Πέντε + παραστάσεις που θα θυμάμαι από το 2025

Αυτό δεν είναι μόνο το καθιερωμένο κλείσιμο της χρονιάς. Είναι το άνοιγμα της δεύτερης δεκαετίας ζωής για την απολογιστική, πολυφωνική στήλη του monopoli.gr. Δημοσιογράφοι, θεατρολόγοι, κριτικοί θεάτρου από τον ηλεκτρονικό, έντυπο και οπτικοακουστικό Τύπο συμμετέχουν τα τελευταία 11 (αισίως) χρόνια, στο «Πέντε + παραστάσεις που θα θυμάμαι» κάνοντας παραδοσιακά μια ανασκόπηση της θεατρικής σεζόν που πέρασε. Το φετινό αφιέρωμα ανατρέχει στην περίοδο Σεπτέμβριος 2024 – Αύγουστος 2025, με την καθεμιά και τον καθένα από εμάς να εντοπίζουμε τις θεατρικές παραγωγές που αγαπήσαμε πολύ για να θυμόμαστε ένα χρόνο μετά.

Γράφουμε (σε αλφαβητική σειρά):

Ανεξάρτητα Κράτη (Θέατρο Χώρα, σκην.: Γιώργος Παλούμπης). Καλοδουλεμένα μέχρι την τελευταία λεπτομέρεια, τα «Ανεξάρτητα Κράτη» χτίζουν μια παράσταση διαρκούς έντασης, όπου το κοινωνικοπολιτικό θέατρο συναντά το ρεαλιστικό δράμα. Οι εξαιρετικές ερμηνείες φωτίζουν ανθρώπους παγιδευμένους σε ένα απάνθρωπο, διεφθαρμένο σύστημα που συνθλίβει την αλήθεια και την ελευθερία του λόγου.

Prima Facie (Πορεία, σκην.: Γιώργος Οικονόμου). Η Λένα Παπαληγούρα «φορά» τα ρούχα της δικηγόρου Τέσσα Ένσλερ και ξεδιπλώνει την πορεία μιας γυναίκας που υπηρέτησε τυφλά το σύστημα της Δικαιοσύνης – μέχρι να συνθλιβεί η ίδια από αυτό. Ο μονόλογος της Σούζι Μίλλερ φωτίζει το βαθιά έμφυλο νομικό σύστημα και το male gaze που το διαπερνά.

Blue Train (Άλμα, σκην.: Γιώργος Σουλεϊμάν). Το «Blue Train» του Γεράσιμου Εαγγελάτου αφηγείται με τρυφερότητα και χιούμορ το συχνά επώδυνο ταξίδι προς την ενηλικίωση. Αν είσαι μεταξύ 30-40, θα αναγνωρίσεις τον εαυτό σου και θα νιώσεις σίγουρα λιγότερο μόνος.

Merde! (Δημοτικό Θέατρο Πειραιά, σκην.: Γιώργος Κουτλής, Βασίλης Μαγουλιώτης): Η αγαπημένη (μου) παρέα των «Παικτών» και ο σκηνοθέτης Γιώργος Κουτλής βρίσκονται πίσω από το Merde!, μια νέα ελληνική κωμωδία που σατιρίζει το ίδιο το ελληνικό θέατρο. Με ζωντανό ρυθμό, γκροτέσκο θέαμα και εύστοχα αστείες ερμηνείες, σε κάνει να γελάς με τα κακώς κείμενα που ήδη γνωρίζεις (ή φαντάζεσαι).

Μητροφάγος (Πειραιώς 260, σκην.: Ιώ Βουλγαράκη): Στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου 2025, η Ιώ Βουλγαράκη παρουσίασε μια γκροτέσκα αλληγορία για την τοξική αρρενωπότητα. Με έναν διάχυτο κυνισμό, ιδιαίτερο χιούμορ και μια αλλόκοτη ατμόσφαιρα τρόμου, οι πολύ καλές ερμηνείες του επταμελούς θιάσου φώτισε επί σκηνής μια δυστοπία βαθιά οικεία.

Η Αλκηστις Ζιρώ και ο Αντώνης Τσοτσιόπουλος σε σκηνή από τα “Ανεξάρτητα Κράτη”. @Ελίνα Γιουνανλή

Αιαυτός (Σφενδόνη, σκην:. Χάρης Φραγκούλης). Αδιαμφισβήτητα η παράσταση της χρονιάς. Αριστουργηματικό κείμενο. Ο Δημητριάδης, με αφορμή τον «Αίαντα», επιτυγχάνει κάτι που μόνο αυτός μπορεί: να ρίξει νέο, πλάγιο, μαύρο φως πάνω σε έναν από τους μύθους του αρχαίου δράματος. Η καλύτερη και πιο πλήρης σκηνοθεσία του Φραγκούλη. Ερμηνευτικός θρίαμβος για τον Γιάννη Παπαδόπουλο και τον Ανδρέα Κωνσταντίνου.

Μάθε με να φεύγω (Bijoux de Kant Hood Art Space, σκην:. Γιάννη Σκουρλέτη): Μια παράσταση αληθινά πλήρης, με δραματικότητα, πλάγια ματιά, απίστευτο χιούμορ και ευαισθησία. Το ελληνικό queer είναι εδώ. Έξοχες ερμηνείες από όλους –ο Χάρης Χαραλάμπους Καζέπης αποδεικνύει πόσο πανάξια βραβεύτηκε φέτος. Μεγάλη χρονιά για τον Σκουρλέτη: το «Η γυναίκα κι ο ακροβάτης» και το «Κάπου περνούσε μια φωνή» θα δικαιούνταν εξίσου μια θέση σε αυτή τη λίστα.

Έντα Γκάμπλερ (Προσήνιο, σκην.: Δημήτρης Καραντζάς): Δεν έκοψε τα εισιτήρια του «Λεωφορείον ο Πόθος», ούτε εισέπραξε ανάλογους διθυράμβους. Για μένα αποτελεί ακόμα πιο ουσιαστική κατάθεση, φωτίζοντας το κείμενο με φρέσκο και ουσιαστικό τρόπο.

