Δύο κορυφαίες φωνές του ευρωπαϊκού σινεμά συστήνει το 61ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης. Τη Νορβηγίδα Άνια Μπρέιεν, φίλη του Θόδωρου Αγγελόπουλου, αγαπημένη δημιουργό του Ίνγκμαρ Μπέργκμαν και πρωτοπόρο του φεμινιστικού σινεμά στη Σκανδιναβία και την Τσέχα Βέρα Χιτίλοβα (1929-2014), ανατρεπτική δημιουργό, μέλος του «τσέχικου νέου κύματος». Ανακαλύπτουμε φέτος το έργο τους και στις αίθουσες, αλλά και διαδικτυακά στην ιστοσελίδα του Φεστιβάλ.
Φίλη με τον Θόδωρο Αγγελόπουλο από τα φοιτητικά τους χρόνια, η Άνια Μπρέιεν υπήρξε από τις σπουδαιότερες φωνές του φεμινιστικού σινεμά στις σκανδιναβικές χώρες. Διάσημη στη χώρα της, αλλά λιγότερο γνωστή στην Ελλάδα, η Μπρέιεν έχει τιμηθεί από διεθνή φεστιβάλ και χώρους τέχνης σε ολόκληρο τον κόσμο, έχει εμπνεύσει νεότερους δημιουργούς και έχει αναγνωριστεί από κορυφαίους σκηνοθέτες, όπως ο Ίνγκμαρ Μπέργκμαν.
Άνια Μπρέιεν
Το σινεμά της έχει συχνά συγκριθεί με εκείνο της Σαντάλ Άκερμαν, αλλά και του Μπέργκμαν και οι ταινίες της ασχολούνται με ζητήματα φύλου, ταυτότητας, έρωτα και μοναξιάς. Ο κριτικός κινηματογράφου Πίτερ Κόουι έγραψε, μάλιστα, ότι η Μπρέιεν υπήρξε σκηνοθέτιδα του κινηματογραφικού κινήματος «Δόγμα 95», 20 χρόνια πριν αυτό κάνει την εμφάνισή του.
Φέτος, η Μπρέιεν γιορτάζει 80 χρόνια ζωής και το Φεστιβάλ τιμά το έργο της, προβάλλοντας επτά ταινίες μυθοπλασίας και ένα ντοκιμαντέρ. Ο Βιασμός (1971) είναι το σκηνοθετικό της ντεμπούτο, το οποίο εγκαινίασε το νορβηγικό νέο κύμα. Πρόκειται για μια απαιτητική φορμαλιστικά ταινία που ασκεί κριτική στο νορβηγικό δικαστικό σύστημα. Η ταινία προβλήθηκε στο Δεκαπενθήμερο των Σκηνοθετών στις Κάννες, προκαλώντας αίσθηση.
Επίσης, θα προβληθεί η τριλογία της Μπρέιεν Σύζυγοι / Wives (1975, 1985 και 1996), μια φεμινιστική απάντηση στο Husbands (1970) του Τζον Κασσαβέτη. Στην πρώτη ταινία της τριλογίας, τρεις γυναίκες αφήνουν τη δουλειά τους, τους συζύγους τους και τα παιδιά τους για να ζήσουν μια διασκεδαστική περιπέτεια μιας εβδομάδας. Δέκα χρόνια αργότερα, η σκηνοθέτις γύρισε με το ίδιο καστ το Σύζυγοι – Δέκα Χρόνια Μετά και σχεδόν 20 χρόνια μετά το επόμενο μέρος της τριλογίας, Σύζυγοι ΙΙΙ.
Σύζυγοι
Η ταινία Παιχνίδια έρωτα και μοναξιάς (1977), διασκευή ενός μυθιστορήματος του Γιάλμαρ Σέντεμπεργκ που εκδόθηκε το 1912 αποτελεί μια ιστορία χαμένων ευκαιριών και ανεκπλήρωτου έρωτα. Σε αυτή ένας δημοσιογράφος ερωτεύεται μία νεαρή κοπέλα, αλλά δεν αποφασίζει να την παντρευτεί. Η επόμενη ταινία της, ο Πλησιέστερος συγγενής (1979) θεωρείται από τις κορυφαίες στιγμές της καριέρας της. Η ταινία αποτελεί μια σατιρική ματιά σε μια οικογενειακή διαμάχη για μία κληρονομιά. Προβλήθηκε στο διαγωνιστικό τμήμα του Φεστιβάλ των Καννών, με τον Μπέργκμαν να δηλώνει ότι έπρεπε η Μπρέιεν να είχε κερδίσει τον Χρυσό Φοίνικα.
