Γιατί πρέπει να ακούμε συνέχεια πόσο σημαντική είναι η τέχνη;
«Χτες το πρωί διάβασα ένα μυθιστόρημα, ενώ είχα ανοιχτό το ραδιόφωνο κι άκουγα τραγούδια. Το μεσημέρι είδα μια ταινία στο λαπ τοπ. Το απόγευμα χάζευα βίντεοκλιπ σε διάφορα κανάλια. Το βράδυ πήγα θέατρο. Μετά την παράσταση πήγα σε ένα κλαμπ και άκουγα μουσική. Σήμερα ακούω έναν ηθοποιό σε μια συνέντευξή του στην τηλεόραση να λέει ότι η τέχνη είναι κάτι πολύ σημαντικό κι ενοχλούμαι. Προσωπικά νομίζω ότι η τέχνη είναι άχρηστη!»
Αυτή την παράγραφο την έβγαλα από το μυαλό μου, για να τονίσω δύο πράγματα. Κατ’ αρχάς, να υπογραμμίσω την αντίφαση που υπάρχει στα μυαλά πολλών ανθρώπων, οι οποίοι έχουν ταυτίσει την ψυχαγωγία τους με έργα τέχνης κι όμως θεωρούν ότι η τέχνη είναι κάτι το άχρηστο, που δεν αξίζει να υπάρχει. Κι από την άλλη, να τονίσω ότι είναι όντως ενοχλητικό να ακούμε από διάφορους ηθοποιούς και άλλους καλλιτέχνες να προσπαθούν να μας εξηγούν όλη την ώρα πόσο σημαντική είναι η τέχνη.
Γεγονός είναι ότι ο κάθε άνθρωπος της τέχνης που βγαίνει στην τηλεόραση προσπαθεί, με σχεδόν απολογητικό τόνο, να εξηγήσει στον κόσμο πως αυτό που κάνει δεν είναι κάτι άχρηστο, αλλά κάτι επωφελές. Προσπαθούν όλοι, με τρόπο που καταντάει κουραστική κοινοτοπία, να εξηγήσουν στο κοινό ότι η επαφή με την τέχνη θα του κάνει καλό, θα τον κάνει καλύτερο άνθρωπο, θα βελτιώσει την σκέψη του, την ευαισθησία του κτλ.
Εγώ δεν καταλαβαίνω, γιατί νιώθουν αναγκασμένοι να κάνουν κάτι τέτοιο. Κανείς δεν βγαίνει να πει πόσο χρήσιμο είναι το ηλεκτρικό ρεύμα, σπάνια βγαίνει κανείς να υποστηρίξει με επιχειρήματα την χρησιμότητα της πολιτικής, της κινητής τηλεφωνίας, του διαδικτύου, του αυτοκινήτου ή του ποδοσφαίρου. Γιατί οι άνθρωποι της τέχνης να γίνονται τόσο απολογητικοί; Μήπως η τέχνη είναι λιγότερο παρούσα στην καθημερινή μας ζωή, από όλα όσα προανέφερα; Δεν είναι.
Η αλήθεια είναι ότι ο άνθρωπος θέλει να ψυχαγωγείται, όχι μόνο να δουλεύει και να εκπληρώνει τις βιολογικές του ανάγκες. Και το μεγαλύτερο μέρος της ψυχαγωγίας του σχετίζεται με την τέχνη και με τον αθλητισμό. Το πιο εμπορικό μέσο, που πολλοί το κατηγορούν ότι προωθεί χαμηλής ποιότητας κουλτούρα, είναι η τηλεόραση. Η τηλεόραση, μπροστά στην οποία περνάμε μεγάλο μέρος της ψυχαγωγίας μας, παίζει είτε καλλιτεχνικά προγράμματα (καλής ή κακής ποιότητας) είτε αθλητικές εκπομπές κι ενημερωτικά προϊόντα. Ως μέσο ψυχαγωγίας δημιουργήθηκε το reality, το οποίο μας ψυχαγωγεί χωρίς να είναι τέχνη, αλλά γρήγορα πολλά από αυτά έγιναν talent shows, δηλαδή κάτι ανάμεσα σε reality και καλλιτεχνικό διαγωνισμό.
Δεν μπορεί η τέχνη να βγει έξω από τη ζωή σήμερα. Δεν μπορώ να σκεφτώ έναν πολιτισμό στην ιστορία της ανθρωπότητας που να μην είχε τέχνη. Κι όχι μόνο αυτό. Οι ιστορικές περίοδοι φωτίζονται από τα καλλιτεχνικά τους ορόσημα. Δεν έχει νόημα να συζητούμε διαρκώς πόσο σημαντική ή χρήσιμη είναι η τέχνη στον πολιτισμό ή στην ζωή του ανθρώπου, γιατί μέχρι τώρα δεν υπήρξε περίοδος που να μην είναι αναπόσπαστο μέρος του πολιτισμού και της ανθρώπινης ζωής. Δεν ξέρω αν θα υπάρξει στο μέλλον ανθρώπινη ζωή χωρίς τέχνη, πάντως προς το παρόν η τέχνη υπάρχει και μάλιστα σε πολύ μεγάλο βαθμό. Φυσικά, όταν μιλάμε για τέχνη, δεν εννοούμε μόνο την λεγόμενη “υψηλή” τέχνη, αλλά όλα τα καλλιτεχνικά προϊόντα. Το ύψος ή το μη ύψος τους θα το κρίνει η σημασία τους μέσα στον χρόνο.
Επομένως, οι καλλιτέχνες θα πρέπει να νιώθουν λιγότερο ένοχοι για την δουλειά τους. Και οι δημοσιογράφοι, που παίρνουν συνέντευξη κάποιον καλλιτέχνη, δεν χρειάζεται να ρωτάνε συνέχεια γιατί πρέπει κάποιος να δει ένα έργο τέχνης. Είναι μια ερώτηση χωρίς ουσία.
Γιώργος Σμυρνής