Η Νύφη και το Καληνύχτα Σταχτοπούτα (Φεστιβάλ Αθηνών, σκην.: Καρολίνα Μπιάνκι). Άλλοι το λάτρεψαν, άλλοι το μίσησαν. Εγώ απλά το είδα για τρίτη φορά με κομμένη την ανάσα. Μεγαλειώδες.

Ο χορός του θανάτου (Μέγαρο Μουσικής, σκην.: Γιάννης Χουβαρδάς: Ιδιοφυές βλέμμα σε ένα κλασικό αριστούργημα, και τρεις απολαυστικές ερμηνείες. Ο Σίμος Κακάλας, η Έλενα Τοπαλίδου κι ο Χάρης Φραγκούλης – είναι η χρονιά του: και σκηνοθετικά, και ερμηνευτικά.

+ Η γραμμή της σκιάς (Rabbithole, σκην.: Γιώργος Σίμωνας): Υπόδειγμα μεταφοράς μυθιστορήματος στη σκηνή, με όλη την ατμόσφαιρα και την ουσία του άθικτη. Οι δούλες (Νέος Χώρος Άττις, σκην.: Σάββας Στρούμπος): Ένα πολύ δύσκολο έργο όπου όλοι αποτυγχάνουν, σε μια ουσιαστική και πλήρη ανάγνωση. Από τις πιο δυνατές δουλειές της Ομάδας Σημείο Μηδέν.

Η Έλενα Τοπαλίδου και ο Σίμος Κακάλας στο “Χορό του Θανάτου” @Κάρολ Γιάρεκ

Λυγερή (Πειραματική Eθνικού Θεάτρου, σκην. Ειρήνη Λαμπρινοπούλου). Αξιόλογη για πρώτη σκηνοθεσία. Μια ιστορία από το παρελθόν γίνεται αντανάκλαση της εσωτερίκευσης της μοίρας των γυναικών και της κοινωνικής κατασκευής του γυναικείου ρόλου ανά τους αιώνες, σε ένα «πένθος χωρίς κηδεία» όπου αυτό που χάνεται δεν είναι μόνο ο έρωτας αλλά και η εκδοχή του εαυτού μας που θα μπορούσε να υπάρξει, καθώς η κεντρική ηρωίδα βιώνει μια κανονικοποιημένη μετάβαση και συμβιβαστική ανα-νοηματοδότηση από την «επιθυμία» στη «λειτουργία».

Περιμένοντας τον Γκοντό (Πόρτα, σκην. Θωμάς Μοσχόπουλος). Από την παράσταση μου έμεινε η ξεχωριστή εικαστική προσέγγιση και οι ερμηνείες των ηθοποιών (Πάνος Παπαδόπουλος, Τάσος Ροδοβίτης, Γιάννης Σαμψαλάκης, Γιάννης Βαρβαρέσσος. Πέτρος Δημοτάκης). Η σκηνή δεν φιλοξενεί απλά την αναμονή, αλλά γίνεται η ίδια η αναμονή, όχι στάση ζωής αλλά γεωγραφία, όχι απλά πνευματική διαδικασία αλλά σωματικός κάματος, ένα γκροτέσκο τέλος του πολιτισμού, με τα σώματα παγιδευμένα σε έναν μηχανισμό εξάντλησης, ως φορείς της φθοράς που συσσωρεύεται, να περιμένουν επειδή δεν υπάρχει άλλη δυνατή κατάσταση.

Prima Facie (Θέατρο Πορεία, σκην. Γιώργος Οικονόμου). Δεν είναι μόνο ο συγκλονιστικός μονόλογος της Σούζι Μίλλερ που φωνάζει πως η ενσυναίσθηση δεν είναι δομικό στοιχείο των συστημάτων και η δικαιοσύνη δεν λειτουργεί σωστά αλλά να παράγει αδικία· είναι η ερμηνεία της Λένας Παπαληγούρα που μεταβαίνει από την αυτοπεποίθηση της δικαστικής έδρας στην προσωπική συντριβή καθώς στο τραύμα, είναι η σκηνοθεσία του Γιώργου Οικονόμου που αποφεύγει να γίνει καταγγελτική και εστιάζει στην άρση ουδετερότητας της γλώσσας όταν εφαρμόζεται πάνω στα ζωντανά σώματα.

Merde! (Δημοτικό Θέατρο Πειραιά, σκην. Γιώργος Κουτλής) Γιώργος Κουτλής και Βασίλης Μαγουλιώτης παρουσίασαν μια μεταθεατρική φάρσα όπου το θέατρο μιλάει σατιρικά για τον εαυτό του με πλήρη επίγνωση της ματαιοδοξίας, των συμβιβασμών και των μικρών και μεγάλων μηχανισμών κατάχρησης εξουσίας, της καλλιτεχνικής φιλοδοξίας που υπερισχύει της ηθικής, της (από)μυθοποίησης του παρελθόντος, στήνοντας επί σκηνής την απόλυτη αποδόμηση της σοβαροφάνειας, μια διονυσιακή βιτρίνα χωρίς κάθαρση όπου το σύστημα εξακολουθεί να βγαίνει κερδισμένο.

Ο Φάουστ στην Αφρική! (Πειραιώς 260, σκην. William Kentridge) Η παράσταση θα μου μείνει στο μυαλό πρώτα και κύρια ως θέαμα, όπου εκτός από το διάβολο όλα τα υπόλοιπα πρόσωπα της ιστορίας αναπαρίστανται με μαριονέτες ή η χρήση του animation, αλλά και για το γεγονός ότι η ιστορία μεταφέρθηκε στην Αφρική, σε μια άψογη σύνδεση δυτικού ιμπεριαλισμού/αποικιοκρατίας και πατριαρχίας, όπου η ακόρεστη δίψα για γνώση μεταφράζεται σε ακόρεστη δίψα για κυριαρχία.

Η Λένα Παπαληγούρα στο “Prima Facie” @Ελίνα Γιουνανλή

Λεωφορείο, ο Πόθος (Προσκήνιο, σκην.: Δημήτρης Καραντζάς) Ένα έργο «μυθολογίας» ανεβασμένο χωρίς εξωραϊστικές αναγνώσεις, σε όλο του το σπαρακτικό εύρος και βάθος. Ερμηνεία αναφοράς από την Αλεξία Καλτσίκη στο ρόλο της Μπλανς.

