Στάθης Λιβαθινός: Ο «Γάμος του Φίγκαρο» είναι μια απίστευτα τραγική φάρσα, ένα χαμόγελο στην εποχή των δακρύων

Ο Στάθης Λιβαθινός βρέθηκε να αναζητά τρόπο προκειμένου να εκτονώσει δημιουργικά την ενέργεια που είχε συλλέξει η ομάδα του από τα ταξίδια της. Και μολονότι, όπως λέει, «η Ιλιάδα αποδείχθηκε ένα πολύ γνήσιο μέσον για να συγκινήσει διαφορετικούς λαούς και διαφορετικές γλώσσες» ο ίδιος αναζήτησε μια νέα δραματουργική αφορμή για να δοκιμάσει καινούργια πράγματα και να επιχειρήσει νέα όρια στο θέατρο του.

Εβαλε, τρόπον τινά, τρικλοποδιά στον εαυτό του, κάνοντας το «εύκολο» (που λέγαμε νωρίτερα) «δύσκολο». Κι επέλεξε ένα κείμενο ζωηρής, φαρσικής ιλαρότητας του 18ου αιώνα που απαιτεί από τους ηθοποιούς του τεράστια αποθέματα χιούμορ, ενέργειας και συγκρότησης. «Αναζητάει κανείς παράθυρα και δρόμους. Κι από την στιγμή που δεν έχω μια βάση, μια δική μου θεατρική σκηνή, το θέμα ρεπερτορίου της ομάδας γίνεται από μόνο του ένα ζήτημα κρίσιμο. Δεν έχω δηλαδή την πολυτέλεια να μιλάω με έργα στο κοινό, αλλά με θέματα. Επιπλέον, ήθελα το επόμενο βήμα μας, μετά την ‘Ιλιάδα’ να έχει μια ελαφράδα, μια χαρά. Και για να μοιράσεις χαρά στον κόσμο πρέπει να την νιώσεις πρώτα ο ίδιος» εξηγεί.

Ο «Γάμος του Φίγκαρο» είναι, κατά τον Λιβαθινό, «μια απίστευτα τραγική φάρσα, ένα χαμόγελο στην εποχή των δακρύων. Παρόλο που ντυνόμαστε τα ρούχα μιας άλλης εποχής, έχω την υποψία ότι μιλάμε πολύ για την δική μας. Και νομίζω πως η εποχή μας προσφέρεται για πολύ σοβαρές, τραγικές σκέψεις – γι’ αυτό διάλεξα μια κωμωδία».

Η νέα, κατά παραγγελία, μετάφραση της Ελσας Ανδριανού στο κείμενο του Μπωμαρσαί αφηγείται το χρονικό μιας ιλιγγιώδους μέρας: Ενας παμπόνηρος και κατεργάρης υπηρέτης με το ψευδώνυμο Φίγκαρο θέλει να παντρευτεί διακαώς την, από καιρό, αγαπημένη του Σουζάνα, αφού προηγουμένως ξεπεράσει τα φοβερά εμπόδια που του υψώνει ο αφέντης του, ο οποίος και ορέγεται την Σουζάνα για τον εαυτό του. Ένα γαϊτανάκι αδιάκοπων παρεξηγήσεων και ανατροπών γεννάει μια γνήσια μα και μελαγχολική κωμωδία όπου αντιπαρατίθενται αρχετυπικές φιγούρες• ο αφέντης με τον δούλο, η γυναίκα με τον άνδρα, το Καλό με το Κακό.

Η συμπεριφορά του Φίγκαρο είναι οικεία στο ελληνικό στοιχείο;
Ο Φίγκαρο είναι το πρότυπο ενός ανθρώπου που επιβιώνει κάτω από όλες τις συνθήκες. Δεν είναι τυχαίο πως δεν είναι Γάλλος, είναι Ρομά, αναθρεμμένος από τσιγγάνους. Είναι Αλλος, φευγάτος. Όπως και ο σύγχρονος Ελληνας δεν πιάνεται από πουθενά.

