Πρόσωπα

Σταματία Δημητρακοπούλου: Φιλοδοξούμε η Art Athina να δημιουργήσει μια καινούργια εμπειρία στον επισκέπτη

Αναλαμβάνοντας επικεφαλής ενός θεσμού που έχει σχεδόν την ίδια ηλικία με εκείνη, η Σταματία Δημητρακοπούλου γνωρίζει ότι όλα τα μάτια είναι στραμμένα επάνω της, αναμένοντας την ανανεωτική πνοή που καλείται να δώσει επανασχεδιάζοντας την ετήσια φουαρ της Αθήνας.

Φωτογραφίες: Κώστας Καραβατέλλης

22.05.2017

Λίγες μέρες πριν από τα επίσημα εγκαίνια της 22ης Art Athina, που θα πραγματοποιηθεί από 26 έως 28 Μαΐου στον χώρο του TaeKwonDo του Φαλήρου, μιλήσαμε με την νέα καλλιτεχνική διευθύντρια για το νέο πρόσωπο του θεσμού, τις συνέχειες που θέλει να σεβαστεί αλλά και τις νέες θεματικές που προτείνει. Μολονότι είναι πρόωρο να κάνουμε λόγο για το δικό της «στίγμα» σε αυτήν την πρώτη της διοργάνωση (που την χαρακτηρίζει «πιλοτική»), οι προθέσεις της αποτυπώνονται σε όλα τα επίπεδα της μεγάλης αθηναϊκής φουάρ.

Με σπουδές πολιτισμού και πολιτιστικής διαχείρισης στο τμήμα Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού του Παντείου, η γεννημένη στην Αθήνα το 1991 Σταματία Δημητρακοπούλου είναι από το 2015 επιμελήτρια του προγράμματος residency της The Breeder gallery. Ακόμη επιμελήθηκε μια σειρά εκθέσεων, ανάμεσα στις οποίες η «Chez eux: Unseen Collections» (Circuits & Currents, Αθήνα 2016), «Bikini Wax» (Πόλη του Μεξικού, 2016). Συνεργάστηκε ακόμη ως επικεφαλής ερευνήτρια για το Ελληνικό Περίπτερο της 56ης Μπιενάλε τα Βενετίας και ως υπεύθυνη επικοινωνίας της 5ης Μπιενάλε της Αθήνας (2015). Ακόμη έχει εργαστεί σε ερευνητικά προγράμματα στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Βιέννης (2013) και στο Palais de Tokyo, στο Παρίσι (2012). Ως αρθρογράφος έχει συνεργαστεί με έντυπα και ηλεκτρονικά περιοδικά, στην Ελλάδα και το εξωτερικό, ενώ το 2013 επιμελήθηκε το διεθνές περιοδικό τέχνης Ceremony.

Θα μπορούσατε με λίγα λόγια να πείτε στον μέσο φιλότεχνο θεατή για ποιο λόγο να επισκεφθεί φέτος την Art Athina;

Ίσως κάθε καλλιτεχνικός διευθυντής οραματίζεται να φέρει το «καινούργιο» στον θεσμό που εκπροσωπεί, αν και σήμερα είναι το ίδιο σημαντικό να γίνονται διοργανώσεις με ουσία, που λειτουργούν ως βήμα για την ανάδειξη της σύγχρονης ελληνικής καλλιτεχνικής παραγωγής. Συμπληρώνοντας την παρουσία της documenta, μας μεγάλης διεθνούς έκθεσης, η Art Athina δίνει ένα ακόμη στίγμα για τη σύγχρονη ελληνική δημιουργία, που είναι πάρα πολύ δυναμική. Για να το πετύχει αυτό, κατάφερε να έχει κοντά της σχεδόν όλη την εικαστική κοινότητα, μια επιτυχία την οποία κυρίως οφείλει στην ψήφο εμπιστοσύνης που δέχτηκε από τις περισσότερες αίθουσες τέχνης που επέστρεψαν στον θεσμό. Μαζί με όλες τις καταξιωμένες γκαλερί, ο θεατής θα γνωρίσει τα νέα πεδία δράσης της Art Athina, καθώς και μια σειρά από συνέργειες που έχει συνάψει με ιδρύματα, φορείς, ανεξάρτητους χώρους και τους πιο καταξιωμένους επαγγελματίες. Ο θεατής θα έχει την ευκαιρία να γνωρίσει όλους όσοι συν-εργάστηκαν για να παραγάγουν ένα ομοιόμορφο και συνεκτικό αποτέλεσμα, τον καθρέφτη της εικαστικής σκηνής της πόλης.