Ο τρόμος του κροκόδειλου (Θέατρο Νέου Κόσμου, σκην.: Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος) Υπέροχο, «ροκ» δείγμα της ιρλανδέζικης δραματουργίας και μια ιστορία που συνενώνει το πολιτικό με το ανθρώπινο, το συλλογικό με το ατομικό, το ρεαλισμό με το γκροτέσκο. Συναρπαστικές και με εξαιρετική χημεία η Άννα Καλαϊτζίδου και η Σύρμω Κεκέ στους ρόλους δύο αδελφών που αντιμετωπίζουν τον κακοποιητή πατέρα τους.

Στο σώμα της (Εθνικό Θέατρο, σκην.: Ελένη Ευθυμίου). Θαρραλέα, συγκινητική και ειλικρινής παράσταση, μια γιορτή και ωδή στο θηλυκό βίωμα όπως αποτυπώνεται στο γυναικείο σώμα, στις χαρές, τα θαύματα και τις οδύνες του.

Το συνέδριο για το Ιράν (ΠΛΥΦΑ, σκην.:Χρήστος Θεοδωρίδης) Το στατικό και θεσμικό δραματουργικό περιβάλλον ενός συνεδρίου μεταφέρθηκε σε μια κατακλυσμιαία, σαρωτική, όσο και πολιτικοποιημένη παράσταση-μανιφέστο για τα θεμελιώδη ερωτήματα της ανθρώπινης ύπαρξης.

Ο χορός του θανάτου (Μέγαρο Μουσικής, σκην.: Γιάννης Χουβαρδάς). Γιατί η νατουραλιστική κατασκευή του Στρίντμπεργκ αποδόθηκε ως εξπρεσιονιστικός εφιάλτης. Η Έλενα Τοπαλίδου και ο Σίμος Κακάλας σε μνημειώδεις ερμηνείες του παντρεμένου ζευγαριού, που επιδίδεται με μανία, πόνο και ηδονή στο τελετουργικό του ερωτικού μίσους του.

+ The second woman (Στέγη, Άννα Μπρέκον-Νατ Ράνταλ). Σπάνια θεατρική εμπειρία, ανθρωπολογικό και κοινωνιολογικό πείραμα, μα πάνω απ’ όλα μια μεγάλη στιγμή της Στεφανίας Γουλιώτη, που σήκωσε το βάρος μιας 24ωρης περφόρμανς και ερμήνευσε με 100 διαφορετικούς παρτενέρ την ίδια σκηνή χωρισμού.

Βασίλης Μαγουλιώτης και Αλεξία Καλτσίκη στο “Λεωφορείο, ο Πόθος” @Γκέλυ Καλαμπάκα

Ο χορός του θανάτου (Μέγαρο Μουσικής, σκην.: Γιάννης Χουβαρδάς) Το έργο του Στρίντμπεργκ σε ένα αξέχαστο ανέβασμα. Η σκληρότητα, η ένταση, η ειρωνεία ενός ζεύγους φτάνει στα όρια, όταν αποκτά θεατή και γίνει τρίγωνο. Μια ανεπανάληπτη αποτύπωση του παιχνιδιού αλληλοεξόντωσης, με διαφορετικά όπλα και προσωπεία. Τρεις εκπληκτικοί ερμηνευτές σε έναν αγώνα διαρκών μεταμορφώσεων και μεταπτώσεων.

Οξυγόνο (Στέγη, σκην.: Γιώργος Κουτλής) Μια ξεχωριστή παραστατική εμπειρία, που συνδύασε άψογα θέατρο, χορό, μουσική και θέατρο, με DJ set και βίντεο, παρασύροντας το θεατή με τον καταιγιστικό ρυθμό της. Το απελπισμένο μανιφέστο της νέας γενιάς που ασφυκτιά, αναζητώντας οξυγόνο.

Το συνέδριο για το Ιράν (ΠΛΥΦΑ, σκην.: Χρήστος Θεοδωρίδης) Το καίριο κείμενο του Ιβάν Βιριπάγεφ, σε μια καθηλωτική παράσταση. Ένα διανοητικό-παραστασιακό στοίχημα απόλυτα κερδισμένο. Στο επίκεντρο ο αγώνας λόγου εννιά χαρακτήρων για διαχρονικά ζητήματα που απασχολούν τον δυτικό άνθρωπο. Μια παράσταση που σε απασχολεί πολύ καιρό, αφού τη δεις. Ευτυχώς επαναλαμβάνεται και φέτος.

Αιαυτός (Σφενδόνη, σκην.: Χάρης Φραγκούλης) Μια ολοκληρωμένη ερευνητική προσέγγιση του κειμένου του Δημήτρη Δημητριάδη. Στηρίχθηκε απόλυτα στη χημεία και τη σωματικότητα του Ανδρέα Κωνσταντίνου και του Γιάννη Παπαδόπουλου. Ένα ιδιαίτερα απαιτητικό εγχείρημα, που άφησε μια έντονη, ανεξίτηλη ανάμνηση.

Η πύλη της Κόλασης (Θέατρο Νέου Κόσμου, σκην.: Γιάννης Καλαβριανός) Δύο αξιομνημόνευτες ερωτικές σχέσεις γίνονται η βάση για τον συγγραφέα και σκηνοθέτη να μας μιλήσει με ποιητικό και βαθιά συγκινητικό τρόπο για την αιώνια αγάπη και τα ανθρώπινα πάθη. Άφησε παρακαταθήκη ένα υπέροχο κείμενο, το οποίο υπηρέτησαν τέσσερις έξοχοι ερμηνευτές

+ Στις παραστάσεις της χρονιάς πρέπει να συμπεριλάβω επίσης τις εξής: «Ο χορός των εραστών» του Τιάγκο Ροντρίγκες, «ζ-η-θ» του Μιχαήλ Μαρμαρινού, «Ο Βαρόνος Φ» των Γιώργου Τσουρή – Αλέξανδρου Χρυσανθόπουλου, το «Μεμοράντουμ» της Αικατερίνης Παπαγεωργίου, «John» του Μιχάλη Πανάδη.

