Οι Νύχτες Πρεμιέρας “συναντούν” τη Μπιενάλε στη μεγάλη οθόνη

Ο κινηματογράφος συνομιλεί διαρκώς και δανείζεται από τις παραστατικές και εικαστικές τέχνες. Φέτος μια σειρά από τις ταινίες του προγράμματος του 27ου Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας Νύχτες Πρεμιέρας, εντάσσονται στο σκεπτικό της 7ης BIENNALE της Αθήνας με τίτλο «ECLIPSE» καθώς αφηγούνται ιστορίες για τις κοινωνικές, πολιτικές και πνευματικές αλλαγές που συντελούνται σε παγκόσμιο επίπεδο αλλά και στην ίδια την Αθήνα, προσεγγίζοντας ζητήματα ταυτότητας, ιστορίας και πολιτισμικής πολυπλοκότητας.

Οι ταινίες του φετινού προγράμματος που έχουν σηματοδοτηθεί ως νοηματικά συγγενείς στο φετινό concept της Athens Biennale:

Ένας δυνατός κρότος, σαν σύντομη έκρηξη, ξυπνά κάποιο βράδυ από τον ύπνο της μια Βρετανίδα που βρίσκεται στο Μεντεγίν της Κολομβίας. Καθώς οι μικρές αυτές ηχητικές βόμβες, που μόνον εκείνη μπορεί και ακούει, αρχίζουν να πληθαίνουν, η ηρωίδα αποφασίζει να εντοπίσει την προέλευσή τους. Όμως η απάντηση που θα πάρει, θα είναι αποστομωτική. Από τις ελάχιστες φορές που ο καλλιτεχνικός γάμος ανάμεσα σε έναν δημιουργό και μια ηθοποιό αποδεικνύεται τόσο ταιριαστός και συναρπαστικός, το «Memoria» του Απιτσατπόνγκ Βιρασετακούν και της Τίλντα Σουίντον σμίγει δυο αλαφροΐσκιωτα πλάσματα και τα τοποθετεί απέναντι σε ένα αλησμόνητο κινηματογραφικό ραντεβού με το άγνωστο. Όπως συνέβη με προηγούμενες ταινίες του βραβευμένου με Χρυσό Φοίνικα Ταϊλανδού σκηνοθέτη, έτσι και η παρακολούθηση του «Memoria» γίνεται μια σχεδόν μυστικιστική συνθήκη, πλησίον του διαλογισμού, που ανταμείβει τον υπομονετικό θεατή με μια εμπειρία απόλυτης μυσταγωγίας, από εκείνες που σπάνια βιώνει πλέον κανείς στο σινεμά. Βραβείο της Επιτροπής στο φετινό Φεστιβάλ Καννών για μια μοναδική στο είδος της ταινία, φτιαγμένη για να εκτιμηθεί αποκλειστικά στο οπτικοακουστικό περιβάλλον της αίθουσας.

Υπάρχουν δημιουργοί που σκηνοθετούν τον κόσμο μας και άλλοι που ορίζουν και φτιάχνουν τον δικό τους. Ο Μπερτράν Μαντικό ανήκει οπωσδήποτε στους δεύτερους. Σε έναν πλανήτη γυναικών, η Ρόξι ξεθάβει ακούσια μια δολοφόνο και καταδικάζεται μαζί με την μητέρα της από την κοινότητα να τη βρουν και να την εξοντώσουν. ’λλο η σύνοψη όμως, κι άλλο η θέαση. Διότι τότε θα πρέπει να επικαλεστείς τις βιντεοκλίπ υπερπαραγωγές του πρώιμου ’80, τους Κεν Ράσελ και Τέρι Γκίλιαμ, την Hammer και τις α λα Κόρμαν διασκευές Πόε του ’60, τον Μακμπέθ (!) ή τελικά τους κόσμους της Κέιτ Μπους και του Τζόζεφ Στέρνμπεργκ (!!), που δανείζουν και τα ονόματά τους σε χαρακτήρες του έργου. Μια εκλεκτική έκρηξη μοναδικής οπτικής και ηχητικής ατμόσφαιρας, ένα αταξινόμητο σινεμά εργαστηριακό, αισθησιακό, ονειρώδες.

Τελωνειακοί υπάλληλοι ενός αεροδρομίου βρίσκουν ένα νεαρό αγόρι, με μελανιασμένο πρόσωπο. Ισχυρίζεται πως είναι ένα παιδί που εξαφανίστηκε 10 χρόνια πριν. Ο εφιάλτης μοιάζει να τελειώνει για τον πατέρα, παράλληλα όμως μία σειρά από φρικτές δολοφονίες αναστατώνουν ξαφνικά την περιοχή. Η Ζουλιά Ντικουρνό, η σκηνοθέτιδα που γνωρίσαμε πριν πέντε χρόνια στις Νύχτες Πρεμιέρας με τις «Ωμότητες», υπογράφει το πιο σοκαριστικό φιλμ της χρονιάς και κερδίζει με προβοκατόρικη τόλμη και σκηνοθετικό τσαγανό τον Χρυσό Φοίνικα των Καννών. Κινηματογραφικά συγγενές με το «Crash» του Κρόνενμπεργκ, το «Titane» ακολουθεί τις συγκρουσιακές διαδρομές του σωματικού τρόμου, αλλάζει επιθετικά ταχύτητα στα επίκαιρα ζητήματα ταυτότητας φύλου και σεξουαλικής συμπεριφοράς, πατάει γκάζι με περίσσιο θράσος και τερματίζει ως κινηματογραφική ακρότητα. Μία ξέφρενη εμπειρία που θα σας μείνει αξέχαστη.

