Στράτος Τζίτζης: Δεν αντέχω άλλες μεταμοντερνιές ή πειράγματα κλασικών

Η «Καύση», διασκευή μιας δικιάς σας θεατρικής επιτυχίας, είναι ένα έργο που μελετά υπό μια έννοια την παθογένεια της ελληνικής κοινωνίας;
Φυσικά. Τα συμπεράσματα όμως που βγαίνουν όλη αυτή την κρίσιμη περίοδο δεν είναι ενθαρρυντικά. Συνεχίζει η ανομία να κυριαρχεί. Εξακολουθούμε να βγάζουμε διπλώματα οδήγησης λαδώνοντας, να δίνουμε φακελάκια, να κάνουμε κομπίνες κ.α. Η δομή του πολιτικού συστήματος –και προ και μετά ΣΥΡΙΖΑ- αδυνατεί να εξυγιανθεί που σημαίνει ότι επιτρέπει στον εαυτό της τη σαθρώτητα. Που σημαίνει ότι το υλικό σου δεν είναι αντοχής. Όταν ο σκανδιναβός ή ο βορειοευρωπαίος πει ότι αυτό είναι ξύλο, τέλος. Αυτό είναι. Είναι ξύλο. Δεν θα κάτσει να πει μήπως είναι κάτι άλλο και να σου πουλήσει φύκια για μεταξωτές κορδέλες. Ετσι καταντάς σαθρός και ανάξιος εμπιστοσύνης.

Η δομή του πολιτικού συστήματος -και προ και μετά ΣΥΡΙΖΑ- αδυνατεί να εξυγιανθεί που σημαίνει ότι επιτρέπει στον εαυτό της τη σαθρώτητα. Που σημαίνει ότι το υλικό σου δεν είναι αντοχής.

Υπάρχουν όμως και κάποιοι εξωγενείς παράγοντες που σε πιέζουν διαρκώς να κάνεις κάτι που από ότι φαίνεται δεν μπορείς να αντεπεξέλθεις…
Ναι και δυστυχώς επειδή δεν ξέρεις τελικά που ακριβώς βρίσκεσαι και σε ποια κατάσταση, αν κάτι δεν λειτουργεί καλά στο ανοσοποιητικo σύστημα σου (λόγω του σαθρού υλικού που λέγαμε) τότε είσαι ευάλωτος στις πιέσεις του εξωτερικού περιβάλλοντος. Για να τα πω όσο πιο απλά γίνεται: η χώρα μας, εξασθενημένη από μια πρωτοφανή κρίση που δεν την αντιμετωπίζει στα ίσα και με ειλικρίνεια (να παραδεχτούμε επιτέλους ότι πτωχεύσαμε) βρίσκεται ξαφνικά στις συμπληγάδες του προσφυγικού συζήματος που είναι ότι χειρότερο πράγμα υπάρχει αυτή τη στιγμή στον πλανήτη. Πώς να το αντιμετωπίσεις κάτι τέτοιο από μόνος σου;

Οι πολιτικοί γιατί δεν μας λένε ποτέ την αλήθεια;
Επειδή δεν θα τους ψηφίσει κανείς και θα χάσουν την πρόσβαση στην εξουσία. Απλά πράγματα.

Ας πάμε πίσω στην ταινία. Πότε εμπνευστήκατε την «Καύση»;
Πρωτοέγραψα το θεατρικό με τη σκέψη μου πάνω σε αυτό που συμβαίνει στην Ελλάδα. Ήθελα να συλλάβω τη βαθιά ουσία για να καταλάβω τι ακριβώς συμβαίνει και να το παρουσιάσω με ένα τρόπο παραστατικό αλλά και μέσα από ένα έργο που να έχει ενδιαφέρον. Δηλαδή να μπορεί να το παρακολουθήσει κάποιος με ευχαρίστηση.

