Κι αν οι γυναίκες κυβερνούσαν τον κόσμο;

Με την εμβληματική περφόρμανς, για πρώτη φορά στην Ελλάδα, της Alexis Blake «Allegory of the Painted Woman» στην ηλιόλουστη ταράτσα του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, ξεκίνησε η έκθεση «Κι αν οι γυναίκες κυβερνούσαν τον κόσμο;». Δύο χορεύτριες και τέσσερις μουσικοί παρουσίασαν σε μια δυναμική σύνθεση τις αρχετυπικές, πατριαρχικές απεικονίσεις των γυναικών στην ιστορία της τέχνης, με στόχο να αναδειχθεί και να ανατραπεί η αέναη αντικειμενοποίηση του γυναικείου φύλου.

Η έκθεση ήταν πολυναμενόμενη και είχε προκαλέσει αίσθηση, όχι μόνο για τα πραγματικά πολύ ενδιαφέροντα έργα που παρουσιάζει, αλλά και λόγω του τίτλου της. Το «Κι αν οι γυναίκες κυβερνούσαν τον κόσμο;» (What If Women Ruled the World?) προκάλεσε αμφίθυμα σχόλια για το κατά πόσο οι γυναίκες ενστερνίζονται τελικά τα πατριαρχικά μοντέλα. Προσωπικά θεωρώ ότι αφενός ο τίτλος με αυτό το παιγνιδιάρικο «κι αν» αυτο-υπονομεύει την υπόθεση, κάνοντάς την ένα κάπως ανέφικτο σενάριο, αφετέρου αυτή η ενοχικότητα που νιώθουμε οι γυναίκες με τη λέξη «κυβερνώ», δεν είναι κι αυτή ασυνείδητα πατριαρχικά φορεμένη και καλοχωνεμένη; Στη χώρα μας, από τις τελευταίες στον Δείκτη Ισότητας Φύλων στην Ευρώπη, με το δικαίωμα ψήφου των γυναικών να κατοχυρώνεται μετά από τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες, το οικογενειακό δίκαιο να αναμορφώνεται μόλις το 1983, με ελάχιστες γυναίκες σε κέντρα λήψης αποφάσεων, με ποσοστό 25% στη Βουλή και λιγότερες από μια παλάμη σε πρυτανικές θέσεις, νομίζω ότι το τελευταίο που χρειάζεται να φοβόμαστε είναι ότι η λέξη «κυβερνώ» δείχνει αλαζονεία και εξουσιομανία.

Alexis Blake Allegory of the Painted Woman, 2012-2015 Rijksmuseum, Amsterdam, NL, 2015 Φωτογραφία: Ran Biran

Η Κατερίνα Γρέγου, καλλιτεχνική διευθύντρια του ΕΜΣΤ που είχε και την πρωτοβουλία του εγχειρήματος είπε σχετικά: «Ο τίτλος περιέχει ένα υποθετικό, προβοκατόρικο ερώτημα, δεν κάνει δήλωση, αλλά σχετίζεται με το φύλο και την ανθρώπινη φύση. Θα ήταν όντως καλύτερος ο κόσμος με τις γυναίκες στα κέντρα εξουσίας; Πώς φανταζόμαστε έναν κόσμο χωρίς τοξική πατριαρχία; Και βεβαίως αφενός δεν είναι όλοι οι άντρες τοξικοί, αφετέρου πρέπει και οι ίδιες οι γυναίκες να δουν το δικό τους ρόλο. Το 2002 πριν φύγω από το ΔΕΣΤΕ έκανα την έκθεση “fusion cuisine” για τους φεμινισμούς, καθώς είχαμε ήδη μπει στο τρίτο κύμα του φεμινισμού. Η έκθεση πήγε σχεδόν άπατη, γιατί θεωρούσαν το θέμα ντεμοντέ και λήξαν, λες και η ταυτότητα και ισότητα των φύλων μπορεί ποτέ να λήξει. Ορισμένες καλλιτέχνιδες μάλιστα τότε είχαν αρνηθεί να συμμετάσχουν, θεωρώντας ότι η έκθεση θα τις περιθωριοποιούσε. Αυτό δεν θα συνέβαινε ποτέ σήμερα, ευτυχώς. Από την άλλη υπάρχει ένα πισωγύρισμα: Απαγόρευση αμβλώσεων, γυναικοκτονίες, βία, σεξισμός. Ειδικά σε μια χώρα όπως η Ελλάδα, όπου δεν υπήρξε ποτέ ένα οργανωμένο φεμινιστικό κίνημα στις εικαστικές τέχνες και οι γυναίκες καλλιτέχνιδες περιθωριοποιούνταν συστηματικά για δεκαετίες, η συγκεκριμένη πρωτοβουλία αποτελεί μια σημαντική δήλωση και, ταυτόχρονα, αποκατάσταση μιας μεγάλης ανισότητας. Σε μια εποχή που γινόμαστε μάρτυρες αναζωπύρωσης των επιθέσεων κατά των δικαιωμάτων των γυναικών, το ζήτημα της γυναικείας ενδυνάμωσης και της έμφυλης ισότητας, σε όλους τους τομείς, είναι πιο επείγον από ποτέ άλλοτε».

