Φεστιβάλ Movimentos: Όταν η Υπάτη «διασταυρώθηκε» με την υπόλοιπη Μεσόγειο

«Μετακίνηση», μια διαδικασία τόσο παλιά όσο και η ανθρώπινη ιστορία. Τα βήματα σου και ο χρόνος σε οδηγούν προς τα εμπρός, αλλάζουν τα τοπία, οι άνθρωποι που συναντάς, τα ήθη, τα έθιμα, οι συνήθειες τους, οι τέχνες και οι παραδόσεις τους. Μαζί αλλάζεις και εσύ. Νέα βιώματα, νέες αναμνήσεις, διαφορετικός τρόπος να παρατηρείς τον κόσμο γύρω σου. Ακούσματα, εικόνες, γαστρονιμία, ιστορίες, μύθοι, θρύλοι, συναισθήματα. Τα κουβαλάς μέσα σου καθώς νέοι ορίζοντες ανοίγονται μπροστά σου και ο επόμενος προορισμός σε καλεί. Μπορεί, λοιπόν, μια τέτοια συνθήκη, χωρίς αρχή, μέση και τέλος, να συμπυκνωθεί σε έναν συγκεκριμένο τόπο και έναν προκαθορισμένο χρόνο; Όσοι είχαμε την τύχη να βρεθούμε στα Λελέικα Υπάτης για να παρακολουθήσουμε το εξαήμερο camp της πλατφόρμας «Movimentos – Μετακinhsh», στο πλαίσιο του 18ου Φεστιβάλ Οίτης, μπορούμε με βεβαιότητα να πούμε πως «Ναι!. Κάτι τέτοιο είναι δυνατό».

Η ιστορία μάς πάει πολλά χρόνια πίσω. Συγκεκριμένα τον 5^ο αι. π.Χ. όταν οι Αρχαίοι Έλληνες ταξίδεψαν έως την Ιβηρική ιδρύοντας αποικίες στην περιοχή της Καταλωνίας. Αιώνες αργότερα, το 1319 μ.Χ., θα ερχόταν το «πλήρωμα του χρόνου» με τους Αλμογάβαρους, έναν αμιγώς καταλανικό μισθοφορικό στρατό στην υπηρεσία του στέμματος της Αραγώνας, να ιδρύει το Δουκάτο των Νέων Πατρών με κέντρο τη σημερινή Υπάτη. Φτάνοντας στο σήμερα, το ιστορικό αυτό πλαίσιο έγινε η αφορμή για μια νέα ιδιαίτερη πρωτοβουλία που ήρθε για να δώσει ακόμη περισσότερο «χρώμα» στην πολιτιστική ταυτότητα της Υπάτης, σε μια μεσογειακή διαδρομή που ενώνει την Ισπανία, την Κάτω Ιταλία, την Τυνησία και την Ελλάδα. Μια διαδικασία «μετακίνησης» ανθρώπων, καλλιτεχνών και ιδεών που αντικαθιστά τα όπλα και τους κατακτητικούς πολέμους με την ειρήνη, τη φιλία μεταξύ των λαών και τον πολιτισμό.

Lamia bedioui

Αυτή η μοναδική εξαήμερη συνάντηση πραγματοποιήθηκε στην «Χώρα – Τόπος Τεχνών», στα Λελέικα Υπάτης, έναν υπέροχο χώρο που αγκαλιάζει την τέχνη, το καλό φαγητό και την καλή παρέα με την ίδια ζέση και φροντίδα που αγκαλιάζει και εναρμονίζεται με το φυσικό τοπίο που τον περιβάλλει. Συναυλίες, παραστάσεις, χορός, αφήγηση παραμυθιών και προβολές , όλα με ελεύθερη είσοδο, έδιναν μια συναρπαστική «γεύση» από τις διάφορες μεσογειακές -και όχι μόνο- κουλτούρες.

Παρέα με την Τυνήσια καλλιτέχνιδα Lamia Bèdioui περιπλανηθήκαμε στα νησιά της Μεσογείου με πυξίδα μας το τραγούδι. Από τη Σαρδηνία, τη Σικελία και την Ικαρία, στην Κρήτη, την Κύπρο και την Τζέρμπα ή αλλιώς «Νησί των Λωτοφάγων», συναντώντας στο διάβα μας νεράιδες και ξωτικά, υμνώντας τις ελπίδες, τις χαρές και τον έρωτα. Ενώ την επόμενη ημέρα, μέσα από αφηγήσεις παραμυθιών μετά μουσικής από την πατρίδα της, για παραδόπιστους Σιχ, κουτοπόνηρους εμπόρους, τον διάβολο που φοβόταν την πεθερά του, είδαμε μπροστά στα μάτια μας, με τη δύναμη της φαντασίας και τη ζωντάνια της ερμηνείας της καλλιτέχνιδας, ένας παλιός, ξεχασμένος, εξωτικός κόσμος, γεμάτος πλανόδιους, παραμυθάδες, μάντεις και γητευτές φιδιών, να παίρνει σάρκα και οστά.