Σκηνή από το “Οξυγόνο” @Πηνελόπη Γερασίμου

Το συνέδριο για το Ιράν (ΠΛΥΦΑ, σκην.: Χρήστος Θεοδωρίδης –) Όλες οι αντιφάσεις, τα κρίσιμα διλήμματα και τα επίμαχα θέματα της εποχής μας θίγονται ιδανικά στο αιχμηρό κείμενο σε μια παράσταση καθηλωτική σε ένταση, ακρίβεια και ερμηνείες, στατική και ταυτόχρονα εξαιρετικά δυναμική.

Η μέρα της φούστας (Δίπυλον, σκην.: Ζωή Χατζηαντωνίου). Το θέατρο πρέπει να μας αφορά, οφείλει να απεικονίζει το τώρα. Αυτή η παράσταση έχει ακριβώς κάτι το πρωτόγονο, το άγρια προκλητικό και τολμηρό, το ακατέργαστο και ωμό, μα και επεξεργασμένο παράλληλα, όπως και η σύγχρονη κοινωνία, με μια συγκινητική Θεοδώρα Τζήμου στον καλύτερο, ίσως, ρόλο της καριέρας της.

Ο χορός του θανάτου (Μέγαρο Μουσικής, σκην.: Γιάννης Χουβαρδάς). Τα κλασικά έργα δωματίου από τον Βορρά ταιριάζουν απόλυτα στον παλαίμαχο σκηνοθέτη. Σαρωτική εξπρεσιονιστική κίνηση και ερμηνείες σ’ έναν πλούσιο καμβά για τον ανελέητο κανιβαλισμό των προσωπικών σχέσεων και των δύο φύλων.

Η κληρονομιά μας (Εθνικό Θέατρο, σκην.: Γιάννης Μόσχος). Λεπταίσθητη σκιαγράφηση όλων των σκέψεων και προβληματισμών των τελευταίων δεκαετιών για το τι σημαίνει να είσαι gay. Αλλαγές εποχών και νοοτροπιών και μια πανέξυπνη επανάγνωση κλασικών κειμένων. Παράσταση καμωμένη με μέτρο, αγάπη και φροντίδα.

Ανεξάρτητα κράτη (Χώρα, σκην.: Γιώργος Παλούμπης) Όλη η ψυχοπαθογένεια της ελληνικής κοινωνίας αποτυπώνεται μαεστρικά (και με σκηνογραφική λεπτομέρεια) σε μια άκρως απαραίτητη παράσταση.

+ Λεωφορείο ο Πόθος (Προσκήνιο, σκην.: Δημήτρης Καραντζάς). Η ποιητική του Ουίλιαμς συναντάει επιτέλους τον τραχύ, κλειστοφοβικό ρεαλισμό.  Ο Βαρόνος Φ (Πτι Παλαί, σκην.: Γιωργής Τσουρής, Αλέξανδρος Χρυσανθόπουλος). Ευφάνταστη δραματουργικά ματιά και ευφρόσυνη διάθεση στη φρέσκια ανάγνωση ενός παλιού μας κειμένου. Περιμένοντας τον Γκοντό (Πόρτα, σκην. Θωμάς Μοσχόπουλος ). Σκηνοθεσία ψιλοβελονιάς που θα εκτιμούσε και ο ίδιος ο Μπέκετ. Μami (Στέγη, σκην: Μάριο Μπανούσι). Η λυρική εικαστική ματιά του νέου καλλιτέχνη επιβιώνει και στις μεγάλες σκηνές, επιβεβαιώνοντας το πηγαίο ταλέντο του.

Αλκιβιάδης Μαγγόνας, Γιώργος Μακρής, Στέφανος Μουαγκιέ, Παναγιώτης Παναγόπουλος, Θανάσης Ραφτόπουλος, Άγγελος Μπούρας, Γιώργος Ζιάκας και Γιώργος Χριστοδούλου στην “Κληρονομιά μας” @Ελίνα Γιουναλή.

Το συνέδριο για το Ιράν (ΠΛΥΦΑ, σκην.: Χρήστος Θεοδωρίδης) Ο Ιβάν Βιριπάγιεφ έγραψε μία βαθιά φιλοσοφική παραβολή που εστιάζει στην ανθρώπινη ύπαρξη, την πίστη, την υποκρισία και, πάνω απ’ όλα, την αγάπη. Η παράσταση της «Ορχήστρας Μικρών Πραγμάτων» καταφέρνει να καθηλώσει με την απλότητά της, αποδεικνύοντας ότι η δύναμη του θεάτρου δεν βρίσκεται στις υπερβολές, αλλά στην ουσιαστική επικοινωνία ιδεών και συναισθημάτων.

Ο χορός των εραστών (Στέγη, σκην.: Τιάγκο Ροντρίγκες) Ο καλλιτεχνικός διευθυντής της Αβινιόν έγραψε και σκηνοθέτησε μία παράσταση-«βάλσαμο» για τα εσωτερικά μας τραύματα, προσφέροντας μια εμπειρία που σε καλεί να ξαναβρείς την αγάπη και την ελπίδα. Οι ερμηνείες του Νίκου Καραθάνου και της Μαρίσσας Τριανταφυλλίδου ήταν πραγματικά σπαρακτικές.

Περιμένοντας τον Γκοντό (Πόρτα, σκην.: Θωμάς Μοσχόπουλος) Μια φρέσκια και βαθιά συγκινητική ανάγνωση του εμβληματικού έργου του Σάμιουελ Μπέκετ από τον Θωμά Μοσχόπουλο με τη σκηνοθεσία του να αναδεικνύει με εξαιρετική ευαισθησία και οξυδέρκεια το τραγικωμικό σύμπαν του έργου, δημιουργώντας μια σκηνική πραγματικότητα που μοιάζει να εκτυλίσσεται στα ερείπια του σύγχρονου κόσμου.

Λεωφορείο, ο πόθος (Προσκήνιο, σκην.: Δημήτρης Καραντζάς) Μία βουτιά στον ψυχισμό των ηρώων, και μας μετέφερε σε ένα κόσμο που πάλλεται από επιθυμίες, συγκρούσεις και σπαρακτική ευθραυστότητα. Μία εκπληκτική Αλεξία Καλτσίκη στον ρόλο της Μπλανς Ντιμπουά.

