Από το ΕΜΣΤ: Ο… Αμαζόνιος στο Μαρούσι

Εκεί όπου οι παλιοί Μαρουσιώτες είχαν τ’ αμπέλια τους, μια περιοχή που έφτανε μέχρι τις όχθες του ρέματος του Χαλανδρίου και σήμερα είναι γεμάτη μικρότερες ή μεγαλύτερες μονοκατοικίες και μεζονέτες, έστησαν το εργαστήρι και το σπίτι τους ο Νίκος Κεσσανλής (1930-2004) και η Χρύσα Ρωμανού (1931-2006). Κτήμα πατρογονικό, που είχε φιλοξενήσει μια αποτυχημένη επιχειρηματική προσπάθεια για λειτουργία πτηνοτροφίου, αποτέλεσε μια βάση όπου οι δύο εικαστικοί στέγασαν τα εργαστήριά τους, αλλά και την αθηναϊκή καθημερινότητά τους, στο σπίτι (μάλλον ένα οικιστικό ασαμπλάζ) που ο Νίκος Κεσσανλής έφτιαξε σιγά-σιγά με τα χέρια του…

Ο Δημήτρης Τσουμπλέκας, ανιψιός της Χρύσας Ρωμανού, έζησε το κτήμα από την παιδική του ηλικία – η έκθεση «Αμαζόνιος» που έστησε εκεί περιλαμβάνει, ανάμεσα σε πολλά και διαφορετικά αντικείμενα, φωτογραφίες κ.λπ. και γράμματα που έστελνε σαν παιδί στους δικούς του.

Όταν οι δύο καλλιτέχνες πέθαναν, το κτήμα βρέθηκε στα χέρια των παιδιών –του Δημήτρη Τσουμπλέκα, μεταξύ άλλων. Με τις υποχρεώσεις του, με τις απαιτήσεις του που όλο και μεγάλωναν και ένα περιβάλλον οικονομικής κατάρρευσης που συνέτριβε τη χώρα: «Η έλλειψη χρημάτων και η γραφειοκρατία, σε συνδυασμό με τον αυθαίρετο σχεδιασμό και το χτίσιμο αυτού του τόσο υβριδικού σπιτιού έκαναν κάθε αντίδραση να μοιάζει με συμβόλαιο ματαιοπονίας», σημειώνει η Αμάντα Μιχαλοπούλου στον κατάλογο της έκθεσης.

Με τον χρόνο, «τα αγριόχορτα έκαναν τα μονοπάτια αδιάβατα, τα φερ φορζέ οξειδώθηκαν, οι τοίχοι μετατράπηκαν σε χάρτες υγρασίας. Κι ο Δημήτρης, μόνος του στο κρύο και στον καύσωνα, έζησε το απόλυτο καλλιτεχνικό όνειρο της άνευ ορίων δημιουργίας», συνεχίζει η συγγραφέας.

Σε μια προσπάθεια να αναμετρηθεί με την καλλιτεχνική και υλική κληρονομιά του Νίκου και της Χρύσας, με αμιγώς καλλιτεχνικούς όρους, «ως ένα είδος δημιουργικής κάθαρσης και εξορκισμού», όπως επισημαίνει η διευθύντρια του ΕΜΣΤ Κατερίνα Γρέγου, δημιούργησε τον «Αμαζόνιο», ένα πολυδιάστατο έργο που αποτελείται από φωτογραφίες μεγάλου μεγέθους, οι οποίες απεικονίζουν τον περιβάλλοντα χώρο, αρχιτεκτονικές λεπτομέρειες ή νεκρές φύσεις στο εργαστήριο, από γλυπτικές κατασκευές, κυρίως συναρμογές αντικειμένων και υλικών που βρέθηκαν στο εργαστήριο, καθώς και από μια εγκατάσταση στον χώρο και δύο επιτόπιες προβολές βίντεο.