Πώς καταλήξατε στην συνθήκη της αντιπαράθεσης των χαρακτήρων για την καύση ή όχι του νεκρού φίλου;
Θεώρησα ότι μια κατάσταση σαν αυτή – το κάψιμο ή η ταφή ενός νεκρού με επιχειρήματα και διαφωνίες- έχει από μόνη της μεγάλο ενδιαφέρον. Το τι αντιπροσωπεύει ο κάθε χαρακτήρας και μέσω αυτών οι περιγραφές ειδικών τάσεων της ελληνικής κοινωνίας είναι κάτι που το δούλεψα πολύ και σε ένα δεύτερο επίπεδο, χωρίς πάντως να βλέπουμε ολοφάνερα τους συμβολισμούς. Το θέμα είναι η μη συνεννόηση πέντε ανθρώπων κλεισμένων στο ίδιο σπίτι που δεν μπορούν να καταλήξουν σε μια κοινή απόφαση για την καύση ή όχι του νεκρού, την ίδια ώρα που η Αθήνα καίγεται μια πρωτομαγιά.

Πάντως μεταξύ των χαρακτήρων του έργου, ο πιο συμπαθής είναι ο… απών! Ο νεκρός δηλαδή, σύμφωνα με τα όσα ακούμε από τις περιγραφές των υπολοίπων.
Είναι ο μουσικός της παρέας κι ο ποιητικός χαρακτήρας του φιλμ. Αντιπροσωπεύει τη χαμένη ποίηση, το χαμένο ρομαντισμό, το χαμένο τραγούδι. Σήμερα η ποίηση είναι σπάνια στη ζωή μας. Η ποίηση πάσχει σε μια κοινωνία πρόζας. Όμως είναι πιο αναγκαία από ποτέ. Και σαν τέχνη – ένα τραγούδι ή το ποιητικό σινεμά- αλλά και σαν κοινωνική συμπεριφορά (με το φεύγα, το χαλαρό, χίπικο και αντικομφορμιστικό στυλ ζωής) δείχνει να σβήνει. Να πεθαίνει. Κι αυτό από μόνο του είναι εκτός από συγκινητικό και απέραντα ρομαντικό. Η χαμένη ποίηση στη ζωή μας.

Γιατί όμως χάνεται ένα τόσο ελκυστικό και λυτρωτικό σύμβολο;
Ίσως γιατί δείχνει ή είναι αδύναμο. Κάποτε είχε δύναμη. Οι Beatles στα 60ς έκαναν αληθινή τομή κι όχι μόνο στο χώρο της μουσικής. Κυριολεκτικά άλλαξαν τον κόσμο εν μέρει. Ο ρομαντισμός και η δύναμη του έργου τους συνέχιζαν να εκφράζονται στη συνέχεια μέσα από διάφορα μουσικά ή κοινωνικά σχήματα (κοινόβια, χίπις που ήθελαν να αλλάξουν τον κόσμο). Αλλά κάποια στιγμή αυτό έφτασε στα όρια του. Τελείωσε μαζί με το γκρέμισμα των υψηλών προσδοκιών. Ο κόσμος άλλαξε αλλά όχι όπως τον οραματίστηκαν εκείνοι. Και μάλιστα υπήρξε με φυσική απώλεια καθώς πολλοί από αυτούς χάθηκαν στη δίνη των ναρκωτικών και της παραίσθησης. Είναι σκληρός ο διονυσιακός τρόπος ζωής και δεν τον αντέχουν όλοι.