Η κληρονομιά μας (Εθνικό Θέατρο, σκην.: Γιάννης Μόσχος) Η εξάωρη παράσταση του Γιάννη Μόσχου ξεπέρασε τα όρια ενός απλού θεατρικού έργου και έγινε μια εμπειρία που μίλησε κατευθείαν στην καρδιά. Μια εμπειρία, με πολιτικό στοχασμό, βαθιά ανθρώπινη και συγκινητική, για την ανάγκη όλων μας να αγαπήσουμε και να αγαπηθούμε.

+ Όσα παίρνει ο άνεμος (Δημοτικό Θέατρο Πειραιά, σκην.: Ιόλη Ανδρεάδη). Στη λήξη της θεατρικής σεζόν είδαμε μια θεατρική ανασύνθεση που δεν περιορίστηκε σε απλή αναπαραγωγή ενός γνωστού έργου, αλλά το ανανέωσε, το βάθυνε και το εμπλούτισε με πολιτικές και κοινωνικές προεκτάσεις που είναι περισσότερο επίκαιρες από ποτέ. Ο Όρκος της Ευρώπης (Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου, σκην. Ουαζντί Μουαουάντ) Ένα έργο -γροθιά στο στομάχι είδαμε στην αργολική ορχήστρα. Μια παράσταση που κατηγόρησε το πιο ύπουλο από τα εγκλήματα: τη σιωπή που επιτρέπει στη βία να διαιωνίζεται, να αθωώνεται, να εδραιώνεται σαν κανονικότητα. Μια σιωπή που κάνει όλους μας, λίγο-πολύ, συμμέτοχους.

Πλάνο από την πρωταγωνιστική ομάδα του “Συνεδρίου για το Ιράν” @Μάικ Ραφαήλ

Λεωφορείο, ο Πόθος (Προσκήνιο, σκην.: Δημήτρης Καραντζάς). Αριστουργηματική παράσταση, ολοκάθαρη, ολοφώτεινη, χωρίς -περιττούς- συμβολισμούς και δυσνόητους συνειρμούς. Η ιστορία και τα νοήματά της ξεδιπλώθηκαν απροκάλυπτα και σαγηνευτικά. Ερμηνευτές που κεντούσαν, λειτουργώντας ως φυσικές υπάρξεις.

Φάουστ (Εθνικό Θέατρο, σκην.: Άρης Μπινιάρης). Παράσταση μεγάλης έμπνευσης με σκηνοθετική ευφυΐα, υποστηριζόμενη με θέρμη από τις ερμηνείες. Το κείμενο του Γκαίτε ακούστηκε καθαρό, στην έντασή του και με επιπλέον πυγμή, αναδυόμενο μέσα από χορογραφημένες κινήσεις και ποιητικές εικόνες.

Αιαυτός (Σφενδόνη, σκην.: Χάρης Φραγκούλης). Ερευνητική σπουδή στο κείμενο του Δημητριάδη, με ευρηματική σκηνοθεσία, γεμάτη από θαυμάσιες, ακραίες, κατακόκκινες εικόνες. Δύο ερμηνευτές που υπερέβησαν εαυτόν, μεταβαίνοντας στη σφαίρα Αιαυτών.

O χορός του θανάτου (Υπόγειο Μεγάρου Μουσικής, σκην.: Γ. Χουβαρδάς). Παράσταση υψηλού καλλιτεχνικού βεληνεκούς, με -δύσκολους- συνειρμούς και αλληγορικά νοήματα για τη μάχη του καλού και του κακού, την επικράτηση του δεύτερου ως αναγκαία συνθήκη συνύπαρξης. Σκηνοθετικά ευρηματική και ερμηνευτικά συναρπαστική.

Οιδίπους, η ιστορία μιας μεταμόρφωσης (Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου, σκην: Γιάννης Χουβαρδάς). Πρωτότυπη προσέγγιση της ιστορίας του Οιδίποδα, με (ανα)σύνθεση των δύο τραγωδιών του Σοφοκλή. Γρήγοροι ρυθμοί, στιβαρές ερμηνείες συνέθεσαν ένα ταξίδι αυτογνωσίας, όπου ανάμεσα στις απώλειες αναζητούνταν το φως της γνώσης.

+ Αντιγόνη (Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου, σκην.: Ούλριχ Ράσε). Στόχος δεν ήταν να παρουσιάσει την Αντιγόνη ως πρότυπο αρετής και ανθρωπισμού, αλλά να τη συσχετίσει με την πολιτική και τις εκάστοτε συνθήκες της, την ηθική και το δίκαιο, το φύλο, την οικογένεια, την πόλη. Το εγχείρημα ήταν υποδειγματικό προς αυτήν την κατεύθυνση. The Second Woman (Στέγη, σκην: Anna Breckon & Nat Randall). Η Στεφανία Γουλιώτη, σε ένα μαραθώνιο 24 ωρών, κέντησε επί σκηνής με τις διαφορετικές εκδοχές-σενάρια που δημιουργήθηκαν από 100 άντρες-επισκέπτες. Αξέχαστη.

Ο Γιάννης Παπαδόπουλος σε σκηνή από τον “Αιαυτό” @Κάρολ Γιάρεκ

Η γυναίκα και ο ακροβάτης (Bijoux de Kant hood, σκην.: Γιάννης Σκουρλέτης). H πιο ονειρική παράσταση της σεζόν. Στον μικρό χώρο των Bijoux de Kant, το τόσο όμορφο θεατρικό έργο του Μιχάλη Βιρβιδάκη, που ανέβηκε για πρώτη φορά, ταίριαξε απόλυτα με την αισθητική του Γιάννη Σκουρλέτη, ο οποίος σκηνοθέτησε την Αμαλία Μουτούση και τον Θανάση Δόβρη με τρόπο εσωτερικό, ήσυχο και βαθιά ποιητικό.

