Είδαμε το «Κουρδιστό Πορτοκάλι» στο θέατρο Αποθήκη- Μια εποχή στην Κόλαση!
Ο άνθρωπος έχει αχαλίνωτα επιθετικά ένστικτα, που είναι εξαιρετικά επικίνδυνα. Εξίσου επικίνδυνα όμως είναι και τα χαλινάρια, τα οποία μπαίνουν από κρατικές δυνάμεις, όταν αυτές λειτουργούν χωρίς έλεγχο, στα όρια του ολοκληρωτισμού. Η παράσταση Κουρδιστό Πορτοκάλι, που ανεβαίνει στο θέατρο Αποθήκη σε σκηνοθεσία Γιάννη Κακλέα, αναφέρεται σε αυτό ακριβώς το θέμα.
Το «Κουρδιστό Πορτοκάλι» αναφέρεται στην βία σε πολλαπλά επίπεδα. Η βία των εφήβων, η βία του κράτους, η βία της αντιπολίτευσης, η βία της επιστήμης κάνουν την δυναμική τους παρουσία σε αυτό το έργο. Αν και είναι μυθιστόρημα (και αργότερα θεατρικό έργο) του συγγραφέα Άντονυ Μπέρτζες, το «Κουρδιστό Πορτοκάλι» έγινε παγκοσμίως γνωστό με την ταινία του Στάνλεϋ Κιούμπρικ, η οποία θεωρείται σταθμός στην ιστορία του σινεμά.
Η υπόθεση αναφέρεται στις περιπέτειες ενός έφηβου και αρχηγού συμμορίας, του Άλεξ, ο οποίος ηδονίζεται με την ακραία βία. Ξυλοδαρμοί, βιασμοί και άλλα εγκλήματα είναι το αποτέλεσμα της ανεξέλεγκτης ροπής του προς τη βία και το κακό. Όταν φτάνει στον φόνο, προδίδεται από τους συντρόφους του και συλλαμβάνεται από την αστυνομία. Μπαίνει στην φυλακή και για να γλιτώσει, συμμετέχει εθελοντικά σε ένα πείραμα, σχεδιασμένο από την κυβέρνηση, για να καταστέλλει τα επιθετικά ένστικτα. Όμως, αυτή η φρικτή πλύση εγκεφάλου έχει τρομερές παρενέργειες πάνω του. Χάνει κάθε δυνατότητα να αμυνθεί έναντι των επιθέσεων και ψυχολογικά τσακίζεται. Με διάφορες ίντριγκες πολιτικές, ο Άλεξ καταλήγει στα πρόθυρα της αυτοκτονίας.
Ο Γιάννης Κακλέας εντόπισε ένα στοιχείο στο έργο του Μπέρτζες, το οποίο ο Κιούμπρικ προτίμησε να αγνοήσει. Η ιστορία (και η βία του Άλεξ, αλλά και του κράτους μετά πάνω στον Άλεξ) διαδραματίζεται σε ένα δυστοπικό πολιτικό καθεστώς, στα όρια του ολοκληρωτισμού. Ο Κιούμπρικ προτίμησε να δημιουργήσει ένα έργο, που θα μπορούσε να λειτουργεί ως σχόλιο για την νεανική βία της κοινωνίας, όπως την ζούσε ο ίδιος. Ο Κακλέας δημιούργησε ένα πιο σκοτεινό έργο, σε μια κοινωνία με κρατική δομή αντιδημοκρατική. Αυτό, από μόνο του, θέτει νέα δεδομένα στο έργο. Έτσι, το έργο του Κιούμπρικ είναι αισθητικά πιο πλούσιο και πιο σαρκαστικό πάνω στις ανθρώπινες συμπεριφορές. Η παράσταση του Κακλέα είναι πιο σκοτεινή και με πιο έντονο το πολιτικό σχόλιο.