Η Art Athina κατάφερε να έχει κοντά της σχεδόν όλη την εικαστική κοινότητα. Δέχτηκε ψήφο εμπιστοσύνης από τις περισσότερες αίθουσες τέχνης που επέστρεψαν στον θεσμό.

Τι καινούργιο καλεί τον επισκέπτη της να ανακαλύψει η 22η Art Athina; Ποια είναι τα στοιχεία εκείνα που θα μπορούσατε να πείτε ότι αποτυπώνουν το δικό σας στίγμα ως νέας καλλιτεχνικής διευθύντριας;

Ακόμα ίσως είναι νωρίς να μιλήσω για το στίγμα μου στον θεσμό, προσδοκίες σαφώς υπάρχουν, ωστόσο σαν καλλιτεχνική διευθύντρια αντιλαμβάνομαι την πρώτη μου χρονιά περισσότερο ως πιλοτική. Έχει παρατηρηθεί η τάση πολλών φουάρ να υιοθετούν καινούριες φόρμες στον τρόπο που διοργανώνουν τις εκθέσεις τους, έτσι ώστε να έχουν μια άμεση σχέση με το πραγματικό καλλιτεχνικό γίγνεσθαι στις χώρες στις οποίες οργανώνονται. Η Art Athina φέτος περνάει από μια ενδοσκοπική διαδικασία, που κλιμακώνεται στην ομαδική έκθεση της Γαλήνης Νόττι, μέρος της νέας κατηγορίας Survey, εισάγει νέους τομείς σε ισοβαρή κλίμακα με αυτό που θεωρούσαμε πριν «βασικές συμμετοχές», όπως Design, Highlights και Feature, και δημιουργεί μια καινούργια σχέση μεταξύ της κλασικής δομής του fair και μιας καινούργιας κατάστασης που προσομοιάζει περισσότερο στη σημερινή πραγματικότητα.

Βλέποντας τις θεματικές οι οποίες καταγράφονται στο συνοπτικό πρόγραμμα, παρατηρεί κανείς αλλαγές, όχι όμως μείζονες ανατροπές. Ως καλλιτεχνική διευθύντρια, επιλέξατε τη συνέχεια αντί της τομής;

Η συνέχεια είναι αυτονόητη, γιατί ο θεσμός, κατά την άποψη μου, οφείλει να σεβαστεί την ιστορία του και την εικοσαετή του πορεία. Δεν τίθεται θέμα «ανατροπής», αλλά μιας όσο γίνεται καλύτερης αξιολόγησης και αποτίμησης του τι λειτουργούσε στις προηγούμενες διοργανώσεις. Το ζήτημα είναι πώς μπορούμε να εξελίσσουμε αυτό που ήδη υπάρχει, προσπαθώντας ταυτόχρονα να ενσωματώσουμε καινούργιες προοπτικές, να εισάγουμε νέες σταθερές και να αναπτύξουμε δυναμικούς διαλόγους και συσχετισμούς μεταξύ των επιμέρους συστατικών της φουάρ.

Mέσα στην αρένα θα δούμε να αναπτύσσεται ένας διάλογος ανάμεσα στις ελληνικές γκαλερί και στα Highlights, που απαρτίζονται από γκαλερί από το Λος Άντζελες

Λαμβάνοντας υπόψη τη μέχρι σήμερα διαδρομή σας, θα πρέπει να αναμένουμε το άνοιγμα της φετινής Art Athina σε περισσότερο ριζοσπαστικά περιεχόμενα σε σχέση με το παρελθόν;

Δεν είμαι σίγουρη για το τι μπορεί σήμερα να θεωρηθεί ριζοσπαστικό, από την άλλη, φέτος μέσα στη φουάρ θα έρθουμε όντως σε επαφή με νέους συσχετισμούς. Αρχικά, μέσα στην αρένα θα δούμε να αναπτύσσεται ένας διάλογος ανάμεσα στις «κλασικές» συμμετοχές των ελληνικών γκαλερί και στα Highlights, που απαρτίζονται ως επί το πλείστον από γκαλερί από το Λος Άντζελες, οι οποίες δεν ξεπερνούν τα 5 χρόνια λειτουργίας. Αυτή η αντίστιξη φιλοδοξούμε να δημιουργήσει μια καινούργια εμπειρία στον επισκέπτη, που θα έχει την ευκαιρία να ξαναδεί την εγχώρια παραγωγή σε σχέση με μια πολύ δημοφιλή σκηνή που αναπτύσσεται αυτή τη στιγμή στην άλλη άκρη του κόσμου.

