Συν & Πλην: Δον Ζουάν του Μιχαήλ Μαρμαρινού στη Στέγη

Ο Μιχαήλ Μαρμαρινός ήταν από την αρχή ξεκάθαρος και σαφής: αυτός ο Δον Ζουάν ήταν δικός του. Βασισμένος πρωτίστως και κυρίως σ’ εκείνον του Μολιέρου και αντλώντας αποσπάσματα από άλλες αφηγήσεις αυτού του διαχρονικά γοητευτικού μύθου, που υπέγραψαν άλλες λογοτεχνικές γραφίδες. Και στην Κεντρική Σκηνή της Στέγης αφηγήθηκε, με τον δικό του τρόπο, την ιστορία, αλλά και την προσωπικότητα αυτού του serial lover, του αιώνιου εραστή, που δεν μπορούσε να αντισταθεί σε καμιά γυναικεία παρουσία, και που δεν ήθελε όμως με τίποτα, καμία δέσμευση. Που αναζητεί, που αδημονεί να προχωρήσει πιο πέρα και ταυτοχρόνως φοβάται για το επόμενο βήμα. Την ιστορία του ανθρώπου «που ζει μέσα στα πάθη του, που είναι σε διαρκή κίνηση, που αδημονεί να γευτεί τις χαρές της ζωής», την ιστορία «του σκεπτικιστή που δεν αρνείται να διαπραγματευτεί με το μεταφυσικό» αλλά το χλευάζει κι όλας, του ανθρώπου «που προκαλεί τη συντηρητική κοινωνία της κάθε εποχής, αμφισβητώντας κανόνες, αναδεικνύοντας την υποκρισία, παραβιάζοντας κοινωνικά ταμπού», σημειώνεται στην πρώτη σελίδα του προγράμματος, δίνοντας ταυτοχρόνως και το τι θέλει να αγγίξει ο Μιχαήλ Μαρμαρινός αναλαμβάνοντας να ζωντανέψει αυτή τη διαχρονική ιστορία.

Μια μεγάλη οθόνη περίμενε το κοινό, καθώς έπαιρνε τις θέσεις του στην πλατεία. Μια μεγάλη οθόνη με ολοκληρωμένες ή αποσπασματικές εικόνες του γυναικείου κάλλους, με κυρίαρχο το λευκό, το πέπλο και τη δαντέλα. Ενα μεγάλο τραπέζι είχε στηθεί στη τεράστια σκηνή, κι εκεί κάθησαν όλοι οι ηθοποιοί, πλην του Δον Ζουάν (Χάρης Φραγκούλη) και του πιστού του υπηρέτη, του Σγαναρέλ (Γιάννος Περλέγκας). Και ήταν στιγμές που έμοιαζε αυτή η εικόνα μ’ έναν αλλόκοτο «Μυστικό Δείπνο». Ο Μιχαήλ Μαρμαρινος χρησιμοποίησε κι εδώ (όπως και στη «Λυσιστράτη» του, το περασμένο καλοκαίρι) τη μέθοδο της αφήγησης της ιστορίας από τους ηθοποιούς. Μόνο που αυτή τη φορά έγινε σε παραπάνω δόσεις. Οι συνθήκες θεατρικής πρόβας και παιχνιδιού ήταν παρούσες διαρκώς στην παράσταση, η συνομιλία του Μιχαήλ Μαρμαρινού με τις τελευταίες αναζητήσεις της θεατρικής τέχνης να είναι κι αυτές διαρκώς παρούσες (η κάμερα που κρατούσαν οι ηθοποιοί και μεγέθυναν κάποιες σκηνές ή εκφράσεις των άλλων ηθοποιών, ή απλώς τα βήματά τους)• η αλληλεπίδραση και η ένταση κι άλλων τεχνών (μουσική, κινηματογράφος, εικαστικά) κι αυτή σε μεγάλες δόσεις. Η αφήγηση της ιστορίας, υπαρκτή και σαφής. Τα κοστούμια ενίσχυσαν το στοιχείο του παιχνιδιού, αλλά και του μύθου. Αρκετές από τις ερμηνείες (ιδίως του Γιάννου Περλέγκα και του Χάρη Φραγκούλη) στήριξαν επίσης τις επιλογές του Μιχαήλ Μαρμαρινού. Και υπήρχαν σκηνές που ήταν έξοχες εικαστικά, όπως η σκηνή με τη σκαλωσιά ή η σκηνή που όλοι κάθονται στο τραπέζι και κοιτούν τον Δον Ζουάν.

Αυτά σαν γενικό περίγραμμα. Γιατί από το διάλειμμα είχα μια αμφιθυμία γι’ αυτό που έβλεπα. Ηταν σαφές, ήταν ξεκάθαρο, είχε σκέψη, δουλειά, άποψη και γνώση, αλλά ταυτοχρόνως ήταν εγκεφαλικό, φιλοσοφικό, ακαδημαϊκό ίσως, κι όλα αυτά εις βάρος, αρκετές στιγμές, της θεατρικής γλώσσας. Εθιξε πολλά ζητήματα μέσα από τον «Δον Ζουάν» του ο Μιχαήλ Μαρμαρινός: τη μεταφυσική και την πίστη σε αντίστιξη με τον ορθό λόγο («Σε τι πιστεύω; Οτι δύο και δύο κάνουν τέσσερα»• τα διαφορετικά κριτήρια για τις αξίες, τη ζωή, την τιμή (ο Δον Κάρλος -Γιάννης Βογιατζής, πατέρας της Ελβίρας- είναι εκείνος που με τη στάση ζωής του κλονίζει περισσότερο απ’ όλους τον ψυχισμό του Δον Ζουάν• την αξία του διαλόγου: «Αν λύπάστε, σημαίνει ότι υπάρχουν ήπιοι τρόποι να τα λύσετε όλα. Με τη συνδιαλλαγή», λέει κάποια στιγμή ο λαϊκός αλλά σοφός Σγαναρέλ στον Δον Ζουάν• την έμφαση στην αρετή (μια έννοια με ευρύτητα ασφαλώς): «η αρετή είναι ο πρώτος τίτλος ευγενείας»• τη δουλοπρέπεια και την αλλαγή στάσης των «εύκολων πολιτών» κάθε εποχής: «οι αυλικοί ακολουθούν τη μόδα»• και το αδιαπραγμάτευτο του θανάτου. Αυτά και άλλα πολλά έθιξε ο Μιχαήλ Μαρμαρινός στον «Δον Ζουάν» του. Και ειλικρινά υπήρχαν στιγμές που ιδεολογικά συμφωνούσα απολύτως με ό,τι άκουγα, αλλά την ίδια στιγμή η θεατρική πράξη της παράστασης δεν τα εξυπηρετούσε απολύτως.

