Μπιενάλε Βενετίας: Αναζητώντας τον… Mr. Stigl
Τρεις σύγχρονοι έλληνες εικαστικοί, ο Ζάϕος Ξαγοράρης, η Εύα Στεϕανή και ο Πάνος Χαραλάμπους, εγκαθίστανται στο Ελληνικό Περίπτερο στους Κήπους της Βενετίας, δίνοντας με τα έργα τους μια έκκεντρη ματιά πάνω στη σχέση παρελθόντος και παρόντος
Ο τίτλος που επέλεξαν, μαζί με την επιμελήτρια Κατερίνα Τσέλου, για την ελληνική εκπροσώπηση στη Μπιενάλε, που θα παρουσιαστεί στο κοινό στις 10 Μαΐου 2019, είναι ενδεικτικός του τρόπου με τον οποίο οι τρεις καλλιτέχνες εργάστηκαν: Ο ανύπαρκτος Mr. Stigl καταγράφεται στα αρχεία του Ελληνικού Περιπτέρου της Μπιενάλε, το 1952, ως ολλανδός καλλιτέχνης που ζητούσε να χρησιμοποιήσει το Περίπτερο, καθώς εκείνη τη χρονιά το ολλανδικό περίπτερο ανακατασκευαζόταν, ενώ η χώρα μας δεν συμμετείχε στην έκθεση –ήταν μία ακόμη παράπλευρη συνέπεια του εμφυλίου που είχε λήξει τρία χρόνια νωρίτερα.
Βέβαια, ο… Mr. Stigl δεν ήταν άλλος από το ολλανδικό κίνημα De Stijl, για την έκθεση έργων του οποίου η Ολλανδία αναζητούσε στέγη! Έτσι, μια παρανόηση, μια περιφερειακή ιστορία, γίνεται το όχημα για τους τρεις καλλιτέχνες να κοιτάξουν, μέσα από αυτήν, τη «μεγάλη» Ιστορία.
Αυτό γίνεται φανερό ιδιαίτερα στο έργο του Ζάφου Ξαγοράρη «Παραχώρηση», μέσα από το οποίο ο καλλιτέχνης επιχειρεί να μεταφέρει τον θεατή στο 1948, μετατρέποντας την είσοδο του Ελληνικού Περιπτέρου σε πύλη του στρατοπέδου της Μακρονήσου, ενώ στο εσωτερικό ανακατασκευάζει μακέτες αρχαιοελληνικών ναών που αναγκάζονταν να φιλοτεχνήσουν οι κρατούμενοι εκεί.
Eva Stefani, Only Men (as part of Anaglyphs), 2019
Η εγκατάσταση συμπληρώνεται με μια προθήκη όπου εκτίθεται αρχειακό υλικό με το οποίο δούλεψε, μέσα από το οποίο συνδέεται με παράδοξο τρόπο η ελληνική εμπειρία της εξορίας με το κίνημα του μοντερνισμού: την ίδια εκείνη χρονιά, το ελληνικό περίπτερο παραχωρήθηκε στην Peggy Guggenheim, προκειμένου να εκθέσει τα έργα της συλλογής της για πρώτη φορά στην Ευρώπη, αλλάζοντας με τον τρόπο αυτό την ιστορία της Μπιενάλε…
Πλάι στο έργο του Ξαγοράρη, ο Πάνος Χαραλάμπους απλώνει πάνω στο δάπεδο του περιπτέρου 20.000 ποτήρια, σαν αυτά με τα οποία η γιαγιά έκοβε βεντούζες στον παππού, που κυκλώνουν ένα βαλσαμωμένο αετό. Η εγκατάσταση, που έχει τον τίτλο «Ένας άγριος αητός καθότανε περήφανος», καλεί τον θεατή να χορέψει πάνω στα ποτήρια, μέσα στα ηχοτοπία που τη συνοδεύουν, όπως θα κάνει ο ίδιος ο καλλιτέχνης κατά τη διάρκεια των εγκαινίων, επιδιώκοντας να προσθέσει ένα «δυνητικό πεδίο», στο οποίο «ο θεατής να μεταβληθεί σε θιασώτη», καθώς «η ακρότητα του πάσχοντος σώματος διαφεύγει από τις φόρμες», όπως σημείωσε κατά τη χθεσινή παρουσίαση της εθνικής εκπροσώπησης στην 58η Μπιενάλε.
Zafos Xagoraris, The Concession, 2019, installation
Τις δύο εγκαταστάσεις «αγκαλιάζουν», από τους τοίχους του περιπτέρου, οι βιντεοπροβολές έργων της Εύας Στεφανή, που συνομιλούν με αυτές αλλά και μεταξύ τους. «Πρόκειται για ιστορίες ανθρώπων που δεν έχουν φωνή στο δημόσιο λόγο», σημείωσε για τα «Ανάγλυφα»: Κομμάτια από προηγούμενες ταινίες της όπου πρωταγωνιστούν μόνο άνδρες, όλα με έντονο το στοιχείο της παραδοξότητας, αλλά και η σχεδόν ακίνητη εικόνα, σε λούπα, μιας παλιάς αθηναίας πόρνης, που κοιτά ανέκφραστη τους άνδρες της άλλης ταινίας. Τέλος, σε μία τρίτη ταινία, το «Στόμα», αντιπαραβάλλονται εικόνες αρχειακού υλικού από παρελάσεις και επίσημους εθνικούς εορτασμούς με κειμενικά αποσπάσματα «υπερρεαλιστικής προέλευσης», γραμμένα από την ίδια.
«Το έργο των τριών καλλιτεχνών», τόνισε, παρουσιάζοντας την ελληνική συμμετοχή στην φετινή Μπιενάλε η επιμελήτρια Κατερίνα Τσέλου, «αν και έρχεται από διαφορετικές μορφολογικές περιοχές, συνδέεται στην πλάγια ματιά που ρίχνουν στα πράγματα, στο κοινό ενδιαφέρον τους για τις περιφερειακές περιοχές της ιστορίας και της κοινωνίας, στον τρόπο που διαπραγματεύονται τις αμφισημίες των νοημάτων, της ιστορίας αλλά και της ίδιας της πραγματικότητας».
Τέλος, η Συραγώ Τσιάρα, αναπληρώτρια διευθύντρια του MOMus – Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης και Πειραματικό Κέντρο Τεχνών, της Θεσσαλονίκης, εθνική επίτροπος της ελληνικής συμμετοχής, προλογίζοντας αναφέρθηκε στο κοινό στοιχείο που συνδέει το έργο των τριών εικαστικών, τη «βίωση του παρελθόντος και του παρόντος μέσα από αντιφατικά στοιχεία, όχι μέσα από μεγάλα αφηγήματα αλλά από τις παρυφές», ενώ η υπουργός Πολιτισμού Μυρσίνη Ζορμπά σημείωσε πως «η έκθεση έρχεται σε μια καλή στιγμή, καθώς είμαστε σε θέση να ξανασκεφτούμε το παρόν και το παρελθόν με διαφορετικό τρόπο». Η υπουργός υπογράμμισε ότι η ελληνική παρουσία στη Βενετία φέτος έχει προετοιμαστεί εγκαίρως, μολονότι πήρε την τελική της μορφή την προηγούμενη εβδομάδα, καθώς είναι ένα έργο σε εξέλιξη.
Το Ελληνικό Περίπτερο θα φιλοξενήσει τον Mr. Stigl από τις 11 Μαΐου έως τις 24 Νοεμβρίου 2019.