Δέσποινα Μεϊμάρογλου, 9 O’ Clock News / A Pack of Lies, 1997, Συλλογή ΕΜΣΤ / Αγορά 2023

Από τον Δεκέμβριο του 2023 έως το φθινόπωρο του 2024, το ΕΜΣΤ παρουσιάζει λοιπόν σε τρία μέρη έναν κύκλο εκθέσεων αποκλειστικά αφιερωμένων στο καλλιτεχνικό έργο γυναικών ή καλλιτεχνών που αυτοπροσδιορίζονται ως θηλυκότητες, υπό τον ευρύτερο τίτλο-ομπρέλα «Κι αν οι γυναίκες κυβερνούσαν τον κόσμο;» εμπνευσμένο από το έργο της Yael Bartana (2017). Με μια νέα παρουσίαση της συλλογής σε έναν ολόκληρο όροφο του Μουσείου, την πρώτη παρουσίαση επιλεγμένων έργων από τη Δωρεά Συλλογής Δ. Δασκαλόπουλου και με μια σειρά από δεκατέσσερεις ατομικές εκθέσεις Ελληνίδων και διεθνών καλλιτέχνιδων διαφορετικών γενεών, τους επόμενους μήνες όλο το Μουσείο, θα καταληφθεί σταδιακά από τη γυναικεία καλλιτεχνική δημιουργία.

Rivane Neuenschwander, Continentals, 2008. Μέρος της Δωρεάς της Συλλογής Δ. Δασκαλόπουλου

Ξεκινάμε την περιήγησή μας στην έκθεση «ΓΥΝΑΙΚΕΣ, μαζί» σε επιμέλεια Κατερίνας Γρέγου και Ελένης Κούκου. Πρόκειται για την πρώτη επανέκθεση της συλλογής του Μουσείου μετά την εναρκτήρια παρουσίασή της, το 2019. Η έκθεση παρουσιάζει 49 έργα από 25 καλλιτέχνιδες διαφορετικών γενεών και προέλευσης, δέκα από τις οποίες είναι Ελληνίδες. Οι 12 από αυτές προέρχονται από τη Δωρεά της Συλλογής Δημήτρη Δασκαλόπουλου και οι 13 από την υπάρχουσα συλλογή του ΕΜΣΤ, ενώ επτά από τα έργα είναι νέα αποκτήματα του Μουσείου.

Άποψη εγκατάστασης έκθεσης: ΓΥΝΑΙΚΕΣ, Μαζί Συλλογή ΕΜΣΤ, έργα των Μαρίας Λοϊζίδου και Ghada Amer Μέρος της Δωρεάς της Συλλογής Δ.Δασκαλόπουλου Φωτογραφία: Πάρις Ταβιτιάν

«Δεν μπορούμε να μιλάμε για μόνιμη έκθεση του συνόλου της συλλογής στο μουσείο», διευκρινίζει η κα Γρέγου. «Μαζί με τη συλλογή Δασκαλόπουλου, τη μεγαλύτερη δωρεά που έχει γίνει στο μουσείο, υπάρχουν 1500 έργα που περιμένουν να βγουν από τις αποθήκες και να συνομιλήσουν με το κοινό. Χρειάζεται να ανανεώνουμε τις συλλογές μας. Η τέχνη έχει γίνει ακριβή κι έχουμε χάσει πολλά τρένα, αλλά πλέον αγοράζουμε έργα, γατί είναι σημαντικά τα αφηγήματα που αναπτύσσουν. Αντιμετωπίζουμε το μουσείο ως πρόγραμμα, όχι απλά ως εκθεσιακό χώρο, δημιουργούμε περιβάλλοντα με συνοχή, συγκεκριμένα μηνύματα και σεβασμό προς τα έργα και επιλέγουμε έργα που δένουν με το αφήγημά μας». Θεμελιώδες είναι το γεγονός ότι οι γυναίκες υποεκπροσωπούνται στα μουσεία σύγχρονης τέχνης αλλά και στην αγορά τέχνης διεθνώς, αφού στις δημοπρατήσεις η μεγάλη πλειοψηφία των έργων υψηλής αξίας ανήκει σε άντρες. Στην καταγραφή της ιστορίας της ελληνικής τέχνης οι γυναίκες είναι απούσες.