Δεν θα έκανα ποτέ μια ταινία που αφηγείται μια ιστορία που έχει ξαναγίνει κι ας ήταν το μοναδικό ζήτημα της εποχής. Δηλαδή δεν θα έκανα ποτέ μια ταινία για τους μετανάστες από τη στιγμή που έχουν γίνει τόσες πολλές

Είναι η «Καύση» η πιο πολιτική ταινία σας;
Αναμφίβολα. Στις προηγούμενες ταινίες μου το πολιτικό στοιχείο υπήρχε αλλά μόνο έμμεσα. Όμως εδώ είναι πιο άμεσο και έντονο αφού είναι πιο ισχυρό αυτό που συμβαίνει σήμερα και δεν μπορείς να το αγνοήσεις. Όμως δεν θα έκανα ποτέ μια ταινία που αφηγείται μια ιστορία που έχει ξαναγίνει κι ας ήταν το μοναδικό ζήτημα της εποχής. Δηλαδή δεν θα έκανα ποτέ μια ταινία για τους μετανάστες από τη στιγμή που έχουν γίνει τόσες πολλές και έχουν επιπωθεί τα πάντα γύρω από αυτό. Αν και μόνο που είδα πριν από αρκετά χρόνια το αριστούργημα «L’ America» του Gianni Amelio αυτό για μένα ήταν αρκετό για να «κλείσει» το θέμα. Τα είπε όλα σε μια ταινία οπότε αν ήθελα να σχολιάσω κάτι άλλο μόνο τότε θα είχε νόημα να κάνω μια ταινία για το μεταναστευτικό.

Όμως αν αυτό πουλάει δεν είναι λογικό να στραφούν εκεί κάποιοι κινηματογραφιστές;
Είναι όπως μετά την πτώση της Χούντας που όλοι μα όλοι έκαναν ταινίες για τον Εμφύλιο. Εντάξει το εξαντλήσαμε μετά από αρκετά χρόνια και δεκάδες ταινίες το θέμα. Όπως και οι γερμανοί που ακόμη κάνουν ταινίες για τον «γερμανικό τραύμα» και το ναζισμό. Βρε παιδιά, για ρίξτε μια ματιά στο τι συμβαίνει σήμερα. Ή για την πτώση του Τείχους. Μετά από το «Goodbye Lenin» έγιναν άπειρα τηλεοπτικά, σειρές, ταινίες κλπ για το Τείχος. Νισάφι πια. Εκεί εντοπίζω το μεγάλο πρόβλημα σήμερα. Δεν υπάρχει αληθινό ενδιαφέρον και επαφή με τη σημερινή πραγματικότητα. Και δεν εννοώ μόνο το μεταναστευτικό. Υπάρχουν πολλές εκρεμότητες και ανοιχτά μέτωπα σήμερα.

Με το θέατρο τι γίνεται; Θα σας κερδίσει ή η καρδιά σας ανήκει ακόμη στο σινεμά;
Μου αρέσει αλλά εκεί έχω ακόμη περισσότερα «θεματάκια» σε σχέση με το σινεμά. Από τη μια δεν αντέχω άλλο τις μεταμοντερνιές (ακόμη κι οι γερμανοί με την παράδοση που έχουν κάνουν τα ίδια και τα ίδια) ή τα πειράγματα των κλασικών έργων. Λες και δεν υπάρχουν ιστορίες από τη σύγχρονη ζωή που αξίζουν να ειπωθούν.

Σιχαίνομαι τα αναμασήματα, τις μανιέρες, τις ευκολίες. Αντίθετα μου αρέσει να βλέπω δημιουργούς που υπηρετούν με κάθε τρόπο το προσωπικό όραμα ή την τρέλα τους.

Ποιοι καλλιτέχνες σας συγκινούν;
Σιχαίνομαι τα αναμασήματα, τις μανιέρες, τις ευκολίες. Αντίθετα μου αρέσει να βλέπω δημιουργούς που υπηρετούν με κάθε τρόπο το προσωπικό όραμα ή την τρέλα τους αν θες. Πχ. Ο Τιτανικός δεν είναι κάποιο έργο που θα επέλεγα να δω. Όμως όταν έμαθα τι έκανε στους παραγωγούς ο Κάμερον μέχρι να το ολοκληρώσει όπως ήθελε, που τους πήγαινε καροτσάκι κλπ… ε, αυτόν εγώ τον παραδέχομαι!