Η βία στην παράσταση χορογραφείται, είναι ιδιαίτερα έντονη και ρεαλιστική. Υπάρχει μεγάλη έμφαση στο σωματικό θέατρο και απαιτούνται πολλά από τους ηθοποιούς. Έχει μεγάλη ενέγεια και ισχυρές δόσεις σαρκασμού. Αποτυπώνει την ιστορία με καθαρότητα, ώστε να μην χρειάζεται να έχεις δει την ταινία, για να την καταλάβεις . Στο φινάλε της παράστασης, οι στίχοι του Ρεμπώ, τους οποίους απαγγέλλει ο Άλεξ (Άρης Σερβετάλης) δίνουν μια ποιητική εκδοχή του σκοταδιού που κουβαλάει μέσα του το έργο και παραδόξως ταιριάζουν ιδιαίτερα με την υπόθεση.
Χρησιμοποιείται αρκετά η ηλεκτρονική μουσική, η οποία είναι και σύγχρονη, αλλά ταιριάζει με το πνεύμα της παράστασης, επειδή είναι χορευτική. Επίσης, ακολουθούνται ως προς το soundtrack αρκετά στοιχεία της ταινίας του Κιούμπρικ. Ακόμα και το Singing in the rain, τιμής ένεκεν παίχτηκε στην σκηνή του βιασμού (πιο βίαιη και πιο ρεαλιστική στην παράσταση του Κακλέα). Η μόνη μου ένσταση με την μουσική είναι η επιλογή μιας σύγχρονης παραλλαγής της «Ωδής στην Χαρά» από την Ενάτη. Θα προτιμούσα το αυθεντικό.
Τα σκηνικά του Μανόλη Παντελιδάκη δεν είναι μινιμαλιστικά, αλλά έχουν αρκετό στοιχείο αφαίρεσης. Προβάλλουν έναν μελλοντικό κόσμο, με αρνητικά χαρακτηριστικά. Αναδεικνύουν με ποιητικό τρόπο, πάντως, το σκοτεινό πνεύμα της παράστασης. Επίσης, πολύ λειτουργικές και ταιριαστές στο πνεύμα του έργου, είναι και οι βιντεο-προβολές, που εμφανίζονται στους πλαϊνούς τοίχους. Τα κοστούμια της Μαρίας Καραπούλιου έχουν σκοτεινό χαρακτήρα.
Ως προς τις ερμηνείες, εντυπωσιάζει ο Άρης Σερβετάλης– ένας ηθοποιός- χορευτής. Ο Σερβετάλης έδειξε το χάρισμά του τόσο στο υποκριτικό κομμάτι, όσο και στο χορευτικό. Η μοχθηρία και η μικροπρέπεια του Άλεξ, όσο και τα βάσανα που περνάει, όταν πέφτει θύμα της κρατικής καταστολής, είναι άρτια ερμηνευμένα. Παράλληλα, όμως, η άρτια κίνησή του δίνουν στην παράσταση- η οποία βασίζεται στο σωματικό θέατρο- το κάτι παραπάνω. Κι οι υπόλοιποι ηθοποιοί ειδικά στις βίαιες σκηνές, που αποτυπώνονται με μεγάλο ρεαλισμό (πέφτει πολύ ξύλο) καταβάλλουν πολύ μόχθο. Επίσης, ξεχωρίζει ο Κίμων Φιορέτος σε αρκετούς ρόλους, ενώ καλός ήταν και ο Αντίνοος Αλμπάνης. Και των υπολοίπων ηθοποιών οι ερμηνείες ήταν ικανοποιητικές.
Σε γενικές γραμμές, το «Κουρδιστό Πορτοκάλι» για μια πολύ δυνατή παράσταση. Χορογραφημένη, σκοτεινή, με σκληρά νοήματα, ισχυρές εικόνες και γρήγορο ρυθμό, παρουσιάζει ένα δύσκολο θέμα με ιδιαίτερη ικανότητα. Βασισμένη στο σωματικό θέατρο και στους αυτοσχεδιασμούς των ηθοποιών, έχει έναν μεγάλο πρωταγωνιστή, τον Άρη Σερβετάλη.
Γιώργος Σμυρνής
