Φρόσω Λύτρα: Η κρίση είναι η μοναδική μας ευκαιρία για να γίνουμε καλύτεροι!

Η Φρόσω Λύτρα επιμένει γαλλικά. Η ταλαντούχα σκηνοθέτης παρουσίασε το 2011 την παράσταση της “Αυτό το παιδί” του σπουδαίου Γάλλου δραματουργού και σκηνοθέτη Ζοέλ Πομερά και επιμένει και φέτος γαλλικά, με το έργο “Η άλλη αίσθηση”. Το έργο είναι εμπνευσμένο από 7 ιστορίες του Γκι ντε Μωπασάν σε κείμενα του στιχουργού τςη Νατάσσας Μποφίλιου και ποιητή Γεράσιμου Ευαγγελάτου και σύλληψη έργου και θεατρική απόδοση Φρόσως Λύτρα. Η παράσταση παίζεται στο κτήριο 56 του Ελληνικού Κόσμου.

Με αφορμή αυτήν την παράσταση η ευρηματική δημιουργός μας μιλάει για το καλλιτεχνικό της όραμα, την αγάπη της για τον Γκι ντε Μωπασάν και το ενδιαφέρον της για την τρέλα, που αποτελεί κεντρικό ζήτημα στο νέο της έργο. Επίσης, μας εξομολογείται ότι νιώθει αδικία που έρχεται φέτος στην Ελλάδα ο Ζοέλ Πομερά (θα παρουσιάσει την παράσταση του Η μεγάλη και θαυμαστή ιστορία του εμπορίου στις 28-31 Μαρτίου στην Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών) και δεν θα δει την παράστασή της με το έργο του “Αυτό το παιδί”, αλλά μας εξηγεί και γιατί η οικονομικη κρίση μπορεί να μας κάνει καλύτερους.

-Σκηνοθετείτε την παράσταση «Η άλλη αίσθηση» Μιλήστε μου για την σύλληψή σας.
Γνώρισα τον Γκι ντε Μωπασάν για πρώτη φορά το 2000. Ομολογώ ότι ενθουσιάσθηκα γιατί ανακάλυψα έναν συγγραφέα που είχε γεννηθεί το 1850, αλλά ήταν πάρα πολύ σύγχρονος. Με ενδιέφεραν πάρα πολύ τα θέματα που πραγματευόταν. Καθώς διάβαζα τα έργα του μέσα στα χρόνια, έφτασα στο τελευταίο του- ας πούμε- διήγημα, που είναι το γράμμα ενός τρελού. Σε αυτό το διήγημα ο Μωπασάν αναφέρεται στο πώς αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο μέσω των αισθήσεων. Και περιγράφει πόσο πραγματικά αδύναμες είναι οι αισθήσεις μας. Ότι η λειτουργία τους είναι πάρα πολύ ατελής, για να μπορέσουμε να αντιληφθούμε στ’ αλήθεια τον κόσμο. Άρα, σύμφωνα με το διήγημα, έχουμε μια πλασματική εικόνα του κόσμου. Αυτό του το διήγημα γέννησε το concept της παράστασης. Ένιωσα να λέει ότι η τρέλα, από την οποία ο ίδιος έπασχε, είναι μια άλλη αίσθηση, άγνωστη ακόμα. Κι ότι οι τρελοί έχουν πιο ανεπτυγμένη αυτήν την αίσθηση κι αντιλαμβάνονται πράγματα, που εμείς δεν μπορούμε να αντιληφθούμε και ως εκ τούτου τους λέμε τρελούς. Κι επειδή πάντα αναρωτιόμουν τι είναι η τρέλα, ήταν το κίνητρο που είδα με πολύ ενδιαφέρον αυτήν την ιστορία και ήθελα να την ερευνήσω. Αυτή η περιέργειά μου με οδήγησε να βρω 6 ιστορίες του Γκι Ντε Μωπασάν, που αντιστοιχούσαν σε μία αίσθηση και σε μία τέχνη. Μετά ανέθεσα στον Γεράσιμο Ευαγγελάτο να δραματοποιήσει τις ιστορίες αυτές κι άρχισε μια ζύμωση από μένα και από τον Γεράσιμο των ιστοριών αυτών κι έτσι δημιουργήθηκε το έργο που λέγεται «η άλλη αίσθηση».

