«Ποτέ δεν τη χορταίνεις…»: Ζωή και θάνατος στο έργο της Kaari Upson στο Ίδρυμα ΔΕΣΤΕ

Για τον Δάκη Ιωάννου και το ΔΕΣΤΕ, η έκθεση «Never Enough», στην έδρα του Ιδρύματος, στη Νέα Ιωνία, είναι κάτι παραπάνω από φόρος τιμής στη μνήμη της Kaari Upson, της αμερικανίδας εικαστικού που πέθανε πέρσι, σε ηλικία 51 ετών, έχοντας παλέψει για χρόνια με τον καρκίνο του μαστού και έχοντας ενσωματώσει την εμπειρία της ασθένειας στη δουλειά της.

Είναι, μάλλον, η αντανάκλαση μιας ιδιαίτερης προσωπικής σχέσης που διατηρούσε ο συλλέκτης με την καλλιτέχνιδα, ήδη από την αρχή της καριέρας της, γι’ αυτό άλλωστε και αποφάσισε να επιμεληθεί ο ίδιος την έκθεση, με μόνη τη βοήθεια του αρχιτέκτονα Σωτήρη Κοτούλα για την επιλογή των χρωμάτων στις αίθουσες. Έτσι κατένειμε τα περίπου 30 έργα της Κάρι Άπσον που περιλαμβάνονται στη συλλογή του με τρόπο ιδιοσυγκρασιακό, βασισμένος στα αισθήματα που του προκαλούν.

«It’s Never Enough» (2007)

Είναι, αναμφίβολα, δύσκολο ο επισκέπτης να δει τα έργα της Άπσον χωρίς να τα «διαβάσει» μέσα από το γεγονός της ασθένειας και του θανάτου της. Από το πρώτο, τη φωτογραφία «It’s Never Enough» (2007), που δίνει και τον τίτλο της έκθεσης, όπου εικονίζεται η ίδια να προσφέρει τον μαστό της, για να θηλάσει, σε μια ανδρική κούκλα σε φυσικό μέγεθος, μέχρι τα δύο πορτρέτα, το «Portrait (Vain German)» (2020) και το άτιτλο του 2020-2021, που ήταν ίσως τα τελευταία έργα της, η αίσθηση της φθοράς του ανθρώπινου σώματος είναι κυρίαρχη και αναδύεται ακόμη και παρά τη θέληση του θεατή.

Η Άπσον, μολονότι όταν ξεκίνησε τις σπουδές της ασχολούνταν κυρίως με τη ζωγραφική, υπήρξε μια «πολυμεσική» καλλιτέχνιδα, που χρησιμοποίησε τη γλυπτική, τη φωτογραφία, το βίντεο, τις εγκαταστάσεις και ό,τι άλλο θεωρούσε πρόσφορο για να εκφραστεί. Ένα τέτοιο πολυμεσικό σχέδιο υπήρξε το «The Larry Project», που ξεκίνησε το 2005 και την απασχόλησε για μια επταετία. Σε αυτό συμπυκνώνεται σε μεγάλο βαθμό το καλλιτεχνικό στοίχημα της Άπσον, να γνωρίσει τον «Άλλο» μέσα από τα ίχνη του πάνω στα αντικείμενα.

Kaari Upson, Two Hers, 2017

Η ιδέα για το «Larry Project» προέκυψε όταν ένα εγκαταλελειμμένο σπίτι απέναντι από εκείνο των γονιών της παραδόθηκε στις φλόγες· η ίδια είχε προλάβει να ανακαλύψει εκεί μια σειρά από προσωπικές επιστολές, φωτογραφίες, ημερολόγια και έγγραφα, που είχε εγκαταλείψει ο πρώην ιδιοκτήτης.