Γεωργία Καλλέργη και Αλέξανδρος Τσιμέκας

Λαϊκά παραμύθια και αφηγήσεις μάς διηγήθηκε και η Κρητικιά παραμυθού Γεωργία Καλλέργη παρέα με τον μουσικό Αλέξανδρο Τσιμέκα. Αυτή τη φορά από την Υπάτη, «φωλιά μαγισσών» όπως μάς πληροφόρησε η αφηγήτρια, που επέλεξε να μοιραστεί, με μια σχεδόν μυστικιστική αύρα, ιστορίες για στοιχειά και στοιχειωμένους με θέμα τη μετακίνηση. Μύθους, θρύλους και παραδόσεις που περνάνε από στόμα σε στόμα και από γενιά σε γενιά, εμπνέοντας τους καλλιτέχνες του σήμερα.

Ελληνικό άρωμα, στο Movimentos, και από την τετραμελή κομπανία Ματζούνια που έστησαν ένα παραδοσιακό γλέντι, με δημοφιλή τραγούδια και μουσικές από τα βουνά και τους κάμπους της Ελλάδας, από το οποίο, φυσικά, δεν έλειπε το κέφι και ο χορός. Το «ελληνόφωνο» πρόγραμμα συμπλήρωσαν, την τελευταία ημέρα, τα πολυφωνικά τραγούδια από τη Βόρεια Ήπειρο από το Πολυφωνικό Σχήμα Ηπείρου του Βαγγέλη Κώτσου. Όταν τους ακούς να τραγουδούν για τον έρωτα, την ξενιτιά, για τον κλεφταρματωλό «Ντελή Παπά» και τον αγώνα του κατά των Οθωμανών, για τη σφαγή των γυναικών της Δερόπολης, αισθάνεσαι σαν η φωνή τους να έρχεται από τα βάθη του χρόνου για να εκφράσει τον θρήνο και τον καημό εκείνων που τα έζησαν.

Ματζούνια

Από τις πιο μαγικές στιγμές η σύντομη σύμπραξη του Πολυφωνικού Σχήματος Ηπείρου με τον τραγουδιστή Φλαμένκο Esteban Murillo, αποδεικνύοντάς περίτρανα πως η γλώσσα της  μουσικής θα είναι πάντα οικουμενική και ενωτική ακόμα και όταν έχουμε να κάνουμε με τις ιδιαίτερες μουσικές φόρμες του εκάστοτε τόπου.

Βεβαίως, όταν μιλάμε για πολιτισμό της Μεσογείου δεν θα μπορούσαμε να παραλείψουμε την παράδοση του φλαμένκο. Στο πλαίσιο του Movimentos, λοιπόν, πραγματοποιήθηκε το 7o Hola Flamenco Festival με καταξιωμένους καλλιτέχνες από την Ελλάδα και την Ισπανία. Το πρόγραμμα του περιλάμβανε μουσικές παραστάσεις, εργαστήρια για αρχάριους και πιο μυημένους: clapping με τον Andreij Vijicic, χορού με την Francesca Grima και τραγουδιού με τον Esteban Murillo, καθώς και διάλεξη για την ιστορία του φλαμένκο από τον Γιώργο Χριστοδουλάκη.

Hola Flamenco Festival

Και ενώ το πρωί, στο Hola Flamenco, η μάθηση είχε τον πρώτο λόγο, το βράδυ οι μουσικές παραστάσεις σε παρέσερναν σε ένα άλλοτε εκρηκτικό και άλλοτε πιο σπαραξικάρδιο ρυθμό, πάντα, όμως, με την ορμή μιας φλογερής, ασυμβίβαστης καρδιάς η οποία εκφράστηκε μέσα από το τραγούδι των Esteban Murillo και Yota Baron -που ένιωθες πως «ζωγράφιζαν» με τη φωνή τους στα πιο έντονα χρώματα-, την κιθάρα του Σταύρου Πρέσση, το cajon του Andreij Vuyicic και τον χορό της Francesca Grima, της Θέτις Μισίου και της Μαρίζας Ρίζου. Οι κινήσεις των τριών εξαιρετικών χορευτριών, με την έντονη εκφραστικότητα ψυχής και σώματος, την απαράμιλλη θεατρικότητα και το πρωτόγονο πάθος, έφερναν στο νου ταυτόχρονα εικόνες από «Αναδυόμενες Αφροδίτες» και Μαινάδες.

