Δύση ηλίου
Η δεύτερη ταινία του Λάζλο Νέμες δημιουργού του «Γιου του Σαούλ» είναι άλλη μια τολμηρή βουτιά στην Ιστορία και το παρελθόν της Ευρώπης.
Η υπόθεση της ταινίας
Στη χαοτική και παρακμιακή Βουδαπέστη του 1913 φτάνει η νεαρή εβραιοπούλα Ιριζ Λάιτερ με στόχο να εργαστεί ως καπελού στο φημισμένο κατάστημα που κάποτε ανήκε στους γονείς της. Παρόλα αυτά ο νέος ιδιοκτήτης αρνείται να την προσλάβει κι εκείνη περιπλανιέται στους δρόμους της πολύβουης πόλης για να βρει τα πρόσωπα που θα της αποκαλύψουν τα μυστικά του παρελθόντος της.
Η στιγμή άφιξης της Ίριζ στο κατάστημα συμπίπτει με ένα οργασμό προετοιμασιών καθώς όλη η πόλη βρίσκεται σε εορταστικό κλίμα λόγω της επικείμενης επίσκεψης του βασιλικού ζεύγους της Αυστροουγγαρίας. Ο Νέμεζ πιάνει το νήμα της Ιστορίας αντίστροφα από τον «Γιο του Σαούλ», όπου παρακολουθούσαμε την αναζήτηση ενός άντρα στο Άουσβιτς του 1944. Εκείνη η συγκλονιστική κλειστοφοβική οδύσσεια ταυτιζόταν με το τέλος του Β Παγκοσμίου ενώ στη «Δύση Ηλίου» αναζητείται η αρχή του Κακού.
Στο «Σαούλ» η ανάγκη της εσωτερικής γαλήνης μετά από τόση φρίκη και θηριωδία, άφηνε στο περιθώριο τις αιτίες του Ολοκαυτώματος, ενώ εδώ αντίθετα, αναζητούνται τα ιστορικά στοιχεία που οδηγούν στην καταστροφή. Όσοι έχετε δει το πρώτο φιλμ του 42χρονου Νέμεζ, θυμάστε οπωσδήποτε τον τρόμο που είχε αντικρίσει το ανθρώπινο βλέμμα στο στρατόπεδο συγκέντρωσης στη διάρκεια μιας νύχτας, το οποίο ταυτιζόταν με το μάτι της κάμερας που ήταν διαρκώς κολλημένο πάνω στον πρωταγωνιστή.
Η ίδια τεχνική ακολουθείται κι εδώ με τη δράση να εξαντλείται και πάλι στη διάρκεια μιας μέρας. Ο Ούγγρος σκηνοθέτης που υπήρξε βοηθός του Μπέλα Ταρ, βάζει τον καμεραμάν του να ακολουθεί στενά την Ίριζ, ψάχνοντας μέσα στο χάος της Βουδαπέστης του 1913 να εντοπίσει τις δυνάμεις του τρόμου που θα γεννηθούν σε λίγους μήνες στο Σαράγιεβο, βάζοντας την ήπειρο στην δίνη του Μεγάλου Πολέμου. Το φιλμ είναι συγκλονιστικό σε όλες τους τις παραμέτρους: από την χρήση του ήχου, την ριζοσπαστική αισθητική, την ανυποχώρητη θέση στο να φανεί η αλήθεια γυμνή, τη φιλοσοφική ματιά που δένει υποδειγματικά με την ιστορική μελέτη.
Είναι αλήθεια ότι πολλά στοιχεία της αφηγηματικής τεχνικής του «Σαούλ» συναντάμε κι εδώ, οπότε η έκπληξη που μας είχε συνεπάρει σε κείνο το φιλμ απουσιάζει. Όμως η νέα ταινία του Νέμεζ κυρίως καθηλώνει με το διαχρονικό συμβολισμό της: ότι ίσχυε πριν από ένα αιώνα, οδηγώντας την ανθρωπότητα στο χείλος της καταστροφής (αδυναμία συνύπαρξης διαφορετικών φυλών, πολιτισμών και θρησκειών κάτω από την ίδια στέγη, διαχωρισμός αντρών-γυναικών, αντισημιτισμός, σφοδρές συγκρούσεις πολιτικο-ιδεολογικών κινημάτων, βαθιές κοινωνικές ανισότητες κ.α.) τα ίδια πάνω-κάτω ισχύουν και σήμερα. Βραβείο κριτικών στο φεστιβάλ Βενετίας όπου επίσης έλαμψαν το «Ρόμα» και η «Ευνοούμενη».