Άποψη εγκατάστασης έκθεσης: ΓΥΝΑΙΚΕΣ, Μαζί Συλλογή ΕΜΣΤ, έργα των Hera Büyüktaşcıyan και Μαρίας Τσάγκαρη Φωτογραφία: Πάρις Ταβιτιάν

Οι καλλιτέχνιδες που συμμετέχουν στην έκθεση είναι οι: Etel Adnan (Λίβανος) – με το έργο της να αποτελεί νέο μακροχρόνιο δανεισμό στο Μουσείο, με την ευγενική παραχώρηση της Saradar Collection-, Diana Al-Hadid (Συρία), Ghada Amer (Σκωτία), Πάκυ Βλασσοπούλου (Αθήνα), Hera Büyüktaşciyan (Τουρκία), Μαρίνα Γιώτη (Αθήνα), Χριστίνα Δημητριάδη (Θεσσαλονίκη), Ελένη Καμμά (Αθήνα), Μαρία Λοϊζίδου (Κύπρος), Tala Madani (Ιράν), Δέσποινα Μεϊμάρογλου (Αίγυπτος) – η ελληνίδα Barbrara Krueger, όπως ειπώθηκε, από τις πρώτες που εκαναν fotoshop το 1944 με θέμα τη βίνα και τα επιβαλλόμενα πρότυπα ομορφιάς – , Annette Messager (Γαλλία), Tracey Moffatt (Αυστραλία), Ελένη Μυλωνά (Αθήνα), Rivane Neuenschwander (Βραζιλία), Cornelia Parker (Αγγλία), Agnieszka Polska (Πολωνία), Χριστιάνα Σούλου (Αθήνα), Άσπα Στασινοπούλου (Αθήνα), Μαρία Τσάγκαρη (Πειραιάς), Aleksandra Waliszewska (Πολωνία) και Gillian Wearing (Αγγλία).

Άποψη εγκατάστασης έκθεσης: ΓΥΝΑΙΚΕΣ, Μαζί Συλλογή ΕΜΣΤ, έργο της Annette Messager, Μέρος της Δωρεάς της Συλλογής Δ.Δασκαλόπουλου Φωτογραφία: Πάρις Ταβιτιάν

Τα θέματα με τα οποία καταπιάνονται τα έργα έχουν να κάνουν με την ταυτότητα φύλου, το σώμα και τη σεξουαλικότητά του, την οικογενειακή ζωή και την εργασία, αλλά και ευρύτερα κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα και την ιστορική μνήμη.

Tala Madani FLIGHT, 2011 Λάδι σε λινό, 61 × 45,7 εκ. ΕΜΣΤ | Μέρος της Δωρεάς της Συλλογής Δ.Δασκαλόπουλου

Κατόπιν πρόσκλησης του ΕΜΣΤ στο πλαίσιο της συγκεκριμένης έκθεσης, η ομάδα «Τhis is not a feminist project» (Βάσια Ντούλια & Μάρη Σπανουδάκη) συγκρότησε και παρουσιάζει ένα χρονολόγιο της πορείας του φεμινιστικού κινήματος στην Ελλάδα από το 1979 μέχρι και σήμερα. Βασίζεται στο ήδη υπάρχον ψηφιακό χρονολόγιο της διαδικτυακής πλατφόρμας της ομάδας και περιλαμβάνει τεκμήρια από τους φορείς, πρωτοβουλίες, άτομα και ομάδες, όπως μεταξύ άλλων το Κέντρο Νέων Μέσων και Φεμινιστικών Πρακτικών στο Δημόσιο Χώρο, The Queer Archive, Κιουρί@, Beaver, Εργαστήριο Σπουδών Φύλου του Παντείου Πανεπιστημίου και πολλά ακόμα.