Μαρίζα Ρίζου

Η φεστιβαλική μας «περιπλάνηση» στην Ισπανία πέρασε από την έξαρση συναισθημάτων του Φλαμένκο στο όραμα ενός πιο απλού και συλλογικού τρόπου ζωής. Αυτό χάρη στην παρουσία της ομάδας Vivirdelaire. Είτε καθόμασταν στο γρασίδι και ακούγαμε την ομιλία του Pep Beltran για την παρουσία των Καταλανών στην περιοχή τον 14^ο αιώνα που στάθηκε η αφορμή για την ιδέα του Movimentos, είτε απολαμβάναμε γεύσεις από την «κουζίνα του φτωχού» της Μεσογείου, είτε παρακολουθούσαμε τις περιπέτειες, τις μάχες και τους άτυχους ρομαντικούς έρωτες του Ιππότη Tirant lo Blanch σε μια μουσικοθεατρική παράσταση-αφήγηση χάρτινου κουκλοθεάτρου με τη συμμετοχή των Pep Beltran, Πετρίνα Βάσσου και Francesc Cantarero σαν άλλοι μεσαιωνικοί περιπλανώμενοι θεατρίνοι.

Την τελευταία μέρα παραμονής μου στο Φεστιβάλ, μετά από μια αυθόρμητη κιθαριστική σύμπραξη Ελλάδας – Ισπανίας, είχε έρθει η ώρα για μια «μετάβαση» στον ιταλικό νότο με το πρότζεκτ «Συνάντηση» των Mico Corapi και Vittoria Agliozzo. Παραδοσιακά όργανα της Μεσογείου, τραγούδια της Καλαβρίας για την αγάπη, την εργασία, τη ζήλεια, τον θάνατο, μελωδίες με επιρροές από την μπουλερία (φλαμένκο) και την ανατολή -η Μεσόγειος ένα χωνευτήρι πολιτισμών- είχαν ως αποτέλεσμα μια αυθεντική μουσική εμπειρία, από τις πολλές που μάς χάρισε το Movimentos αυτό το καλοκαίρι.

Πετρίνα Βάσσου, Pep Beltran

Την απαράμιλλη ομορφιά του φυσικού τοπίου και των βουνοκορφών της Οίτης, τη ζεστή φιλοξενία, την αίσθηση πως, έστω για λίγες ημέρες, άνηκες σε μια κοινότητα, ανεξάρτητα από που προέρχεσαι ή ποια γλώσσα μιλάς, το στέκι της «Χώρας» ως έναν τόπο συνύπαρξης και συνάντησης -αν στην αρχή δεν γνώριζες κανέναν φεύγοντας θα τους έχεις μάθει όλους, καλλιτέχνες και συμμετέχοντες από κάθε γωνιά της Ευρώπης- γιατί όπως υπογράμμισε ο Pep Beltran «Εδώ ήρθαμε για να πιούμε, να φάμε και να τραγουδήσουμε παρέα». Ευχάριστη έκπληξη και η στήριξη της πρωτοβουλίας από τους ντόπιους της περιοχής οι οποίοι δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον τόσο για τις εκδηλώσεις όσο και για τα σεμινάρια αποδεικνύοντας πως η επαρχία δεν χρειάζεται να φοβάται το «εναλλακτικό».

Εργαστήριο Ταραντέλας

Την πρώτη θέση κατέχει φυσικά το πολύχρωμο και πολυσυλλεκτικό πρόγραμμα εκδηλώσεων, μια γιορτή των μεσογειακών πολιτισμών, το οποίο, εκτός των άλλων, περιλάμβανε και προβολές σε συνεργασία με το Φεστιβάλ Ισπανόφωνου Κινηματογράφου της Αθήνας, ταξιδεύοντας μας ακόμη πιο μακριά από τα σύνορα της Ευρώπης. Καθώς και τα σεμινάρια -εκτός από φλαμένκο είχαμε την ευκαιρία να παρακολουθήσουμε σεμινάρια κρουστών, Ηπειρώτικου Πολυφωνικού, Ταραντέλας και παρασκευής βουτύρου-, σε θεματική αντιστοιχία με τις εκδηλώσεις, όπου μετέτρεπαν την τέχνη σε βίωμα και την πρόταση «επιστροφής στο χωριό» σε επιτακτική ανάγκη για ένα πιο ένα πιο βιώσιμο μοντέλο ζωής.

Φεύγοντας οι αποσκευές μας γέμισαν με πολύτιμες αναμνήσεις, νέες γνώσεις, τραγούδια, μουσικές, χορούς και ιστορίες από όλη τη Μεσόγειο, εικόνες και γεύσεις αλλιώτικες και σαγηνευτικές και με την αισιοδοξία και την ελπίδα πως η αλληλεγγύη, η προσφορά, η συμπεριληπτικότητα, η πολυπολιτισμικότητα θα επικρατήσουν απέναντι στο μίσος και την άγνοια και την πεποίθηση πως με το Movimentos στην Υπάτη γεννήθηκε κάτι ξεχωριστό. Κάτι που σε καλούσε να ανοίξεις την καρδιά και το μυαλό σου. Γιατί το μαζί θα είναι πάντα καλύτερο από το χώρια.