Ένα από τα λογοτεχνικά αριστουργήματα του 20ού αιώνα, η Μεταμόρφωση του Φραντς Κάφκα, σε σκηνοθεσία Τάσου Σαγρή, φιλοξενείται για τρίτη χρονιά φέτος στο θέατρο Πόρτα, ενώ διοργανώνεται με την υποστήριξη του ιδρύματος Franz Kafka Society (Πράγα) και το πολιτιστικό “Τσέχικο Κέντρο Αθήνας”.
Ένα πρωινό, ένας υπάλληλος μετά από δέκα χρόνια συνεχούς επανάληψης του ίδιου, σταθερού, καθημερινού προγράμματος, ξαφνικά αδυνατεί να σηκωθεί από το κρεβάτι του και να επαναλάβει τις ίδιες παγιωμένες κινήσεις.
Ο κόσμος γύρω του γίνεται εχθρικός και ο ίδιος γίνεται εχθρός του κόσμου, ένα παράσιτο. Ο Πατέρας και η Μάνα, η Αδελφή, ο Προϊστάμενος, όλοι όσοι μέχρι εκείνη τη στιγμή τον είχαν ως πρότυπο, ξαφνικά γίνονται εχθροί· και αυτός, αδυνατώντας να ανταπεξέλθει στη ρουτίνα και τους ρόλους που όλοι του έχουν επιβάλλει, γίνεται εχθρός τους. Η εναντίωση όμως αυτή δεν εκδηλώνεται με επαναστατικά μανιφέστα και φανταχτερές δηλώσεις, όπως αντίστοιχα οι διαταγές μένουν πάντα κρυφές, αδιόρατες και εσωτερικευμένες.
Συνεχίζοντας με το Ινστιτούτο Πειραματικών Τεχνών την έρευνα στο θέατρο «in yer face» της Σάρα Κέιν (4.48 Psychosis) και της Ρεμπέκα Πρίτσαρντ (Yard Gal), τη μελέτη πάνω στο ιερό Μπαλινέζικο θέατρο, τα κείμενα του Αντονέν Αρτώ, του Ζαν Ζενέ, του Δημήτρη Δημητριάδη, ο Τάσος Σαγρής φέρνει ξανά στο προσκήνιο ένα από τα σημαντικότερα λογοτεχνικά έργα του 20ού αιώνα, επιθυμώντας να φέρει το κοινό αντιμέτωπο με το «ριζικό κακό», την επαναληπτική και αδιαμφισβήτητη υπακοή στις καταστροφικές νόρμες και τον τρόπο που αυτές αναπαράγουν έναν κόσμο φρικτό, μια μηχανή καταστροφής.
Ο Φραντς Κάφκα αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα αινίγματα που μας άφησε ο 20ς αιώνας. Κλεισμένος στον εαυτό του μελέτησε όλους τους πιθανούς εαυτούς, αποκομμένος από τον κόσμο κατανόησε τον κόσμο πιο βαθιά από τους καριερίστες της εποχής του, κρυμμένος από τα μάτια των ανθρώπων κοίταξε όλους τους ανθρώπους στα μάτια. Ο Κάφκα παρατηρητής της κατάρρευσης, σεναριογράφος για σιωπές και νευρώσεις, εχθρός του ολοκληρωτικού πνεύματος, φωτογράφος ενός ψυχορραγήματος, ανατόμος της εξουσίας- στέκεται από την πλευρά των απόκληρων αυτού του κόσμου, αυτών που τους στερήθηκε το παρόν και το μόνο που τους απομένει είναι η νοσταλγία του παρελθόντος και η ελπίδα που κρύβεται σε ένα μακρινό μέλλον. Ο μόνος τρόπος να απελευθερωθούμε είναι να μεταμορφωθούμε.
Ο Κάφκα αρνείται να παραδοθεί, τολμά να κοιτάξει το παρόν σαν μια παγίδα και να μας αποδείξει πως ό,τι μοιάζει καθαρό και υγιές στον κόσμο μας είναι άρρωστο και βρώμικο και οι λύσεις που μας δόθηκαν για τα προβλήματα μας είναι ένα δίχτυ, μια αόρατη φυλακή που περιπλέκεται γύρω μας. Η ίδια η ζωή που παρασιτεί εναντίον μας, μετατρέπει όλους αυτούς που προσπαθούν να αντισταθούν- και να θεραπεύσουν τις πληγές- σε πληγωμένα παράσιτα αυτού του κόσμου, αρνητές της κυρίαρχης τάξης, καταστροφείς της κανονικότητας, τερατικές κακοφωνίες.
Ο Κάφκα μας καλεί να χτίσουμε ξανά τον κόσμο που καταρρέει μέσα μας. Για να ξεκινήσουμε όμως αυτό το έργο, πρέπει πρώτα να μεταμορφωθούμε.
Σημείωμα του σκηνοθέτη Τάσου Σαγρή
Συνεχίζοντας με το Ινστιτούτο Πειραματικών Τεχνών την έρευνα στο θέατρο «in yer face» της Sarah Kane (4.48 Psychosis) και της Rebecca Prichard (Yard Gal), την μελέτη πάνω στο ιερό Μπαλινέζικο θέατρο, τα κείμενα του Αρτώ, του Ζαν Ζενέ, του Δ. Δημητριάδη- επιλέγουμε να φέρουμε στο προσκήνιο ένα από τα σημαντικότερα λογοτεχνικά έργα του 20ου αιώνα, τη Μεταμόρφωση του Φραντς Κάφκα. Με αυτό τον τρόπο δίνουμε στο κοινό την ευκαιρία να έρθει αντιμέτωπο με το «ριζικό κακό», την επαναληπτική και αδιαμφισβήτητη υπακοή στις καταστροφικές νόρμες και τον τρόπο που αυτές αναπαράγουν έναν κόσμο φρικτό, μια μηχανή καταστροφής.
Επαναληπτικές κινήσεις και γρήγορες προβολές από εικόνες της καθημερινότητας, παγωμένα πρόσωπα, ακίνητα αντικείμενα, παγωμένες στιγμές, μικρές λεπτομέρειες, κοντινή εστίαση, κινηματογραφική γλώσσα, γρήγορες στροβοσκοπικές βιντεοπροβολές, επιληπτικές κρίσεις, ένα καρουσέλ από αλλοιωμένες αναμνήσεις, ιερός τρόμος, θέατρο για θεατές με κλειστά μάτια.
Ένα σκηνικό σουπρεματιστικό, αφηρημένο, αποσπασματικό, όπου τα αντικείμενα και τα πρόσωπα μοιάζουν να ανατινάζονται και την ίδια στιγμή να μένουν ακίνητα σαν μια παλιά φθαρμένη φωτογραφία μιας μεγάλης έκρηξης. Μια θεατρική πράξη εξπρεσιονιστική αλλά όχι εκδηλωτική, ένα πολύ βαθύ συναίσθημα που καταπνίγεται, μηχανισμοί της νεύρωσης που καμία μορφή ψυχανάλυσης δεν μπορεί να κατανοήσει. Συμπαθητικές, τρυφερές μοναχικές τραγωδίες, οι εποχές που αλλάζουν και όμως όλα μένουν ίδια για πάντα- έως την στιγμή της εσωτερικής έκρηξης, έως την Μεταμόρφωση.
