Θεατής: «Δεσμοί. Ιστορίες Ανοίκειας καθημερινότητας» στο Θέατρο Φούρνος

Παρακολουθήσαμε την παράσταση «Δεσμοί. Ιστορίες Ανοίκειας καθημερινότητας», η οποία παρουσιάζεται έως τις 7 Νοεμβρίου 2023, στο Θέατρο Φούρνος, σε σκηνοθεσία Μαρίας Σάββα, και σας μεταφέρουμε τις εντυπώσεις μας.

Το κείμενο της παράστασης αποτελεί μια επιλογή πέντε διηγημάτων της βραβευμένης συγγραφέως  Samantha Schweblin, από τη συλλογή «Mouthful of Birds», η οποία βρέθηκε στη μακρά λίστα υποψηφιοτήτων του Βραβείου The Man Booker International, το 2019.

Στο πρώτο, με τίτλο «A Great Effort», ένας άντρας, που εγκαταλείφθηκε σε μικρή ηλικία από τον πατέρα του, παλεύει, τώρα, με τα «τραύματα» του παρελθόντος και τον ρόλο της πατρότητας. Στο δεύτερο, με τίτλο «Mouthful of Birds», ένας χωρισμένος πατέρας προσπαθεί να κατανοήσει και να διαχειριστεί τη νέα φρικιαστική και παράξενη «συνήθεια» της κόρης του, η οποία «καταβροχθίζει» ζωντανά πουλιά. Στο τρίτο, με τίτλο «Irman», σ’ ένα άδειο εστιατόριο, στην Εθνική Οδό, μια γυναίκα ανακαλύπτει τη βίαιη και σκληρή πλευρά του συνταξιδιώτη της, καθώς οι δύο τους έρχονται αντιμέτωποι με μια απίθανη κατάσταση. Στο τέταρτο, με τίτλο «Headlights», μια νέο-παντρεμένη εγκαταλείπεται από το σύζυγο της έξω από κάτι δημόσιες τουαλέτες, σ’ έναν ερημικό δρόμο. Εκεί θα ανακαλύψει πως τα γύρω χωράφια είναι γεμάτα από εγκαταλελειμμένες νύφες, ενώ θα δημιουργήσει μια αυθόρμητη συμμαχία με μια από αυτές. Στο πέμπτο, με τίτλο «The Heavy Suitcase of Benavides», ένας γυναικοκτόνος τοποθετεί το πτώμα της συζύγου του σε μια βαλίτσα, η οποία αντιμετωπίζεται από τους γύρω τους όχι ως πειστήριο ενός ειδεχθούς εγκλήματος αλλά ως «έργο τέχνης».

Τα διηγήματα της Samantha Schweblin δημιουργούν ένα αλλόκοτο σύμπαν ανοίκειων καταστάσεων -εφιαλτικό και ταυτόχρονα λυτρωτικά όμορφο- όπου τα όρια ανάμεσα στη φαντασία και την πραγματικότητα δεν είναι καθόλου ευδιάκριτα. Στις ζωές των ηρώων έρχονται από τη μια στιγμή στην άλλη τα πάνω κάτω, κάποιες φορές εξωθώντας τους στα άκρα, ενώ άλλες αναγκάζοντας τους να αναμετρηθούν «πρόσωπο με πρόσωπο» -όπως και τον θεατή/αναγνώστη- με το «σκοτάδι» μέσα τους και γύρω τους. Σουρεαλισμός, μαύρο χιούμορ, μυστήριο, μια πλοκή γεμάτη αναπάντεχες ανατροπές και εκπλήξεις, συνθέτουν έναν «καμβά» υπαρξιακού τρόμου, εύθραυστών συναισθημάτων και αρχέγονων φόβων, που εξερευνούν την περιπλοκότητα των ανθρωπίνων σχέσεων, τη βία, την πατριαρχία και τις έμφυλες διαμάχες, τις προκαταλήψεις, τη μοναξιά, τη συν-εξάρτηση και τη βαναυσότητα του σύγχρονου κόσμου.

Θέτοντας, παράλληλα, καίρια ερωτήματα για τη θέση μας σε αυτόν. Τι γίνεται όταν βρισκόμαστε μέσα σε μια «πραγματικότητα» την οποία και δυσκολευόμαστε διαχειριστούμε; Και πόσο «πραγματική» είναι η συγκεκριμένη «πραγματικότητα»; Τι γίνεται όταν οι αντιδράσεις των γύρων μας δεν είναι οι αναμενόμενες; Πως στεκόμαστε εμείς απέναντι σε λέξεις που έχουν χάσει το νόημα τους;  Πως σταματάμε τη διαιώνιση συμπεριφορών; Μέχρι που είμαστε ικανοί να φτάσουμε για να «συνάψουμε» ειρήνη με τον εαυτό μας και τους άλλους;

Διαβάζοντας το «Mouthful of Birds» της Samantha Schweblin παρασύρεσαι σε έναν κόσμο που δείχνει να βρίσκεται σε δυσαρμονία με την πραγματικότητα, όπου κάθε ήρωας καλείται να αντιμετωπίσει το απροσδόκητο, όπου τίποτε δεν εξελίσσεται όπως το φανταζόσουν, κάθε τροπή της ιστορίας συνταράσσει όλο και περισσότερο τα θεμέλια του ψυχισμού σου. Η επιλογή των πέντε συγκεκριμένων διηγημάτων για την παράσταση είναι θεωρώ η πιο εύστοχη και αντιπροσωπευτική για να «ξυπνήσει» μέσα στον θεατή αυτή τη συναρπαστική και ολίγον τι τρομακτική έξαψη που αισθάνεται καθώς αφήνεται στις σελίδες του βιβλίου.

