Λίγα λόγια για το έργο «Έντα Γκάμπλερ» του Ερρίκου Ίψεν
Η Έντα Γκάμπλερ επιστρέφει από το γαμήλιο ταξίδι με τον Γέργκεν Τέσμαν στο σπίτι των ονείρων τους, στη Βίλα Φαλκ, που τόσο όμορφα έχουν φτιάξει για χάρη τους η θεία Γιούλια και ο οικογενειακός φίλος, Διαμεσολαβητής Μπρακ. Όλα θα μπορούσαν να εξελιχθούν «κανονικά» έως πληκτικά, αλλά το παρελθόν εισβάλλει με την επίσκεψη της κυρίας Έλβστεντ και την απρόσμενη επιστροφή του άσπονδου φίλου και πιο επικίνδυνου εχθρού, ονόματι Άιλερτ Λέβμποργκ.
Όποιοι έρχονται στη Βίλα Φαλκ δεν ξαναφεύγουν ποτέ. Εγκλωβισμένοι ανάμεσα σε μια εν δυνάμει πραγματικότητα και στην πραγματική δυνατότητα, ανίκανοι να διαχειριστούν τη ζωή και το μέλλον, επιλέγουν να διαχειριστούν τη ζωή κάποιου άλλου. Είναι χαμένοι, εξαρτημένοι κι απελπισμένα μόνοι, είναι ξεστρατισμένα νήπια που βγάζουν άναρθρες κραυγές και την επόμενη στιγμή, απολύτως στερημένοι από οποιαδήποτε δυνατότητα, βυθίζονται στην πιο ιερή βουβαμάρα. Είναι ενήλικες.
Στην πιο βαθιά απελπισία, περιγράφει ποιητικά ο Κίρκεγκωρ, η ψυχή αναδιπλώνεται, ο εαυτός διασπάται, κλείνεται σε ένα «κλειστό δωμάτιο», κι από εκεί περίκλειστος οδηγεί τη φαινομενική παρουσία του ανθρώπου, του οποίου η ψυχή ασθενεί από απελπισία. Ο απελπισμένος είναι περισσότερο μια αφαίρεση, μια απουσία μέσα σ’ ένα κέλυφος ανθρώπινων συμπεριφορών και στερεοτυπικής κανονικότητας.
Ο Καμύ επιμένει ότι η αυτοκτονία προετοιμάζεται μέσα στη σιωπή, ως το μεγαλύτερο έργο τέχνης. Κάποιοι την περιγράφουν ως την απόρροια της αποκοπής από το «γενικό». Η Έντα, πάντως, κλειδωμένη στο «κλειστό δωμάτιο» του εαυτού της, είναι ταυτόχρονα παίκτης και πιόνι. Είναι ανίκητη παίκτρια εναντίον της. Και αυτό είναι το παράδοξο μέσα στο οποίο ζει.
Η Έντα έχει πλέον διασπαστεί στη φυσική παρουσία που σιωπά και στην φωνή που παραμένει κλεισμένη στο «πίσω δωμάτιο», στον μοναδικό χώρο που της αναλογεί. Αδειάζει προοδευτικά τον εαυτό της, ξεφορτώνεται ό,τι την προσδιορίζει, το όνομα, τα πιστόλια του πατέρα της, το πιάνο, εντέλει την ίδια. Όταν όλα έχουν επιτελεστεί και οι φαντασμαγορίες του μυαλού της έχουν αδειάσει, τότε δεν αντέχει. Όλα αυτά γίνονται την αποκαλυπτική στιγμή που αντιλαμβάνεται ότι η τραγικότητα μόνο μέσα στο μυαλό της υπάρχει. Κι ότι η «αληθινή πραγματικότητα» μόνο με χυδαιότητα και γελοιότητα προικίζει τους ανθρώπους.