Τον κατανοείτε για τον απελπισμένο τρόπο με τον οποία κυνηγά την ευτυχία του;
Ναι, είναι μια τραγική κατάσταση αυτή. Όλοι αυτοί οι άνθρωποι έχουν ένα άδειο κρεβάτι, μια άδεια θέση στην ψυχή τους κι όλοι κυνηγούν την ευτυχία με έναν τρόπο απεγνωσμένο. Επίσης, εκείνο που με τρελαίνει είναι ο αυτοσχεδιασμός τους. Αυτοσχεδιάζουν κάθε δευτερόλεπτο αναζητώντας μια διέξοδο για να μπορούν να σταθούν όρθιοι, να βρουν κάτι που μπορεί να μοιάζει με ευτυχία στη ζωή τους, να αγαπήσουν και να αγαπηθούν. Είναι άνθρωποι σε κατάσταση αυτοσχεδιαστικού οίστρου.

Υπάρχει λοιπόν περίπτωση ο άνθρωπος να παραιτηθεί από το κυνήγι της ευτυχίας ακόμα κι αν καταπιέζεται βαθιά, όπως οι άνθρωποι της δικής μας εποχής;
Όχι. Ακόμα κι όταν ένας άνθρωπος είναι στη γωνία, εκεί που όλοι περιμένουν ότι έχει τελειώσει μπορεί να βγάλει από το μαγικό καπέλο ένα κουνέλι. Αυτό τα λέει όλα• είναι μια μαγική συνομωσία της φύσης, των αστεριών, του DNA ενός λαού που αντιδρά την τελευταία στιγμή για να βρει ένα τρόπο να συνεχίσει να υπάρχει και για να αποκτήσει μια ταυτότητα.

Άρα η ζωή είναι μια διαδικασία ρευστότητας.
Ένας από τους λόγους που επέλεξα το έργο είναι ακριβώς αυτός: για να πω ότι η ζωή είναι ρευστή. Με ενδιαφέρει το πόσο ευάλωτοι είμαστε και πόσο εύκολα γλιστράμε από καταστάσεις. Στη ζωή όλα είναι μη αναστρέψιμα κι όλα ανατρέπονται.

Αυτό είναι και μια πολιτική διαπίστωση…
Η δική μου πολιτική είναι η δουλειά μου. Το θέατρο είναι το πιο ανοιχτό όργανο για να εκφράσεις τις πιο γνήσιες και δημοκρατικές σκέψεις. Η πολιτική αλλοιώνει την αξία των σκέψεων από την πολύ χρήση αφού οι λέξεις περνούν μέσα από πολλά στόματα. Ευτυχώς λοιπόν που το θέατρο είναι ένα μέρος όπου πολλοί Ελληνες συνυπάρχουν εν σιωπή…

Κάνετε δημοκρατικό θέατρο;
Το θέατρο είναι μια εστία και όσα θέατρα πέτυχαν στον προορισμό τους διέθεταν την φλόγα, την στοργή μιας εστίας ομοϊδεατών. Αυτό δεν σημαίνει ότι μιλάμε για ανθρώπους ακυρωμένους που εκτελούν το όραμα κάποιου μεγαλοφυούς ηγέτη, όχι. Μιλάμε για ανθρώπους που έχουν λόγο στα πράγματα κι αυτό λείπει από το ελληνικό θέατρο. Κακώς φυσικά γιατί αυτού του είδους το σύνολο αξιοποιεί και το ταλέντο των ανθρώπων.

Και ο σκηνοθέτης μιας ομάδας τι ρόλο παίζει σε μια θεατρική εστία;
Ο σκηνοθέτης μιας ομάδας είναι και πατέρας της, πατέρας με ‘Π’ κεφαλαίο. Ένας γονιός που οφείλει να καθοδηγεί και να δίνει ευκαιρίες στους συνεργάτες του. Κι αν πραγματικά πιστεύει στο ταλέντο και στην αξιοσύνη τους, δεν έχει παρά να χαίρεται με ότι κάνουν. Έτσι κι εγώ ταυτίζομαι με τις μοίρες των ανθρώπων που αγαπώ, με τους οποίους συνεργάζομαι. Από την άλλη πλευρά, για να υπάρξει πατέρας πρέπει να υπάρξει και σπίτι.

… Το οποίο φαίνεται πως, από την επόμενη σεζόν, θα βρείτε στο θέατρο Βασιλάκου.
Εκεί θα έχει την έδρα της η εταιρία παραγωγής Polyplanity κι εκεί κατά πάσα πιθανότητα θα εργαστώ κι εγώ.