Η Άπσον καταπιάστηκε με την ανασυγκρότηση της ζωής και της ιστορίας του ανθρώπου, τον οποίο ονόμασε «Λάρυ», μέσα από τα ίχνη που είχε αφήσει πάνω στα κατάλοιπά του, συμπληρώνοντας με καλλιτεχνικά μέσα τα κενά της γνώσης της γι’ αυτόν – δημιούργησε ακόμη και μια κούκλα σε φυσικό μέγεθος που «ήταν» ο Λάρυ, αυτήν που βλέπουμε στη φωτογραφία «It’s Never Enough».

Το «Larry Project» θα την απασχολήσει επί μία επταετία. Όπως έλεγε η ίδια, κάποια στιγμή ένιωσε να «συγχωνεύεται» μαζί του, όπως το δείχνει και στα ζωγραφικά δίπτυχα «Kiss», που για τη δημιουργία τους πίεζε μεταξύ τους ένα πορτρέτο του Larry και μια αυτοπροσωπογραφία της όσο το χρώμα ήταν ακόμη νωπό, για να οδηγηθεί σε μια παραμορφωτική συγχώνευση των δύο.

Ανάμνηση της πυρκαγιάς που την οδήγησε στο «Larry Project» είναι το συγκλονιστικό γλυπτό «Dismembered/ Remembered» (2015), δύο καρβουνιασμένες φιγούρες, γυναικεία και ανδρική, ακρωτηριασμένες και περιτριγυρισμένες από, επίσης καρβουνιασμένα, κουτάκια αλουμινίου Pepsi– άλλη μία εμμονή της Άπσον, αναφορά στη μητέρα της που κατανάλωνε διαρκώς αυτό το αναψυκτικό, η οποία οδήγησε στη σειρά MMDP («My Mother Drinks Pepsi») (2014-2017).

Απούσα από τη ζωή, η Κάρι Άπσον είναι διαρκώς παρούσα μέσα στο έργο της. Όπως στα στρώματα που χυτεύει σε λάτεξ, υαλοΐνες, ρητίνη και άλλα υλικά, ώστε να αποδίδονται με κάθε λεπτομέρεια η υφή, αλλά και τα ίχνη της απουσίας του σώματος, θυμίζοντας το «Κρεβάτι» (1955) του Ρόµπερτ Ράουσενµπεργκ ως προς την «έγχυση» του πραγματικού στην καλλιτεχνική εργασία.

Όπως στη σειρά γυναικείων προτομών «O. Snag» (2019), όπου ο θεατής παρακολουθεί διάφορες φάσεις της φθοράς του προσώπου, ή στην ευφρόσυνη κεραμική κούκλα «Clay Baby» (2020), ίσως έναν αποχαιρετισμό προς τον Δάκη Ιωάννου…

Μετά τα χρόνια της κρίσης και της πανδημίας, το Ίδρυμα ΔΕΣΤΕ επανενεργοποιεί με τον καλύτερο τρόπο τον εκθεσιακό του χώρο, ένα πρώην βιομηχανικό κτίριο, χωμένο ανάμεσα σε άλλα βιομηχανικά κτίρια, εν λειτουργία αυτά. Ένας δεκάλεπτος περίπατος το χωρίζει από τον σταθμό του ΗΣΑΠ και… όποιος τον κάνει θα ανταμειφθεί και με το παραπάνω.

Γεννήθηκε στην Καλιφόρνια, όπου έζησε και εργάστηκε. Το μεγαλύτερο μέρος της καριέρας της αφιερώθηκε στο «Larry Project», που παρουσιάστηκε στο Hammer Museum του Λος Άντζελες το 2007. Στη συνέχεια, παρουσίασε ατομικές εκθέσεις σε Νέα Υόρκη (2009, 2014, 2017), Λος Άντζελες (2011), Βασιλεία (2011, 2019), Λονδίνο (2012, 2014), Μιλάνο (2013), Αννόβερο (2019). Έργα της βρίσκονται στις συλλογές του Μουσείου Whitney, του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης του Λος Άντζελες και του Ινστιτούτου Σύγχρονης Τέχνης της Βοστώνης.