Άποψη εγκατάστασης: Δανάη Ανεσιάδου, D POSSESSIONS στο ΕΜΣΤ | Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Αθήνα
Φωτογραφία: Πάρις Ταβιτιάν

Στο -1 του ΕΜΣΤ βρίσκεται η αγαπημένη μου έκθεση «Χρόνος στα χέρια μου» σε επιμέλεια Τίνας Πανδή. Πρόκειται για την πρώτη μεγάλη αναδρομική έκθεση της Λήδας Παπακωνσταντίνου (1945), από τις σημαντικότερες καλλιτέχνιδες της ιστορίας της σύγχρονης τέχνης στην Ελλάδα και από τις πρώτες που με τόλμη και ριζοσπαστικότητα ασχολήθηκαν με περφόρμανς και in situ μεγάλης κλίμακας εγκαταστάσεις. Κάθε έργο της έκθεσης είναι ένα ευφυές, καυστικό, αλλά και ψύχραιμο σχόλιο για το φύλο, το σώμα, τη σεξουαλικότητα, τη γυναικεία εργασία, τις πατριαρχικές δομές εξουσίας, τη μετανάστευση.

Λήδα Παπακωνσταντίνου Κωφάλαλη, 1971 Φωτογραφία από την περφόρμανς Maidstone College of Art, Μέιντστόουν, και δημόσιοι χώροι Περφόρμερ: Λήδα Παπακωνσταντίνου Φωτογραφία: Roy Tunnicliffe Ευγενική παραχώρηση της καλλιτέχνιδας

Η καλλιτέχνις ζει στις Σπέτσες, όπου μάλιστα το 1975-1979 είχε δημιουργήσει ένα κοινοτικό «φτωχό» θέατρο με όνομα «Σπετσιώτικο Θέατρο» και απ’ όπου βγήκε η super woman Μπουμπουλίτσα.

Λήδα Παπακωνσταντίνου Θίασος από την παράσταση Tο Όνειρο της Μπουμπουλίτσας, 1979 Σπετσιώτικο Θέατρο, Καποδιστριακή Στέγη Σπετσών Ευγενική παραχώρηση της καλλιτέχνιδας Φωτογραφία: Δημήτρης Παπαδήμας

Όπως μας είπε η ίδια: «Δεν είμαι υπέρ της αναπαραγωγής της τέχνης. Η τέχνη ζει μέσα στο χρόνο. Έχω γνώση της διάρκειάς μου και όσων μας περιβάλλουν και θα μας περιβάλλουν. Θυμόμαστε όλα τα παραμύθια που ήταν καλά, αλλά θυμόμαστε και τα κακά που μας τρόμαξαν. Με το να τα θυμόμαστε όμως, ζουν κι αυτά που δεν άξιζαν. Η αλήθεια, η δικαιοσύνη και η αγάπη, ο έρωτας είναι τα καλύτερα στη ζωή».

Άποψη εγκατάστασης έκθεσης: Χρόνος στα χέρια μου. Λήδα Παπακωνσταντίνου. Αναδρομική Φωτογραφία: Πάρις Ταβιτιάν

Περιηγηθήκαμε ανάμεσα στους «3 Παπακωνσταντίνου», τις τρεις γραμμές ζωής της οικογένειας Παπακωνσταντίνου, μια στρατιωτική κουβέρτα με κεντημένη τη φράση «And then how shall we live» από το βιβλίο της Σιμόν ντε Μπωβουάρ, μια αστυνομικό που διηγείται το πώς φοράει τη στολή της, ένα φορτίο ντυμένο με ρούχα προσφύγων που τα άφησαν στο πέρασμά τους από την Ελλάδα, μια ξύλινη βασιλική κορόνα που βρέθηκε σε εγκαταλειμμένο εργοστάσιο στο νησί. Για όσους ενδιαφέρονται, στην έκθεση υπάρχει αίτηση πολιτογράφησης και καταστατικός χάρτης της νέας, υπό ίδρυση χώρας Athosian, ενός project που η Λήδα Παπακωνσταντίνου ξεκίνησε το 2013 μαζί με την Claire McDonald και, προσοχή, δεν είναι αστείο, όπως λέει η ίδια.