Η Μαρία Σάββα, η οποία υπογράφει τη σκηνοθεσία και τη δραματουργία της παράστασης, ενώ μαζί με τους Λευτέρη Καταχανά, Αιμιλία Κεφαλά και Δημήτρη Παπακωνσταντίνου, εναλλάσσεται στους ρόλους, συνθέτει και εξισορροπεί τα διάφορα επί μέρους στοιχεία, μετουσιώνοντας επιτυχώς τον τρόπο γραφής της Schweblin σε σκηνική πράξη. Η «οικονομία» που διέπει τον λόγο της Αργεντινής συγγραφέως μετατρέπεται σε σκηνική «οικονομία», όπου με λιτά μέσα -τα σκηνικά και κοστούμια της Μαρίας Καραθάνου, ο φωτισμοί της Ναυσικάς Χριστοδουλάκου, η μουσική επιμέλεια, οι ερμηνείες και οι βιντεοπροβολές- ένα υπαρξιακό «θρίλερ» παίρνει σάρκα και οστά μπροστά στα μάτια μας, με την ατμόσφαιρα του παραλόγου, του ανοίκειου, του απόκοσμου και του παρωδιακού που το διέπει, να δίνει την αίσθηση πως είναι σχεδόν απτή και μπορείς να την πιάσεις.

Η οπτική και ακουστική ταυτότητα της παράστασης ξεπηδά από την «καρδιά» του μυθιστορήματος, εκεί που οι διαχωριστικές γραμμές ανάμεσα το πραγματικό και το φανταστικό, το συνηθισμένο και το ασυνήθιστο δείχνουν να ξεθωριάζουν. Τα πρακτικά και λειτουργικά σκηνικά της Μαρίας Καραθάνου δημιουργούν ένα περιβάλλον «δυστοπίας» το οποίο μεταπηδάει από το συγκεκριμένο στο αόριστο και από το οικείο στο ανοίκειο, απολύτως ταιριαστό μέσα σε μια συνθήκη όπου οι κοινωνικές νόρμες φαντάζουν αμφίσημες. Η χρήση της κουρτίνας που άλλοτε διαχωρίζει εντελώς το πίσω με το μπροστινό μέρος της σκηνής δημιουργώντας έναν δεύτερο δραματικό «χώρο» και άλλοτε λειτουργεί ως προέκταση είναι ένα εύρημα που εντείνει αυτήν την αίσθηση ανοικειότητας, του «εγκλωβισμού» και του «υπερβατικού» που αναβλύζει από το κείμενο.  Οι μικρές λεπτομέρειες στα κοστούμια είτε είναι συνυποδηλωτικές της ψυχοσύνθεσης των ηρώων και των πράξεων τους είτε φέρουν κάτι από το θέμα της εκάστοτε ιστορίας. Οι φωτισμοί της Ναυσικάς Χριστοδουλάκου αυξάνουν την δραματική ένταση μετατρέποντας τα αντικείμενα σε σύμβολα με παραπάνω από μια σημασία.

Οι Λευτέρης Καταχανάς, Αιμιλία Κεφαλά, Δημήτρης Παπακωνσταντίνου και Μαρία Σάββα εναλλάσσονται στους ρόλους με την ερμηνευτική «γραμμή να βρίσκεται σε σύμπνοια με το πνεύμα που κυριαρχεί στο κάθε διήγημα. Οι αξιόλογες ερμηνείες τους σκιαγραφούν ευδιάκριτα χαρακτήρες που αισθάνονται χαμένοι και μπερδεμένοι από την έλλειψη «τάξης» στον κόσμο. Το κείμενο της παράστασης διατηρεί όσο το δυνατόν ατόφια τα διαλογικά και αφηγηματικά μέρη του βιβλίου, με τη δραματοποιημένη αφήγηση να αποκτά πνοή και ζωντάνια χάρη στους ίδιους τους ηθοποιούς, οι οποίοι τις περισσότερες φορές αναλαμβάνουν επί σκηνής τον ρόλο του αφηγητή σε α’ πρόσωπο.

Ένα συναρπαστικό βιβλίο που δεν θες να το αφήσεις στιγμή από τα χέρια σου μετατρέπεται σε μια άκρως ενδιαφέρουσα παράσταση, μυστηριώδης, αιθέρια και ολίγον τι μεταφυσική, με καλό ρυθμό και ωραίες ερμηνείες. Η ατμόσφαιρα του βιβλίου «ζωντανεύει» σκηνικά με προσεγμένο και ευφάνταστο τρόπο, όπως ακριβώς και το αίσθημα της αγωνίας, της εγρήγορσης και της έκπληξης που θέλει τον θεατή να κάθεται σε «αναμμένα κάρβουνα» από την αρχή έως το τέλος.