Ξεκινώντας από τον παλιό σκοτεινό θάλαμο (που ονομάζει «Το αμπάρι»), στον οποίο προβάλλεται ένα δεκάλεπτο βίντεο το οποίο προσφέρει στον θεατή τα «κλειδιά» των λογοτεχνικών αναφορών της εγκατάστασης, συνεχίζεται στο εργαστήριο και στις άδειες αποθήκες («Το δάσος»), όπου στεγάζεται το μεγαλύτερο μέρος των γλυπτικών εγκαταστάσεων, των φωτογραφιών κ.λπ. Στη συνέχεια, συνοδεία της φωνής της Ζαν Μορώ, ο επισκέπτης περνά στην εγκαταλειμμένη πισίνα («Το ποτάμι»), όπου προβάλλεται φασματικά (ιδιαίτερα να δεν έχει πέσει σκοτάδι) ένα δεύτερο βίντεο, για να ολοκληρωθεί σε μια μικρή εξέδρα πάνω από το ρέμα, όπου ανάμεσα στα δέντρα κρέμεται η φωτεινή επιγραφή «Αμαζόνιος». Είναι μια ρωγμή στον αστικό ιστό, που ανοίγεται προς το ανοίκειο και σκοτεινό, μια αιφνίδια ετεροτοπία…

Η έκθεση του Δημήτρη Τσουμπλέκα «Αμαζόνιος» εγκαινιάζει ένα νέο εκθεσιακό πρόγραμμα του ΕΜΣΤ, με τίτλο «Extra Muros», που στοχεύει, με αναθέσεις καινούργιων έργων και άλλες δράσεις, να αναδείξει σημαντικά καλλιτεχνικά, πολιτιστικά, ευρύτερα πολιτικά τοπόσημα της πόλης.

Η δραστηριότητα αυτή εκτός των τειχών του μουσείου δεν επιχειρείται για πρώτη φορά, όπως λέγεται μερικές φορές εκ παραδρομής. Και με τις προηγούμενες διευθύνσεις, το ΕΜΣΤ είχε πραγματοποιήσει δράσεις στην πόλη, όπως ο «Μεγάλος Περίπατος» του 2006 (απλή συνωνυμία με την καταστροφική παρέμβαση στην οδό Πανεπιστημίου), όπου είχαν συμμετάσχει 44 καλλιτέχνες.

Η έκθεση και ο χώρος τον οποίο αναδεικνύει θα παραμείνει ανοιχτή στο κοινό μέχρι τις 3 Ιουλίου, ενώ οι ώρες λειτουργίας μπορεί να τροποποιηθούν, προκειμένου να προσαρμοστούν στη δύση του ηλίου.

Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1967. Στο εικαστικό του έργο εστιάζει κυρίως στη φωτογραφία και σε αυτό διερευνά τη σχέση ιδιωτικού και δημόσιου και τον τρόπο που το ατομικό και συλλογικό περιβάλλον διαμορφώνει την προσωπική και κοινωνική εμπειρία. Το τοπίο, κυριολεκτικά και μεταφορικά, κυριαρχεί στην πρακτική του.

Έχει παρουσιάσει ατομικές εκθέσεις στην Αθήνα («Τέξας – το πρόβλημα με τη δική μας κατάσταση τώρα», Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Ιλεάνα Τούντα, 2012· «Future Athens», Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Ιλεάνα Τούντα, 2004), τη Θεσσαλονίκη («Οικογενειακές υποθέσεις», Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, 2008), το Βερολίνο («Die Gans, eine Familiengeschichte», Zagreus project, 2005) και τη Στουτγκάρδη («Ανοιχτή κουζίνα-(Broken Homes)», Treffpunkt Rottebuhlplatz, 2003), μεταξύ άλλων, ενώ έχει συμμετάσχει σε πολλές ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Είναι μέλος της κολεκτίβας Depression Era και έχει συνεπιμεληθεί την ομώνυμη έκθεση στο Μουσείο Μπενάκη, το 2014, τη συμμετοχή της ομάδας στην 5η Μπιενάλε της Θεσσαλονίκης, το 2015, και στο Culturescapes Festival, στη Βασιλεία, το 2017.