Λήδα Παπακωνσταντίνου Εις το Όνομα, 2007 (στιγμιότυπο) Βιντεοεγκατάσταση, πενταπλή προβολή, έγχρωμη, ήχος 1η Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης – “Ετεροτοπίες” Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Θεσσαλονίκη Παραγωγή: Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης – ΚΣΤΘ, ΚΜΣΤ Ευγενική παραχώρηση της καλλιτέχνιδας

Ο τίτλος «Χρόνος στα χέρια μου» προέρχεται από την ομότιτλη in situ εγκατάσταση που δημιούργησε η καλλιτέχνιδα το 2010 για το σταθμό του μετρό στο Μοναστηράκι, που βασιζόταν σε φωτογραφία της προβολής του βίντεο με τίτλο «Τα βέλη είναι του έρωτα», πάνω σε τοίχο των οθωμανικών Λουτρών Μπέη Χαμάμ στη Θεσσαλονίκη.

Χρύσα Ρωμανού, μέσα στην εγκατάσταση του Νίκου Κεσσανλή, Pallazo Strozzi, Φλωρεντία, 1964

«Η αναζήτηση της ευτυχίας για όσους περισσότερους γίνεται» είναι ο τίτλος άλλης μιας από τις 4 εκθέσεις του ΕΜΣΤ σε επιμέλεια Ελένης Κούκου και Δημήτρη Τσουμπλέκα, η οποία είναι αφιερωμένη στη Χρύσα Ρωμανού, περιλαμβάνοντας έργα από όλες σχεδόν τις ενότητες της δουλειάς της και εντάσσοντάς τα στο ιστορικό, πολιτικό και κοινωνικό τους πλαίσιο.

Χρύσα Ρωμανού Luna Park International, 1965, κολάζ σε καμβά, 200 x 200 εκ.

Η Χρύσα Ρωμανού (1931-2006) είναι μια από τις σημαντικότερες Ελληνίδες καλλιτέχνιδες της δεκαετίας του 1960, σπούδασε στην ΑΣΚΤ, έφυγε με τον Νίκο Κεσσανλή στο Παρίσι όπου έμειναν για 20 χρόνια όντας και οι δύο ενεργά μέλη της καλλιτεχνικής πρωτοπορίας της εποχής. Ωστόσο ήρθε η στιγμή για να εκτιμήσει κανείς αυτόνομα το έργο της κι όχι πάντα σε σύνδεση με τον Ν. Κεσσανλή, όπως είπε και η επιμελήτρια κα Κούκου. Στην έκθεση βλέπουμε τους Μύθους, τα ζωγραφικά έργα της περιόδου που έφυγε για το Παρίσι, μιας περιόδου που στην Ελλάδα δεν έπαιρνες είδηση τι γινόταν στον έξω κόσμο.

Άποψη εγκατάστασης έκθεσης: Η αναζήτηση της ευτυχίας για όσους περισσότερους γίνεται. Χρύσα Ρωμανού Φωτογραφία: Πάρις Ταβιτιάν

Τα κολλάζ της στον αντίποδα της pop art ως σχόλιο στην καταναλωτική κοινωνία και κατά του πολέμου, τις μεγάλες γλυπτικές κατασκευές Meccano – εμπνευσμένες από το ομώνυμο παιχνίδι κατασκευών το οποίο απευθυνόταν στερεοτυπικά στα αγόρια–, μεταξοτυπίες που τις αντιμετώπιζε ως κύρια καλλιτεχνική δραστηριότητα, τους Χάρτες-Λαβυρίνθους με την χαρακτηριστική τεχνική του ντεκολάζ σε πλέξιγκλας και μια αναφορά σε πραγματικά ή και φανταστικά ταξίδια.

Άποψη εγκατάστασης έκθεσης: Η αναζήτηση της ευτυχίας για όσους περισσότερους γίνεται. Χρύσα Ρωμανού Φωτογραφία: Πάρις Ταβιτιάν

Η έκθεση περιλαμβάνει και ένα βίντεο βασισμένο στο πλούσιο φωτογραφικό αρχείο της Χρύσας Ρωμανού και του Νίκου Κεσσανλή, με τίτλο «ΑΜΟΥΡ – Η Χρύσα στις πόλεις», εμπλουτισμένο με επιπλέον οπτικοακουστικό υλικό, με τη δημιουργική συνεργασία των καλλιτεχνών Δημήτρη Τσουμπλέκα και Γιώργου Σαλαμέ και της συγγραφέα Αμάντας Μιχαλοπούλου.

