«Stock Images»: Ο Πάνος Κοκκινιάς αποτυπώνει μια πόλη σε μετάβαση

Αν οι υπάλληλοι του ΝΕΟΝ δεν περίμεναν υπομονετικά στην είσοδο του μεγάρου της Στοάς Αθηνών, στον αριθμό 4 της οδού Σοφοκλέους, δύσκολα θα μπορούσε κανείς να βρει τον χώρο που φιλοξενείται η έκθεση «Stock Images» του φωτογράφου Πάνου Κοκκινιά, που αποτελεί την φετινή δράση του προγράμματος Έργο στην Πόλη του οργανισμού.

Ακόμα δυσκολότερα θα μπορούσε να φανταστεί ο περαστικός που διασχίζει τη διαμπερή στοά ότι εκεί, σε ένα μουντό κτίριο γραφείων στριμωγμένο ανάμεσα σε δύο νεοκλασικά τραπεζικά μέγαρα, θα μπορούσε να στεγάζεται μια φωτογραφική αποτύπωση των πληγών που άφησε πάνω στο σώμα της πόλης και στους ανθρώπους της η δεκάχρονη οικονομική κρίση, αποτέλεσμα, εν πολλοίς, του ανέμελου κερδοσκοπικού πάρτυ που έστησαν, εις βάρος εκείνων που φωτογραφίζει ο Κοκκινιάς, οικονομικοί οργανισμοί όπως αυτοί που φιλοξενούνται κατά μήκος της οδού –ας μη λησμονούμε, άλλωστε, τι ακριβώς ερχόταν παλιότερα στο μυαλό όλων μας όταν ακούγαμε τη λέξη «Σοφοκλέους»…

Athens, 2018

Ερημωμένα γραφεία

Στον τρίτο όροφο του μεγάρου, εκεί όπου πριν στεγάζονταν τραπεζικές υπηρεσίες, ίχνη των οποίων παραμένουν ακόμη αποτυπωμένα στον χώρο, παρά τη δεκαετία που έχει μεσολαβήσει από την απομάκρυνσή τους –όπως μια μικρή ταμπέλα με το όνομα του υποδιευθυντή ή οι χειρόγραφες καρτέλες με τους αριθμούς των φακέλων που αρχειοθετούνταν στις ντουλάπες– μέσα στον λαβύρινθο που σχηματίζουν τα επιμέρους γραφεία, είναι αναρτημένες φωτογραφίες της πόλης και των ανθρώπων της. Άνθρωποι που συχνά σου δίνουν την αίσθηση ότι εγκατοικούν αυτά τα ερημωμένα από τη δεκαετή κρίση δωμάτια και συντονίζονται με την καταθλιπτική ατμόσφαιρα που αναδίδουν.

Η έκθεση «Stock Images», με τον τρόπο που τη συνέλαβε ο Πάνος Κοκκινιάς και τη σχεδίασαν η επιμελήτρια Shoair Mavlian και οι υπεύθυνοι του Πολιτιστικού Οργανισμού ΝΕΟΝ, εγκιβωτίζει την πόλη μέσα στην πόλη, καθώς αυτός ο ad hoc εκθεσιακός χώρος λειτουργεί ως συνεκδοχή της ίδιας της καρδιάς της Αθήνας.

Installation view – Cellphone 1, 2019

Ένα πορτρέτο της πόλης

Τρεις διαφορετικοί άξονες, τρεις διαφορετικές οπτικές, τέμνονται προκειμένου να συγκροτήσουν ένα πορτρέτο της πόλης, έτσι όπως το συλλαμβάνει το κριτικό βλέμμα του καλλιτέχνη, σημείωσε η επιμελήτρια: Αφενός, μια σειρά από οκτώ πανοραμικές φωτογραφίες, που σταδιακά εστιάζουν σε επιμέρους πτυχές της αστικής ζωής, προσλαμβάνουν την πόλη ως σκηνή. Πρόκειται για σκηνοθετημένες φωτογραφίες (ιδίωμα που δεν είναι ιδιαίτερα διαδεδομένο στην Ελλάδα), τεχνικά άρτιες, λαμπερές και χωρίς ψεγάδια, με έντονη θεατρικότητα.