-Γιατί διαλέξατε τον Γεράσιμο Ευαγγελάτο να γράψει τις συγκεκριμένες ιστορίες;
Δεν τον διάλεξα. Οι συναντήσεις μου με καλλιτέχνες είναι λίγο τυχαίες, λίγο μοιραίες. Την στιγμή που χρειαζόμουν έναν άνθρωπο να κάνει αυτό το πράγμα- γιατί δεν ήθελα να μπω και στην διαδικασία των διαλόγων- συνεργαζόταν ο άντρας μου, ο Γιάννης Κακλέας, κι εγώ με την Νατάσσα Μποφίλιου στις συναυλίες που έκανε. Ο Γεράσιμος Ευαγγελάτος της γράφει τους στίχους. Μου άρεσε το μυαλό του και ο τρόπος που έγραφε και τον ρώτησα αν τον ενδιέφερε να κάνει κάτι τέτοιο. Είπε «ναι» και προχωρήσαμε.

-Το έχει ξανακάνει αυτό;
Νομίζω έχει γράψει άλλο ένα θεατρικό έργο, που δεν έχει εκδοθεί και δεν έχει γίνει θεατρική παράσταση. Αλλά για πρώτη φορά παρουσιάζει θεατρική του δουλειά.

–Πόσο μεγάλες ήταν οι δυσκολίες για την πραγματοποίηση αυτού το concept;
Είναι εξαιρετικά επώδυνο σε μια τέτοια εποχή κρίσης, που εγώ βρίσκω ότι είναι η μοναδική ευκαιρία μας, για να γίνουμε καλύτεροι, είναι πολύ σημαντικό να κινητοποιείσαι και να κάνεις πράγματα, από το να μένεις σπίτι σου και να κλαις.

–Σε τι θα μας βοηθήσει η κρίση να γίνουμε καλύτεροι;
Είναι σίγουρο ότι θα μας βοηθήσει! Ήδη είμαστε καλύτεροι σαν άνθρωποι. Σκέψου ότι οι ηθοποιοί είχαν απομακρυνθεί από το θέατρο. Οι καλοί ηθοποιοί είχαν φτάσει να κάνουν μόνο τηλεόραση και σινεμά. Τώρα, επιστρέφουν όλοι στο θέατρο. Αρχίζουν και κατανοούν ότι εφόσον το κράτος δεν μπορεί να στηρίξει την τέχνη του θεάτρου, πρέπει οι ίδιοι να την στηρίξουν και να αλληλοστηριχθούμε. Ενισχύθηκαν οι δεσμοί μεταξύ μας. Δυνάμωσε η αλληλεγγύη, η προσφορά, το αίσθημα της γενναιοδωρίας. Το ότι δεν είναι τελικά σημαντικό το ποιος είναι πιο πλούσιος ή ποιος έχει το μεγαλύτερο όνομα. Το πιο σημαντικό είναι να επιβιώσουμε όχι μόνο ως προς την υλική τροφή, αλλά και την πνευματική τροφή. Αυτό για μένα είναι δώρο! Η κρίση είναι μεγάλο δώρο για εμάς τους καλλιτέχνες. Για να πάμε ένα βήμα παραμέσα.

-Κατά πόσον μπορεί το πνεύμα της μεγάλης λογοτεχνίας να περάσει σε μία ταινία ή σε μία παράσταση.
Νομίζω ότι οι παραστατικές τέχνες κάνουν ακριβώς αυτό: να αναδείξουν την διάνοια ενός λογοτέχνη. Είναι πολύ ιδιαίτερο και πολύ προκλητικό να προσπαθήσεις να ζωντανέψεις και να φέρεις πιο κοντά στον θεατή ένα λογοτεχνικό κείμενο που περιέχει την διάνοια του συγγραφέα, την φιλοσοφία του και την στάση του απέναντι στον κόσμο. Νομίζω ότι είναι δύσκολο, αλλά όταν συμβαίνει είναι μαγικό. Αυτό ανακαλύπτω κάθε φορά που το κάνω.

-Αρκετά έργα που ανεβαίνουν στο θέατρο προέρχονται από μυθιστορήματα ή διηγήματα των τελών του 19ου αιώνα (ύστερος ρομαντισμός). Τι έχει η λογοτεχνία αυτής της εποχής και εμπνέει τους σκηνοθέτες;
Έχει γοητεία αυτή η εποχή. Έχει θεατρικότητα. Οι άνθρωποι πρόσεχαν πολύ τι λένε. Τι τρώνε. Πώς φέρονται. Είναι πιο γιορτινά τα πράγματα. Πιο έντονα τα πάθη, το σκοτάδι, η τρέλα, το εκτός νόρμας. Ενώ η δική μας εποχή τα περιέχει από λίγο όλα, είμαστε πολύ πιο πρόχειροι θα έλεγα. Έχει εκλείψει η τελετουργία από την καθημερινότητά μας και κάνει πιο πεζή την ζωή. Οπότε δεν είναι πολύ γοητευτικό να την αναπαριστάς.