Τα Συν (+)

• Οι ερμηνείες: Ασφαλώς θα θυμούνται πολλοί θεατές, για πολύ καιρό, τον Γιάννο Περλέγκα ως έναν από τους καλύτερους Σγαναρέλ που έχουμε δει. Πονηρός, ευέλικτος, θυμόσοφος, καταφερτζής, διπλωμάτης, αφοσιωμένος, δίπλα στον Δον Ζουάν (Χάρης Φραγκούλης), ο οποίος υπηρέτησε πολύ ωραία την αμφιθυμία, το όραμα, την αναζήτηση, την ελαφρότητα κάποιες στιγμές, τη φοβία, αλλά και το πάθος αυτού του αλλόκοτου και γοητευτικού ανθρώπου. Η Σαρλότ της Ευαγγελίας Καρακατσάνη είχε όσα έπρεπε, και μαζί σκηνική ευφυΐα, ταλέντο, δοτικότητα. Πολύ ενδιαφέρουσες παρουσίες οι Adrian Frieling και Ilya Algaer, συγκινητικοί. Ο Γιάννης Βογιατζής σταθερή αξία, που μετέφερε τις σταθερές αξίες, τις διαχρονικές, μέσω του ρόλου του. Η Εφη Γούση ήταν επαρκής και διακριτή στο ρόλο, σε αντίθεση με την Ελενα Μαυρίδου, που κράτησε κάποιες στιγμές αυτής της αθώας καρτερικότητας, αλλά δεν ήταν πάντα διακριτή η παρουσία της.

• Η μουσική: Ο Δημήτρης Καμαρωτός, μόνιμος συνεργάτης κι αυτός του Μιχαήλ Μαρμαρινού, είχε ευρύ πεδίο δράσης σ’ αυτή την παράσταση. Και ενσωμάτωσε στη μουσική που επιμελήθηκε, πολλά και πανέμορφα. Από τις πολύ ωραίες στιγμές της παράστασης.

• Η διαμόρφωση χώρου: Είναι επίσης έντιμο και ξεκάθαρο ότι δεν αναγράφεται η λέξη «σκηνικά» στο πρόγραμμα, αλλά οι λέξεις «διαμόρφωση χώρου», για την οποία φρόντισε ο ταλαντούχος KennyMcLellan. Φτιάχντας ένα τοπίο περίπλοκο, αλλόκοτο, δίνοντας την αίσθηση της πρόβας, αλλά παρέχοντας με γλαφυρότητα το ζητούμενο του σκηνοθέτη.

Τα Πλην (-)

• Η δραματουργία: Την συνυπογράφουν ο Μιχαήλ Μαρμαρινός και η Ερι Κύργια και υπηρέτησε απολύτως το σκεπτικό του σκηνοθέτη, αλλά είχε μεγάλα κενά, αναπάντητες και υπερβολικές σιωπές, υπερβολικά μακρύ ρυθμό. Ισως το ζητούμενο του σκηνοθέτη, που είχε πολύ ενδιαφέρον, να είχε υπηρετηθεί καλύτερα από μια πιο ευλίγιστη δραματουργία.

• Η διάρκεια: Επακόλουθο της δραματουργίας. Η διάρκεια θα μπορούσε ασφαλώς να είναι μικρότερη, θα μπορούσαν να έχουν αφαιρεθεί κάποιες μακρόσυρτες σιωπές (που, ναι, έπαιζαν τον ρόλο τους), κάποια παραπανίσια πάνω κάτω στην πλατεία.

Το άθροισμα (=)

Ηταν μια παράσταση για εξειδικευμένο και εξοικειωμένο κοινό. Εξοικειωμένο με τις νέες θεατρικές γλώσσες, με την ενσωμάτωση του ιδεολογικού οράματος στη θεατρική πράξη. Δύσκολο εγχείρημα. Οπωσδήποτε ήταν μια παράσταση-πρόταση και άποψη. Παρά τη μεγάλη μου εκτίμηση στον Μιχαήλ Μαρμαρινό, αυτή τη φορά δεν εισέπραξα την επιτυχία που κατάφερε στην ανάλογης γλώσσας καλοκαιρινή «Λυσιστράτη» του. Ισως γιατί ενέταξε πολλά έργα (τάση κι αυτή της διεθνούς θεατρικής γλώσσας), ίσως γιατί βάρυνε περισσότερο το φιλοσοφικό από το θεατρικό. Εν ολίγοις, ήταν μια παράσταση που είχε ειδικό ενδιαφέρον, αλλά που δυσκολεύομαι να προτείνω στο ευρύ και μη εξοικειωμένο θεατρικό κοινό. Παρά τα πολλά επί μέρους ενδιαφέροντα που υπάρχουν στην παράσταση.