Πλάι τους ή σε διπλανά δωμάτια, το βλέμμα του καλλιτέχνη εστιάζει στα πρόσωπα που κατοικούν, εργάζονται και κυκλοφορούν σε αυτήν την πόλη. Πρόκειται για πορτρέτα ανδρών και γυναικών, που κινούνται απομονωμένοι μέσα στο χάος, με μόνη συντροφιά το κινητό τους. «Τα πρόσωπα των ανθρώπων που αντίκριζα και φωτογράφιζα ήταν σε διαρκή κατάθλιψη. Δεν είναι κάτι που το έστησα, έτσι τους βρήκα», παρατήρησε ο Πάνος Κοκκινιάς, αν και τόνισε πως οι μισές περίπου από τις φωτογραφίες που συγκροτούν την ενότητα «Η πόλη σε κίνηση» είναι σκηνοθετημένες –κάτι που αντιλαμβάνεται ο επισκέπτης και χωρίς την επισήμανση του δημιουργού, αφού εύκολα αναγνωρίζει στις φωτογραφίες πρόσωπα γνωστά από την πολιτιστική ζωή της Αθήνας (εικαστικούς, ηθοποιούς, ποιητές…), ένα κλείσιμο του ματιού στον θεατή που λειτουργεί και σαν μικρό κουίζ.

Underground, 2019

Ανατρεπτικές «υποσημειώσεις»

Αν η συνύπαρξη των δύο αυτών αξόνων παράγει μια δημιουργική ένταση, η οποία χαρακτηρίζει την έκθεση, ο τρίτος άξονας, που αποτελείται από φωτογραφίες αρχείου, έρχεται να προσφέρει την αναγκαία υπονόμευση του κεντρικού αφηγήματος, της λαμπερής πόλης-σκηνής. Πρόκειται για παλαιότερες φωτογραφίες της πόλης, από το αρχείο του φωτογράφου, που αναδεικνύουν λεπτομέρειες οι οποίες, στις γυαλιστερές πανοραμικές φωτογραφίες της Αθήνας περνούν απαρατήρητες. Οι φωτογραφίες αυτού του τρίτου άξονα είναι μικρών διαστάσεων, τυπωμένες σε φτηνό χαρτί και κολλημένες απευθείας στον τοίχο, όχι όμως στο ύψος του ματιού του θεατή.

Ο ίδιος ο καλλιτέχνης τις χαρακτήρισε «υποσημειώσεις», και πραγματικά σαν τέτοιες λειτουργούν, όχι όμως για να επιβεβαιώσουν ή να τεκμηριώσουν αλλά για να αμφισβητήσουν και να ανατρέψουν το κεντρικό «κείμενο». Έτσι, πλάι στην Αθήνα που λάμπει λουσμένη στον νυχτερινό φωτισμό, μια λεπτομέρεια από τον ακάλυπτο πολυκατοικιών, φωτογραφημένη στο φως της ημέρας, ρηγματώνει την ψευδαίσθηση της λαμπρότητας που δημιουργεί η πανοραμική λήψη.

Αντίστοιχα, πλάι στην φωτογραφία του αγάλματος του Βενιζέλου, που αναδεικνύει την ισχύ του εθνικού αφηγήματος, τρεις μικρές φωτογραφίες ενός λόφου, τραβηγμένες από διαφορετική οπτική γωνία, ώστε σε καθεμιά να αναδεικνύεται και μια διαφορετική λεπτομέρεια, έρχονται να αποδομήσουν τα στοιχεία που συγκροτούν αυτό το αφήγημα: στην πρώτη διακρίνεται μια σημαία, στην άλλη μια εκκλησία και στην τρίτη μια επιγραφή με την επισήμανση: ΠΩΛΕΙΤΑΙ…

Kifissos, 2017

Πάνος Κοκκινιάς

Ο Πάνος Κοκκινιάς γεννήθηκε το 1965 στην Αθήνα όπου ζει και εργάζεται. Σπούδασε φωτογραφία στο School of Visual Arts της Νέας Υόρκης, στο Yale University (MFA) και στο Derby University (PhD). Έχει εκθέσει τη δουλειά του σε ατομικές και ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό (Παρίσι, Βρυξέλλες, Ρώμη, Μαδρίτη, Μόναχο, Νέα Υόρκη, Σιγκαπούρη, Πεκίνο, Κάσσελ κ.α.) Ατομικές εκθέσεις του περιλαμβάνουν τα: Replay στο Θέατρο Παλλάς, Αθήνα (2018) και Bozar Centre for Fine Art, Βρυξέλλες (2012). Έργα του υπάρχουν σε δημόσιες και ιδιωτικές συλλογές της Ευρώπης και των ΗΠΑ. Πρόσφατα εξελέγη αναπληρωτής καθηγητής Φωτογραφίας στην Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας.

Shoair Mavlian & Πάνος Κοκκινιάς