Όταν ο σπουδαίος Αμερικανός σκηνοθέτης του «Safe», του «Carol» και του «I’m Not There» αναλαμβάνει να διηγηθεί την ιστορία ενός από τα τρία πιο ριζοσπαστικά ροκ συγκροτήματα στην ιστορία της μουσικής (πλάι στους Beatles και τους Stones), το λιγότερο που θα περίμενε κάποιος είναι μια αντισυμβατική μουσική ταινία. Αυτό τον τρόπο επιλέγει ο Τοντ Χέινς για να κλείσει μέσα σε ένα παλλόμενο και θεσπέσια πειραματικό κινηματογραφικό ντοκουμέντο το χρονικό μιας μυθικής πλέον εποχής και των υπέροχων καταραμένων που την έφτιαξαν και την κατοίκησαν: με εκπληκτικό αρχειακό υλικό, τον Τζον Κέιλ και τη Μο Τάκερ να μιλούν ως μοναδικοί πλέον επιζήσαντες της μπάντας, τη φωνή του Λου Ριντ να διηγείται και να σχολιάζει και ένα ασταμάτητο οπτικοακουστικό ψηφιδωτό να συντίθεται μαγευτικά επί οθόνης, προκαλώντας ανατριχίλες.

Ταινία-σταθμός για την gay, τρανς και drag κουλτούρα. Γυρισμένο στα «Σπίτια» και τους χώρους των «Balls», το έργο της Τζένι Λίβινγκστον μίλησε ανοιχτά για ανθρώπους που τράβηξαν το κοντύτερο ξυλάκι της αμερικανικής (και όχι μόνο) καπιταλιστικής πραγματικότητας. Κι εδώ έγκειται ο θρίαμβος του «Paris»: Δεν περιγράφει απλά μια υποκουλτούρα και τους κανόνες της, αλλά εντοπίζει την βαθιά ταξική συνείδηση ανθρώπων των οποίων η φύση ενοχοποιείται από ένα status quo που ταυτόχρονα τους περιθωριοποιεί άγρια αλλά και τους ποτίζει με αξίες που τους παροπλίζει να πετύχουν. Κι ενώ οι περισσότεροι χάθηκαν νομοτελειακά τραγικά πρόωρα, τα λόγια της θρυλικής Ντόριαν Κόρεϊ μένουν επώδυνα χαραγμένα: «Δεν αλλάζεις τον κόσμο, καλύτερα να τον απολαύσεις. Κάνε το καθήκον σου και ζήσε το. Αν το βέλος σου φτάσει ψηλά, μπράβο σου».

«Τόσο βαρύς ουρανός δεν καθαρίζει παρά με καταιγίδα», γράφει ο Σαίξπηρ στον «Βασιλιά Ιωάννη» και δανείζεται ως επίγραμμα ο Τζόζεφ Κόνραντ στο «Νοστρόμο» του. Όχι τυχαία λοιπόν το fly on the wall ντοκιμαντέρ του ’λβαρο Πουλπέιρο, με τον ποιητικό του τίτλο, ταξιδεύει στη Βενεζουέλα, μόλις δίπλα στην Κολομβία (Κοσταγκουάνα) του «Νοστρόμο», παρατηρώντας μια δυνητικά πάμπλουτη χώρα διαλυμένη από την πολιτική κρίση. Διάστικτο με στοχαστικό voice over και εικόνες που αντιπαραθέτουν την φυσική ομορφιά με την ανθρώπινη δυσμορφία, ο Πουλπέιρο φτιάχνει ένα κινηματογραφικό κονίαμα που ζητά να ενώσει τα ολοσχερώς διαιρεμένα. Σκόρπιες ραδιοφωνικές εντάσεις, άλλοτε του Μαδούρο, άλλοτε του Γκουαϊδό, νύξεις περί του αμερικανικού παράγοντα της διακυβέρνησης Τραμπ, ρεύματα μεταναστών, πειρατές των τελευταίων βαρελιών πετρελαίου…Ένα ντοκιμαντέρ που σε βυθίζει στον κόσμο του, έναν κόσμο κοντινό, μακρινό, ηττημένο.

Με αφετηρία τον συχνά θλιβερό, παραμορφωτικό καθρέφτη της διεμφυλικής αναπαράστασης στο Χόλιγουντ και την αμερικάνικη τηλεόραση, το άκρως διαφωτιστικό «Disclosure» διαπερνά μια ιστορία γεμάτη επιζήμια στερεότυπα, εξετάζοντας το πώς διαμορφώθηκε η συλλογική αφήγηση και κατ’ επέκταση οι αντιλήψεις μας για τα τρανς άτομα. Ενώ η ορατότητα των διεμφυλικών ατόμων αυξάνεται, σηματοδοτώντας πιθανόν τις απαρχές μιας θετικής κοινωνικής αλλαγής, την ίδια στιγμή η βία εναντίον τους συνεχίζεται, κάνοντας πιο επιτακτική τη συμμετοχή τους στη διαμόρφωση της πολιτιστικής αφήγησης. Λαβέρν Κοξ («Orange Is the New Black»), Λίλι Γουατσόφσκι («The Matrix»), Εμ Τζέι Ροντρίγκεζ («Pose») και Τζέιμι Κλέιτον («Sense8»), μεταξύ άλλων, μοιράζονται πολύτιμες προσωπικές εμπειρίες και αντιδράσεις, σε ένα φιλμ-επανάσταση για το πώς βλέπουμε και κατανοούμε τα τρανς άτομα.