The Second Woman (Στέγη Ιδρύματος Ωνάση, σκην.: Nat Randall & Anna Breckon. Για τον άθλο της Στεφανίας Γουλιώτη να βρίσκεται επί 24 ώρες στη σκηνή αλληλοεπιδρώντας με 100 άνδρες, αλλά και του κοινού που παρακολούθησε αυτό το εθιστικό θεατρικό–κοινωνιολογικό πείραμα. Δεν ήταν όλες οι σκηνές εξίσου δυνατές, όμως δικαίως η περφόρμανς αυτή σήμανε με κρότο την έναρξη της θεατρικής σεζόν 2024 – 2025.

Μεμοράντουμ (Θέατρο Μπέλλος, σκην.: Αικατερίνη Παπαγεωργίου). Για την έξυπνη, ευφάνταστη, γεμάτη ρυθμό σκηνοθετική προσέγγιση της Αικατερίνης Παπαγεωργίου, που απέδωσε ιδανικά το καφκικό σύμπαν ενός γραφειοκρατικού οργανισμού, όπως αυτό περιγράφεται στην πολιτική σάτιρα του Βάτσλαβ Χάβελ, με το σύνολο των ηθοποιών να βρίσκονται σε μεγάλα κέφια.

Λεωφορείο, ο Πόθος (Θέατρο Προσκήνιο, σκην.: Δημήτρης Καραντζάς). Για τη φρέσκια ανάγνωση του Δημήτρη Καραντζά σε ένα θρυλικό έργο, για την – αρχικά – απρόσμενη επιλογή του Άρη Μπαλή (στην πρώτη διανομή) ως Κοβάλσκι, και την απόφαση του σκηνοθέτη να κινηθεί μακριά από τις στερεοτυπικές αναπαραστάσεις του ήρωα, και για την Αλεξία Καλτσίκη που έδωσε μια συγκινητική Μπλανς Ντιμπουά, δίπλα σε ένα πολύ δυνατό καστ.

Ήλιος με δόντια (Θέατρο Μπέλλος, σκην.: Θανάσης Ζερίτης). Ιδανικό παράδειγμα θεατρικής μεταφοράς λογοτεχνικού έργου, σε σκηνοθεσία Θανάση Ζερίτη, ο οποίος με λιτά μέσα, και όχημα τις εξαιρετικές ερμηνείες των δυο ηθοποιών, Παναγιώτη Εξαρχέα και Γιάννη Λεάκου, που μοιράστηκαν τον κεντρικό ρόλο, ανέδειξε το άρτιο μυθιστόρημα του Γιάννη Μακριδάκη.

+ Η Μέρα της Φούστας (Θέατρο Δίπυλον, σκην:. Ζωή Χατζηαντωνίου). Βαδίζοντας (Θέατρο Δίπυλον, σκην:. Αλεξάνδρα Καζάζου)

Αλέξανδρος Βάρθης, Ορέστης Χαλκιάς και Ελίζα Σκολίδη στο “Μεμοράντουμ” @Ελίνα Γιουνανλή

Εν αρχή είναι τα κριτήρια: πρωτότυπες αλλά ουσιαστικές αναγνώσεις έργων (κλασικών, λογοτεχνικών, σύγχρονων). Σκηνικές φόρμες διαφορετικές, που συνομιλούν με άλλες τέχνες και φέρνουν κάτι νέο. Ερμηνείες. Υψηλή αισθητική, συγκίνηση, απόλαυση. Έπειτα απ’ όλα αυτά οι παραστάσεις που ξεχώρισα (με αλφαβητική σειρά στους σκηνοθέτες) είναι:
Βαδίζοντας (Δίπυλον, σκην.: Αλεξάνδρα Καζάζου). Σωματικότητα, κίνηση, θέατρο σε θαυμάσιες αναλογίες στο έργο του του Τόμας Μπέρνχαρντ.

Έντα Γκάμπλερ (Προσκήνιο, σκην.: Δημήτρης Καραντζάς). Γιατί εξεικόνισε θαυμάσια το εγκλωβισμένο συναίσθημα των ηρώων του Ιψεν.

Περιμένοντας τον Γκοντό (Πόρτα, σκην.: Θωμάς Μοσχόπουλος). Για τη νέα υπέροχη συνάντηση μ’ ένα έργο του Μπέκετ που γνωρίζουμε καλά.

Mami (Στέγη, σκην.: Μάριο Μπανούσι). Με ίδια γλώσσα, ίδια δωρικότητα, ίδια ποίηση, ο τρομερός Μάριο έκανε πάλι μια ποιητική παράσταση.

Ο χορός του θανάτου (Υποσκήνιο Μεγάρου Μουσικής, σκην: Γιάννης Χουβαρδάς). Ένας συναρπαστικός τρόπος θεατρικής εικονοποίησης της ανατριχιαστικής δυστοπίας των ανθρώπινων σχέσεων.

+ ζ, η, θ, Ο ξένος (Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου, σκην: Μιχαήλ Μαρμαρινός). Για την έμπνευση, την υλοποίηση, το σύμπαν που δημιουργήθηκε στην ορχήστρα της Επιδαύρου. Οιδίπους Τύραννος (Χώρος ΦΙΑΤ, σκηνοθεσία Σοφία Αντωνίου). Μια εξαιρετική θεατρική στιγμή για ένα πασίγνωστο σπουδαίο κείμενο του Σοφοκλή. Συν δύο ξένες παραγωγές που ήρθαν στο Φεστιβάλ Αθηνών: «Τα χρόνια» βασισμένη στο ομώνυμο μυθιστόρημα της Ανί Ερνό σε σκηνοθεσία Ελίνε Άρμπο και «Η νύφη και το Καληνύχτα Σταχτοπούτα» της Καρολίνας Μπιάνκι για τη σκηνική γενναιότητα και το θέμα φυσικά.

Ευτυχία Στεφάνου και Φώτης Στρατηγός στο “Mami” @Ανδρέας Σιμόπουλος

Ο χορός του θανάτου (Μέγαρο Μουσικής, σκην. Γιάννης Χουβαρδάς). Με ιδανικό σκηνικό το υποβλητικό υποσκήνιο του Μεγάρου, ο Γιάννης Χουβαρδάς ανέδειξε το σκανδιναβικό δράμα του Στρίντμπεργκ ως ένα σχεδόν βαμπιρικό παιχνίδι τρόμου: βιτριολικό χιούμορ, ναρκισσιστικός ερωτισμός και ακραία θεατρικότητα, σε μια αξέχαστη παράσταση — χάρη και στις ερμηνείες των Σίμου Κακάλα, Έλενας Τοπαλίδου και Χάρη Φραγκούλη.

