία -επιτυχημένη- προσπάθεια να κερδίσει την περαιτέρω εύνοιά του αλλά και το θαυμασμό των παρατηρητών που σαστίζουν μέχρι και σήμερα με τον ρεαλισμό του έργου.

Η Φορναρίνα (1518-20). Photo Credits: Wikimedia Commons

Η Φορναρίνα, ή αλλιώς το Πορτρέτο Νεαρής Γυναίκας, πιστεύεται ότι απεικονίζει μία από τις ερωμένες του Ραφαέλ, τη Μαργκερίτα Λούτι, κόρη ενός αρτοποιού. Η Μαργκερίτα δούλευε ως μοντέλο του ζωγράφου, όταν αυτός αρραβωνιασμένος με την κόρη ενός καρδινάλιου του Βατικανού. Μάλιστα, λέγεται πως η υπερβολική επαφή του με την συγκεκριμένη κοπέλα, τον οδήγησε στην καρδιακή ανεπάρκεια, την αιτία του θανάτου του. Ακόμα και αν αυτή είναι η αλήθεια, το συγκεκριμένο πορτρέτο είναι ένα από τα πιο επιβλητικά του καλλιτέχνη, το χαμόγελο του οποίου έχει συγκριθεί μέχρι και με αυτό της Μόνας Λίζας. Κατά τη διάρκεια μιας αποκατάστασης του έργου το 2001, οι ακτίνες Χ αποκάλυψαν ένα εντυπωσιακό κόσμημα στο αριστερό δάχτυλο της Μαργκερίτας αλλά και το πλήρες όνομα του Ραφαήλ στην κορδέλα που βρίσκεται στο αριστερό της χέρι, προκαλώντας εικασίες ότι ο Ραφαήλ σκόπευε να την παντρευτεί.

Η Μνηστεία της Παναγίας (1504). Photo Credits: Wikimedia Commons

Ο Ραφαήλ εργάστηκε σε αυτόν τον πίνακα ενώ ήταν ακόμη μαθητευόμενος του Ιταλού ζωγράφου Περουτζίνο. Παρόλο που πολλοί θεωρούν πως η Μνηστεία της Παναγίας ήταν έργο του δασκάλου του και όχι του Ραφαήλ, η αχνή υπογραφή του νεαρού τότε καλλιτέχνη στο γείσο του ναού που προβάλει στο παρασκήνιο του πίνακα, δεν αφήνει κανένα περιθώριο αμφισβήτησης. Στην απεικόνιση των αρραβώνων της Μαρίας και του Ιωσήφ, ο καλλιτέχνης φάνηκε πως είχε ξεπεράσει σε ταλέντο ακόμα και τον δάσκαλό του, παρουσιάζοντας μας με τόση λεπτομέρεια και επιβλητικότητα το έργο του.

Μεταμόρφωση (1520). Photo Credits: Wikimedia Commons

Για πολλούς είναι ο πιο έντονα συναισθηματικά φορτισμένος πίνακας του Ραφαήλ και ταυτόχρονα το τελευταίο έργο του. Ο αμφιλεγόμενος αυτός πίνακας, είναι ένα από τα κορυφαία δείγματα της Αναγέννησης και συνδέει για πρώτη φορά δύο διαφορετικές βιβλικές σκηνές. Το κάτω μισό δείχνει ένα τον εξορκισμό ενός νεαρού αγοριού, ενώ στο πάνω μισό γινόμαστε μάρτυρες της στιγμή που ο Χριστός λαμβάνει την θεϊκή του μορφή και ανυψώνεται στους ουρανούς.

Η Σχολή των Αθηνών, Ραφαήλ (1509-11). Photo Credits: Wikimedia Commons

Το συγκεκριμένο έργο δεν θεωρείται αδίκως ως το μεγαλύτερο αριστούργημα του Ραφαήλ, καθώς αποτελεί μέχρι και σήμερα ένα από τα πιο δεξιοτεχνικά αριστουργήματα της ζωγραφικής. Η προοπτική του έργου, το οποίο αντιπροσωπεύει την φιλοσοφία, είναι ένα από τα πιο συνηθισμένα θέματα συζήτησης. Ως πρωταγωνιστές της Σχολής, ο Ραφαήλ έχρησε τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη, ανάμεσα σε όλους τους σπουδαίους φιλοσόφους της εποχής. Ανάμεσα σε όλους αυτούς τους διανοούμενος όμως, μπορούμε να παρατηρήσουμε και τον ίδιο τον Ραφαήλ, ο οποίος δεν δίστασε να συμπεριλάβει τον εαυτό του, ακριβώς στη μέση του κάτω μέρους του πίνακα, ο οποίος κατάφερε να αλλάξει όλο τον ρου της ιστορίας της τέχνης του 16^ου αιώνα.