Πάντως, βλέπουμε φέτος ένα άνοιγμα σε μορφές κυρίαρχες μεν στον χώρο της σύγχρονης δημιουργίας, όπως η video-art και ιδίως η performance, οι οποίες είχαν μάλλον μικρή παρουσία στις προηγούμενες διοργανώσεις.

Είμαστε πολύ χαρούμενοι που φέτος έχουμε δώσει ιδιαίτερη βάση σε αυτές τις μορφές τέχνης, που θα μπορούσε κανείς να θεωρήσει λιγότερο εμπορικές, αλλά πιστεύουμε πως είναι ουσιαστικό να βλέπει κανείς σε ένα art fair μια συνολική εικόνα της καλλιτεχνικής παραγωγής. Το πρόγραμμα performance φέτος οργανώνεται αποκλειστικά σε συνεργασία με τις γκαλερί, προσφέροντάς τους τη δυνατότητα να ξεπεράσουν την κλασική δομή των περιπτέρων τους, να διαχυθούν στον ευρύτερο χώρο της φουάρ, και έτσι να συμμετέχουν όλοι από κοινού στη διαμόρφωση ενός παράλληλου προγράμματος. Όσον αφορά το video, αποκτά και αυτό τη δική του κατηγορία και ξεχωριστή θέση στη φουάρ. Φέτος το πρόγραμμα ανατέθηκε στον ρώσο επιμελητή Sasha Burenkov. Με εξειδίκευση στις ψηφιακές τέχνες και τα νέα μέσα, ο Sasha μας φέρνει σε επαφή με τις τάσεις και το γίγνεσθαι του τόπου του, ενώ παράλληλα θέτει κοινωνικά και ανθρωπολογικά ζητήματα που απασχολούν τον πυρήνα μιας εικαστικής έκθεσης όπως η Art Athina.

Αναμφίβολα, η ανάγκη μιας καλλιτεχνικής διευθύντριας να υλοποιήσει ένα καλλιτεχνικό/επιμελητικό όραμα και παράλληλα να σεβαστεί τον δεδομένο χαρακτήρα μιας έκθεσης όπως η Art-Athina, όπου κυρίαρχο ρόλο διαδραματίζουν οι γκαλερί και το καλλιτεχνικό προϊόν που διαχειρίζονται δημιουργεί μια ένταση ανάμεσα σε αυτούς τους δύο στόχους. Πώς πιστεύετε ότι μπορείτε να διαχειριστείτε αυτήν την ένταση;

Δεν υπάρχει ένταση, ίσως να είχε γίνει μια παρεξήγηση μέχρι τώρα γιατί κάποιος άλλος αναλάμβανε την επιμέλεια του τι γινόταν στον πάνω χώρο και κάποιος άλλος θεωρούνταν διοργανωτής ή κατ’ επίφαση καλλιτεχνικός διευθυντής για ένα πρόγραμμα το οποίο βασιζόταν στις γκαλερί. Αυτό δεν λειτουργούσε, και από φέτος δεν ισχύει. Η καλλιτεχνική διεύθυνση αφορά όλη τη διοργάνωση, της οποίας τα μέρη είναι ισοβαρή. Δεν υπάρχει διαχωρισμός ανάμεσα στις γκαλερί και στο καλλιτεχνικό πρόγραμμα, αντίθετα δημιουργήθηκαν όλα αυτά τα κανάλια επικοινωνίας ανάμεσα τους. Οπότε δεν πιστεύω ότι πρόκειται για «ένταση», αλλά για μια δημιουργική συνύπαρξη και μια δημιουργική συνδιαλλαγή προς ένα συνολικό αντικείμενο.