Ήλιος με δόντια (Θέατρο Μπέλλος, σκην. Θανάσης Ζερίτης). Για τον τρυφερό, χειροποίητο τρόπο με τον οποίο ο Θανάσης Ζερίτης και η Νεφέλη Μαϊστράλη ζωντάνεψαν επί σκηνής τη δυνατή ιστορία του Γιάννη Μακριδάκη, μετατρέποντάς τη σε ένα αληθινό θεατρικό διαμάντι.

Μεμοράντουμ (Θέατρο Μπέλλος, σκην. Αικατερίνη Παπαγεωργίου). Η νεανική ενέργεια, το χιούμορ και το σφιχτό δέσιμο που χαρακτηρίζουν τις δουλειές της ομάδας The Young Quill απογείωσαν το αλληγορικό κείμενο του Βάτσλαβ Χάβελ, χαρίζοντάς μας μία από τις πιο απολαυστικές παραστάσεις της σεζόν.

Η Πύλη της Κόλασης (Θέατρο του Νέου Κόσμου, σκην. Γιάννης Καλαβριανός). Εμπνευσμένος από τον έρωτα του Αύγουστου Ροντέν και της Καμίγ Κλοντέλ, ο Γιάννης Καλαβριανός υπογράφει το πιο ώριμο και τρυφερό έργο του μέχρι σήμερα, «σμιλεύοντας» επί σκηνής ένα ποιητικό, ατμοσφαιρικό και βαθιά συγκινητικό θεατρικό σύμπαν.

Αιαυτός (Σφενδόνη, σκην. Χάρης Φραγκούλης). Για το συγκλονιστικό κείμενο του Δημητριάδη, την τελετουργική σκηνοθεσία του Χάρη Φραγκούλη και τις κορυφαίες ερμηνείες του Γιάννη Παπαδόπουλου και του Ανδρέα Κωνσταντίνου.

+ Τέλος, δεν θα ξεχάσω το My Fierce Ignorant Step (Στέγη, χορογραφία Χρήστος Παπαδόπουλος). Μια καθηλωτική παράσταση με ένα δεκαμελές ensemble γεμάτο παλμό, πειθαρχία και ενέργεια. Θα τη θυμάμαι για τη χορογραφία που λειτούργησε ως κοινή ώθηση, σαν δόνηση που έγινε κύμα, αλλά και για το εκρηκτικό «μαζί» που δεν ακύρωσε ποτέ την ατομικότητα. ++Και τις δύο παραστάσεις που άνοιξαν και έκλεισαν την αυλαία του Ηρωδείου: την «Τουραντότ» (σκην. Αντρέι Σερμπάν), τη μεγαλειώδη παραγωγή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής πάνω στην αριστουργηματική όπερα του Τζάκομο Πουτσίνι, και το «This that keeps on – a personal archaeology», το προσωπικό homage του Δημήτρη Παπαϊωάννου – για το fundraising του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης – που μας θύμισε κάποιες από τις καλύτερες και πιο συγκινητικές στιγμές της καλλιτεχνικής του διαδρομής.

My Fierce Ignorant Step @Pinelopi Gerasimou

The Second Woman (Στέγη Ιδρύματος Ωνάση, σκην: Νat Randall & Anna Breckon) Η ελληνική εκδοχή του θεατρικού μαραθωνίου των δύο ανερχόμενων δημιουργών από την Αυστραλία άνοιξε τη σεζόν με τον πιο συναρπαστικό, ταυτόχρονα και με τον πιο λυτρωτικό τρόπο. Η εθιστική εμπειρία του να βλέπεις τη Στεφανία Γουλιώτη να χωρίζει 100 φορές μέσα σε 24 ώρες ήταν μία ακόμα υπενθύμιση του σπουδαίου ταλέντου της.

Ο Χορός των εραστών (Στέγη Ιδρύματος Ωνάση, σκην: Τιάγκο Ροντρίγκες)Ο δημιουργός του «Η Καταρίνα και η ομορφιά να σκοτώνεις φασίστες» (Δεκέμβριος 2023, Στέγη) και του Hecuba, not Hecuba (Ιούλιος 2024, Επίδαυρος), επανήλθε με έναν ύμνο στη συμπόρευση ενός ζευγαριού μέσα στον χρόνο με τους Μαρίσσα Τριανταφυλλίδου και Νίκο Καραθάνο να ενώνονται σε μια τρυφερή και βαθιά συγκινητική αφήγηση με λόγια απλά που γινόντουσαν ποίηση.

Ανεξάρτητα κράτη (Θέατρο Χώρα, σκην.: Γιώργος Παλούμπης). Μακράν η πιο ώριμη παράσταση της ομάδας του «Εθνικού Ελληνορώσων». Μακράν η καλύτερη σκηνοθετική στιγμή του «ρεαλιστή» Γιώργου Παλούμπη. Το δημοσιογραφικό δράμα που έγραψε με τον Αντώνη Τσιοτσιόπουλο, δεν εξαντλείται στο να καυτηριάσει τη διεφθαρμένη πολιτική και τη διαπλεκόμενη δημοσιογραφία, αλλά τους μηχανισμούς εξουσίας εν γένει στην κοινωνία, την οικογένεια, τον εργασιακό χώρο.

Αιαυτός (Θέατρο Σφενδόνη, σκην.: Χάρης Φραγκούλης). Αν και χάθηκα πολλές φορές κειμενικά, έμεινα όμως με το στόμα ανοιχτό με την υψηλής αισθητικής εικαστική μεταφορά του μύθου του Αίαντα και με τον ερμηνευτικό άθλο, τη σωματικότητα και τη χημεία των δύο πρωταγωνιστών: του Γιάννη Παπαδόπουλου και του Ανδρέα Κωνσταντίνου.