-Το θέατρο έχει το στοιχείο της τελετουργίας;
Φυσικά! Θέατρο χωρίς τελετουργία για μένα δεν υφίσταται. Κι όταν το βλέπω να πάει να συμβεί, θλίβομαι βαθιά. Δηλαδή οι προσπάθειες αποδυνάμωσης, αποδόμησης και απογύμνωσης του θεάτρου με θλίβουν. Όταν βλέπω ανθρώπους να κάνουν θέατρο, γιατί δεν έχουν τι άλλο να κάνουν. Να καταργούνται οι σκηνογράφοι, οι ενδυματολόγοι, ο φωτισμός, η διαδικασία η μαγική προσέγγισης πολλών ανθρώπων και πολλών μυαλών, που μπορεί να φτιάξουν κάτι πολύ όμορφο… Με θλίβει βαθιά αυτό το πνεύμα του ερασιτεχνισμού που ανθίζει στις μέρες μας.

-Είναι θέμα ερασιτεχνισμού και όχι ιδεολογίας;
Πιστεύω ότι είναι θέμα ευκολίας και ερασιτεχνισμού. Δεν πιστεύω ότι είναι θέμα ιδεολογίας. Το θέατρο είναι ένας χώρος που έχει ένα τελετουργικό. Έχει τους ιερείς του. Έχει τις ιέρειες του. Έχει τις ειδικότητες του. Δεν μπορείς να τα καταργήσεις όλα αυτά. Είναι ένας μαγικός κόσμος, που ξαφνικά στην εποχή μας έχει αρχίσει να ισοπεδώνεται. Δηλαδή παίρνω έναν προβολέα, βάζω ένα άθλιο κουστούμι και μόνος μου, ή άντε με δυο φίλους μου κάνω άλλη μια παράσταση κι εγώ! Γιατί Θεέ μου! Και προσθέτω άλλη μια παράσταση στις ήδη 500!

-Θα έχει αισθησιασμό η παράσταση;
Πάρα πολύ! Μιλάμε για αισθήσεις και παραισθήσεις! Για τον απόλυτο αισθησιασμό! Ο Γκι ντε Μωπασάν έχει υπάρξει ένας μπον βιβέρ φοβερός, τρομακτικά φιλήδονος, με κλίση στον τζόγο, στα ναρκωτικά, στις γυναίκες. Είχε νόθα παιδιά. Δεν παντρεύτηκε ποτέ. Έζησε μέχρι τα 43 του σε έναν ξέφρενο ρυθμό, γράφοντας ασταμάτητα και ζώντας πυρετικά την κάθε του στιγμή, μέχρι να νοσήσει από συφιλιδική τρέλα και να πεθάνει. Επίσης, ήταν μαθητής του Φλομπέρ. Από τον θάνατο του Φλομπέρ και μετά, ο Γκι ντε Μωπασάν άρχισε να γράφει πυρετωδώς.

-Το προηγούμενο έργο σας ήταν «αυτό το παιδί» του Ζοέλ Πομερά. Πώς αισθάνεσθε που ο Ζοέλ Πομερά έρχεται στην Ελλάδα;
Νιώθω αδικία. Έπρεπε να είχε έρθει να δει το έργο μου. Νομίζω ότι θα ήταν μια μεγάλη έκπληξη γι’ αυτόν να δει το έργο του μέσα από μια τέτοια ματιά. Δυστυχώς, είμαι ή λίγο πιο πίσω ή λίγο πιο μπροστά από τα πράγματα. Δυσκολεύομαι στο timing.

-Τα επόμενα σχέδια σας;
Ονειρεύομαι να κάνω Τρωάδες με αληθινούς πρόσφυγες. Αυτό είναι ένα σχέδιο που θέλω πολλά χρόνια τώρα να κάνω και είναι αρκετά δύσκολο. Επίσης, θέλω να κάνω, για να ξεκουρασθώ λίγο, Αγκάθα Κρίστι και Ηρακλή Πουαρό. Αυτό θα είναι το αμέσως επόμενο σχέδιο, για να διασκεδάσω. Γιατί έχω πιάσει όλα τα βαριά… 25 Δεκεμβρίου θα είναι έτοιμα από τον Θοδωρή Πετρόπουλο τα ματωμένα ή εφιαλτικά Χριστούγεννα του Ηρακλή Πουαρό και από εκεί και πέρα θα αρχίσω πρόβες τον Ιανουάριο για να ανέβει 10 Μαρτίου.