Ερχόμενη στην Ελλάδα, η documenta αναγνώρισε μια έντονη καλλιτεχνική κινητικότητα. Όλοι επηρεαστήκαμε από την παρουσία της

Όλο και περισσότεροι καλλιτέχνες σήμερα διεκδικούν τον χαρακτηρισμό του «πολιτικού» για την τέχνη τους. Ανεξάρτητα αν η πρόθεσή τους αυτή μπορεί να «διαβαστεί» από το ευρύτερο κοινό και στο έργο τους –κάτι που παραμένει ένα πρόβλημα– δημιουργεί μία ένταση ανάμεσα στο ριζοσπαστικό πολιτικό περιεχόμενο και τα θεσμικά κανάλια παρουσίασης (αλλά και εμπορίας) του έργου αυτού. Σας έχει απασχολήσει αυτό το ζήτημα γενικότερα, αλλά και πιο συγκεκριμένα στη διοργάνωση της φετινής Art Athina;

Κατά τη γνώμη μου, κάθε έργο τέχνης αποτελεί μια πολιτική πράξη, είτε αυτή οργανώνεται ως θεματική του έργου είτε όχι. Αυτό που μας ενδιαφέρει σα θεσμό, που δεν είναι άμοιρος πολιτικής, είναι η έννοια της συνέργειας και πώς μπορούμε όλοι μαζί να παράξουμε ένα αυθεντικό αποτέλεσμα.

Η Αθήνα φέτος, φιλοξενώντας την documenta 14, έχει βρεθεί στο επίκεντρο των διεθνών εξελίξεων στον χώρο της τέχνης. Η διοργάνωση της Art Athina επηρεάζεται από αυτό; Σχεδιάζει να συνομιλήσει με αυτό το μείζον γεγονός που διεξάγεται παράλληλα στην πόλη; Αν ναι, με ποιον τρόπο;

Θεωρούμε ότι, ερχόμενη στην Ελλάδα, η documenta αναγνώρισε μια έντονη καλλιτεχνική κινητικότητα. Όλοι επηρεαστήκαμε από την παρουσία της, όχι μόνο ως άνοιγμα αλλά και κατά τη διάρκεια της εργασίας της εδώ. H Αrt Athina έχει ένα συγκεκριμένο χαρακτήρα, αποτελώντας μια συνάντηση των γκαλερί και σύμπραξη πολλών καλλιτεχνικών φορέων. Δίνει μια σαφή εικόνα του τι παράγεται στην καλλιτεχνική σκηνή της Ελλάδας, κάτι που εξ ορισμού η documenta δεν μπορεί να κάνει, λόγω του ότι παρουσιάζει επιλεγμένους έλληνες καλλιτέχνες. Η Αrt Athina σαφέστατα επηρεάζεται από τον ερχομό μιας τόσο καταξιωμένης οργάνωσης. Ειδικά στο κομμάτι των ομιλιών, θα αναπτυχθεί το θέμα του τί σημαίνει η παρουσία της documenta για την τοπική εικαστική παραγωγή. Είναι μια φανταστική ευκαιρία για ένα διεθνές κοινό να επισκεφτεί την Αθήνα, και φυσικά να αποκτήσει σε πολύ λίγο χρόνο μια σαφή και συνοπτική εικόνα της τοπικής σκηνής.

Από την άλλη, μια τόσο μεγάλη «δόση» εικαστικών εκθέσεων και συμβάντων δεν υπάρχει ο φόβος να «κουράσει» ένα κοινό που δεν είναι συνηθισμένο να παρακολουθεί εικαστικά δρώμενα με τέτοιο καταιγιστικό ρυθμό;

Ίσα-ίσα, πιστεύω πως όταν τα καλλιτεχνικά γεγονότα διαμορφώνονται ανάερα στον χρόνο, δεν μπορούν να διατηρήσουν τη δυναμική τους. Αντίθετα, όταν υπάρχει «καταιγισμός» γεγονότων πιστεύω πως προκαλούν μια εγρήγορση στο κοινό, που σιγά-σιγά συνειδητοποιεί πως είναι καιρός να αρχίσουμε να αντιλαμβανόμαστε τέτοιες καταστάσεις σαν κάτι το καθημερινό και μέρος της ζωής μας…