Ο όρκος της Ευρώπης (Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου, σκην.: Ουαζντί Μουαουάντ) Πήγα για να δω τη Ζιλιέτ Μπινός στο θέατρο, όπως ίσως οι περισσότεροι. Έφυγα, έχοντας δει τελικά μία παράσταση που ερμηνευτικά ήταν υπέροχη συνολικά από τον εξαιρετικό πολυεθνικό θίασο. Μπορεί το έργο να είχε δραματουργικά προβληματικά, κατάφερε να αποτελέσει, ωστόσο, μία ενδιαφέρουσα σύγχρονη τραγωδία με πολιτικές διαστάσεις.

+ Merde! (Δημοτικό Θέατρο Πειραιά, σκην: Γιώργος Κουτλής & Βασίλης Μαγουλιώτης) Ένα ενορχηστρωμένο σατιρικό χάος για όσα τραγελαφικά συμβαίνουν στα παρασκήνια του ελληνικού θεάτρου από την ομάδα των Παιχτών. O Βαρόνος “Φ” (Πτι Παλαί, σκην: Γιωργής Τσουρής & Αλέξανδρος Χρυσανθόπουλος). Η κωμωδία της χρονιάς, με το σκηνοθετικό δίδυμο να εκσυγχρονίζει επιτυχημένα την πολυπαιγμένη κωμωδία ηθών του Δημοσθένη Μισιτζή, χωρίς να φοβηθεί τη γλωσσική της ταυτότητα. Καραγκιόζης Mad Max (Πειραιώς 260, σκην: Σπύρος Αγγελόπουλος & Αντώνης Τσιοτσιόπουλος) Ευφυές, σύγχρονο πάντρεμα του θεάτρου σκιών με το σινεμά για τον κόσμο μας που βαδίζει με φόρα προς τα πίσω.

Η Μαρίσα Τριανταφυλλίδου και ο Νίκος Καραθάνος σε σκηνή από τον “Χορό των Εραστών”.  @Στέφι Γκρέιπ

Αιαυτός (Σφενδόνη, σκην: Χάρης Φραγκούλης). Το τέλος του ηρωισμού, όπως το φαντάστηκε ο Δημήτρης Δημητριάδης και το σκηνοθέτησε ο Χάρης Φραγκούλης είναι μια σπάνια στιγμή στη διαχείριση του αρχαίου δράματος. Μια καθηλωτική τελετουργία πάνω στην τραγωδία του Σοφοκλή «Αίας» με ερμηνείες – σημείο αναφοράς από τους Ανδρέα Κωνσταντίνου, Γιάννη Παπαδόπουλο.

Βαρόνος Φ (Πτι Παλαί, σκην.: Γιωργής Τσουρής- Αλέξανδρος Χρυσανθόπουλος). Μακράν η πιο φρέσκια και καλόγουστη κωμωδία της περσινής σεζόν που αναβίωσε το κωμωδιακό ύφος του αείμνηστου Βασίλη Παπαβασιλείου. Σπαρταριστές ερμηνείες από τους Τοκάκης, Τσουρής, Μπέζου, Καρακατσάνη, Δόβρης.

Οξυγόνο (Στέγη, σκην.: Γιώργος Κουτλής). Το πολιτικά ορμητικό έργο του Ιβάν Βιριπάγιεφ μετατράπηκε στα χέρια του Γιώργου Κουτλή σε μια φρενιασμένη σκηνική παραβολή, γεμάτη από παραστατικά ερεθίσματα που όμοια της δεν έχουμε δει από άλλον Έλληνα σκηνοθέτη. Με ένα εξαιρετικά καλοκουρδισμένο 24μελές σύνολο.

Ο χορός του θανάτου (Μέγαρο Μουσικής, σκην: Γιάννης Χουβαρδάς). Η επιστροφή του Χουβαρδά στην σκανδιναβική εργογραφία με την πιο εμβριθή σκηνοθεσία του. Μια παράσταση – τέλεια ακροβασία ανάμεσα στην τραγωδία και την ειρωνεία όπου μεγαλούργησε ερμηνευτικά το τριμελές ανσάμπλ: Σίμος Κακάλας, Έλενα Τοπαλίδου, Χάρης Φραγκούλης. Κρίμα που δεν επαναλήφθηκε.

ζ, η, θ, Ο ξένος (Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου, σκην.: Μιχαήλ Μαρμαρινός). Ένα απόσπασμα της «Οδύσσειας» για την έννοια του «ξένου» ήταν αρκετό για το Μιχαήλ Μαρμαρινό να παρουσιάσει ένα ακόμα νεωτερικό, τελετουργικό κομψοτέχνημα. Μια πλήρης καλλιτεχνικά, πολυφωνική, γεμάτη φρεσκάδα σκηνική εμπειρία, με έναν εμπύρετο Χάρη Φραγκούλη στο ρόλο του Οδυσσέα.

+ Ανεξάρτητα κράτη (Χώρα, σκην.: Γιώργος Παλούμπης). Νεόκοπο πολιτικό (αντιεξουσιαστικό) έργο, το καλύτερο του διδύμου Τσιοτσιόπουλος – Παλούμπης που υποστηρίζεται άψογα από τον πολυμελή θίασο. Μεμοράντουμ (Μπέλλος, σκην.: Αικατερίνη Παπαγεωργίου). Η καυστική σάτιρα του Xάβελ ευτύχησε στα χέρια της Αικατερίνης Παπαγεωργίου ως γνήσια μετα-καφκική εμπειρία με απολαυστικές ερμηνείες. Η Πύλη της Κόλασης (Θέατρο Νέου Κόσμου, σκην.: Γιάννης Καλαβριανός). Πιθανώς το καλύτερο έργο του Καλαβριανού που γέννησε και την πιο ποιητική σκηνοθεσία του. Το συνέδριο για το Ιράν (ΠΛΥΦΑ, σκην.: Χρήστος Θεοδωρίδης). Ο πιο ενδιαφέρων χειρισμός στο είδος της perfomative διάλεξης δια χειρός Χρήστου Θεοδωρίδη.

Ο Χάρης Φραγκούλης στο “ζ, η ,θ, Ο ξένος”. @Μάικ Ραφαήλ