Με την ταινία Το κυνήγι της μάγισσας (1981), η Μπρέιεν ασκεί και πάλι κριτική στην πατριαρχική κοινωνία, μέσα από την ιστορία μιας γυναίκας που κατηγορείται για μαγεία στη Νορβηγία του 1630. Στο Φεστιβάλ θα προβληθεί και το ντοκιμαντέρ της Γεζίντι (2009), στο οποίο η σκηνοθέτις παρακολουθεί τις διώξεις που υφίσταται η κουρδική θρησκευτική μειονότητα.
Η Βέρα Χιτίλοβα υπήρξε αντισυμβατική και ατρόμητη, μια «αναρχική» του τσέχικου σινεμά. Η σκηνοθέτις, η οποία έφυγε από τη ζωή το 2014, συνεργάστηκε με τον Γίρι Μένζελ και υπήρξε μία από τις σημαντικότερες εκπροσώπους του «τσεχικού νέου κύματος».
Βέρα Χιτίλοβα
Η πρώτη της μεγάλου μήκους ταινία Κάτι διαφορετικό (1963) αποκάλυψε ένα μεγάλο κινηματογραφικό ταλέντο. Συνδυάζοντας ντοκιμαντέρ και μυθοπλασία, η ταινία αφηγείται δύο διαφορετικές ιστορίες: στη μία η πραγματική πρωταθλήτρια Εύα προετοιμάζεται για γυμναστικούς αγώνες υπό το άγρυπνο βλέμμα ενός άνδρα προπονητή. Στη δεύτερη, η νοικοκυρά Βέρα αισθάνεται την πλήξη της καθημερινότητάς της, την ώρα που ο σύζυγός της περιμένει από εκείνη να λύσει όλα τα προβλήματα.
Οι Μαργαρίτες (1966) είναι η πιο γνωστή ταινία της Χιτίλοβα. Παρακολουθεί δύο νεαρά κορίτσια που αποφασίζουν ότι αφού ο κόσμος είναι κακός, τότε θα είναι και οι ίδιες κακές και σπέρνουν τον πανικό σε ολόκληρη την Πράγα. Η ταινία, απαγορευμένη από το κομμουνιστικό καθεστώς της Τσεχίας, θεωρείται ένας κινηματογραφικός ύμνος στην ανεξαρτησία.
Οι Μαργαρίτες
Δύο χρόνια μετά την Άνοιξη της Πράγας, ο Απαγορευμένος Καρπός (1970) αποτελεί μια πειραματική, γεμάτη χρώμα, ανάγνωση της βιβλικής ιστορίας του Αδάμ και της Εύας. Το παιχνίδι των μήλων (1977) είναι μια κωμωδία για τη μάχη των δύο φύλων, γυρισμένη μέσα από τη φεμινιστική και επαναστατική ματιά της Χιτίλοβα, ενώ η ταινία Από δω κι από κει (1988) είναι από τις πρώτες που μίλησαν ανοιχτά για το Aids.
Μετά την αύξηση της βαθμίδας κινδύνου στη Θεσσαλονίκη στο επίπεδο 3 την Τετάρτη 21/10, το Φεστιβάλ εφάρμοσε αμέσως όλα προβλεπόμενα μέτρα στις προβολές που γίνονται ήδη στις αίθουσες Ολύμπιον και Παύλος Ζάννας. Η πληρότητα των αιθουσών είναι στο 30% και ανάμεσα σε κάθε θεατή μεσολαβούν δύο κενές θέσεις, ενώ τηρούνται όλα τα υπόλοιπα μέτρα ασφαλείας.