Άποψη εγκατάστασης: Δανάη Ανεσιάδου, D POSSESSIONS, 2023 στο Wiels Contemporary Art Centre, Βρυξέλλες Ευγενική παραχώρηση της καλλιτέχνιδας Φωτογραφία: we document art

D Possessions – Δανάη Ανεσιάδου

Last but not least, η έκθεση «D POSSESSIONS», η πρώτη ατομική έκθεση στην Ελλάδα της Δανάης Ανεσιάδου σε επιμέλεια Ιόλης Τζανετάκη. Γεννημένη στη Γερμανία από γονείς ελληνικής καταγωγής και κάτοικος Βρυξελλών από νεαρή ηλικία, η Ανεσιάδου έχει χαρακτηριστεί ως η «πλέον χαρακτηριστική ευρωπαϊκή φωνή της κρίσης του 21ου αιώνα». Η περιήγηση στο χώρο της έκθεσης είναι σαν μια περιήγηση σε μονοπάτια ζωής γνώριμα, που θέλουμε ή και δεν θέλουμε να ξαναδιαβούμε.

Άποψη εγκατάστασης: Δανάη Ανεσιάδου, D POSSESSIONS στο ΕΜΣΤ | Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Αθήνα Φωτογραφία: Πάρις Ταβιτιάν

Γλυπτά από κάθε λογής αντικείμενα, κολάζ, σκηνικά εξαρτήματα ταινιών, κρύσταλλοι και σιδερένια αντικείμενα, έως και γκιλοτίνες συνθέτουν το χώρο. Όπως λέει η ίδια «Στη διάρκεια της πανδημίας όλοι ήταν κλεισμένοι στα σπίτια τους φτιάχνοντας ψωμιά κλπ. Είχα αρχίσει να απομακρύνομαι από την τέχνη κι ήθελα να ξαναρχίσω, σαν τον «Νονό», που πάει να ξεφύγει και τον ξανατραβάνε. Καθημερινά άκουγα podcasts για το κακό στον κόσμο και παράλληλα έβλεπα και τις γκιλοτίνες που είχε αφήσει ο Ryan Collins στην αυλή μου και που αρχικά σκεφτόμουν να κάνω ταινία με αυτές, αλλά τελικά τις ενέταξα στην έκθεση. Μετακομίζω συχνά και δεν βρίσκω βάση. Δεν μιλάω όμως εδώ μόνο για αντικείμενα, αλλά για βάρη, για το παρελθόν και τι αφήνω πίσω μου».

Δανάη Ανεσιάδου Woman, 2023 (λεπτομέρεια) Προσωπικά αντικείμενα, εποξειδική ρητίνη, μεταλλικά ρινίσματα, κρύσταλλοι χαλαζία και σουνγκίτης194 x 58 x 14 εκ. Ευγενική παραχώρηση της καλλιτέχνιδας Φωτογραφία: we document art

Η Ανεσιάδου, θέλοντας να απαλλαγεί από τα υπάρχοντά της, τα χύτευσε σε εποξική ρητίνη, μετατρέποντάς τα σε έργα τέχνης. Πρόσθεσε στο μείγμα μεταλλικά ρινίσματα και κρυστάλλους χαλαζία και τα μετέπλασε σε οργονίτες, δηλαδή, σε αντικείμενα μετατροπής ενέργειας που, όπως θεωρούν ορισμένοι, προσελκύουν την οργόνη (ζωτική ενέργεια), η οποία απορροφά την αρνητική ενέργεια και τη μετατρέπει σε θετική. Τα οργονικά γλυπτά, χυτευμένα σε καλούπια σκηνικών εξαρτημάτων από κινηματογραφικές ταινίες, αποκτούν διάφορες μορφές και σχήματα.

Άποψη εγκατάστασης: Δανάη Ανεσιάδου, D POSSESSIONS στο ΕΜΣΤ | Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Αθήνα Φωτογραφία: Πάρις Ταβιτιάν

Έχει λοιπόν κάτι το εξορκιστικό και εξαγνιστικό το έργο της που κάνει αναφορές από τα fake news και τις θεωρίες συνωμοσίας, το βιομηχανικό σύμπλεγμα ψυχαγωγίας του Χόλιγουντ και του αμερικανικού Πενταγώνου, τα τηλεοπτικά ριάλιτι και τη βιομηχανία της μόδας, μαζί με αναφορές στην αρχαιοελληνική γλυπτική, τον σουρεαλισμό και τις B-movies. Τι αντίκτυπο μπορεί να έχουν όλα αυτά στη σημερινή κατάσταση του κόσμου μας, αλλά και του μυαλού μας;