Άσπρο Μαύρο, του Cormac McCarthy στο Θέατρο Επί Κολωνώ

Από τις 21 Οκτωβρίου, το θέατρο Επί Κολωνώ παρουσιάζει την παράσταση «Άσπρο Μαύρο» («The Sunset Limited») του σπουδαίου Αμερικανού συγγραφέα Cormac McCarthy.

Τη μετάφραση και σκηνοθεσία υπογράφει ο Αντώνης Καφετζόπουλος, ο οποίος συμπρωταγωνιστεί με τον Ζερόμ Καλούτα σε μια σπαρακτική σύγκρουση δύο αντιδιαμετρικών κόσμων — πίστης και απόγνωσης, φωτός και σκότους. Ένα έργο λόγου και εσωτερικής έντασης, μια υπαρξιακή μονομαχία για το τι αξίζει να κρατήσει έναν άνθρωπο στη ζωή.

Με επίκεντρο τη φορτισμένη συνομιλία ανάμεσα σε δύο άνδρες -έναν βαθιά πιστό πρώην κατάδικο και έναν καθηγητή πανεπιστημίου που βρίσκεται στο χείλος της αυτοκτονίας- το «Άσπρο-Μαύρο» είναι ένα έργο-πρόκληση για τον ηθοποιό και τον θεατή. Με χαρακτηριστικό υποδόριο χιούμορ, πυκνό λόγο και διανοητική ένταση, το έργο ξεδιπλώνει τον υπαρξιακό διάλογο δύο σχολών σκέψης που αναμετρώνται με το απόλυτο.

Η σκηνοθετική ματιά του Αντώνη Καφετζόπουλου και η συμπρωταγωνιστική παρουσία του Ζερόμ Καλούτα προσφέρουν μια νέα ανάγνωση σε αυτό το σπάνιο θεατρικό κείμενο, γεφυρώνοντας την αμερικανική υπαρξιακή λογοτεχνία με τη σύγχρονη ελληνική θεατρική σκηνή.

Ο Cormac McCarthy (1933–2023) θεωρείται ένας από τους κορυφαίους σύγχρονους Αμερικανούς λογοτέχνες, γνωστός για το λιτό, δωρικό ύφος του και τα έργα του που εξερευνούν την ανθρώπινη βία, την ερημιά και την ύπαρξη. Έχει τιμηθεί με το Pulitzer Prize for Fiction (2007) για το μυθιστόρημα «The Road», ενώ η διασκευή του «No Country for Old Men» (Καμιά πατρίδα για τους μελλοθάνατους) σε σενάριο για τον κινηματογράφο από τους αδελφούς Κοέν, απέσπασε τέσσερα Όσκαρ (2008), μεταξύ αυτών και Καλύτερης Ταινίας και Διασκευασμένου Σεναρίου.

Πρόσφατα, οι New York Times κατέταξαν το No Country for Old Men στην 6η θέση της λίστας με τις 100 σπουδαιότερες ταινίες των τελευταίων 25 ετών (Ιούνιος 2025).

Esquire: «Η πεζογραφία του ΜακΚάρθι είναι η πιο αξιέπαινη, οι χαρακτήρες του οι πιο ολοκληρωμένοι, η αίσθηση του τόπου η πιο έντονη και απόλυτα βιωμένη από οποιονδήποτε σύγχρονο συγγραφέα».

The New Republic: «Ο ΜακΚάρθι στοχάζεται τη δημιουργία, την κοιτάζει επίμονα. Με παρομοιώσεις και μεταφορές, τα πάντα αποκτούν μια βαθιά ζωντάνια… Ο ΜακΚάρθι γράφει εντελώς αντίθετα από το πνεύμα της εποχής μας, ενάντια στη βιασύνη, την απόσπαση της προσοχής και τη περιρρέουσα ηθική… Καθώς αναδύεται ένας παλιός, πιο ευρύχωρος κόσμος, βιώνουμε μια πιο ζωντανή και ουσιαστική αίσθηση του ανθρώπινου πεπρωμένου, του καλού και του κακού και των πνευματικών ζητημάτων».

The Washington Post Book World: «Όπως οι συγγραφείς που θαυμάζει – ο Μέλβιλ, ο Ντοστογιέφσκι, ο Φόκνερ – ο Κόρμακ ΜακΚάρθι έχει δημιουργήσει ένα φανταστικό έργο μεγαλύτερο και βαθύτερο από οποιοδήποτε μεμονωμένο βιβλίο. Συγγραφείς σαν κι αυτόν παλεύουν με τους ίδιους τους θεούς».

«Η γνωριμία μου με τον Κόρμακ ΜακΚάρθι είναι σχετικά πρόσφατη και έχει όλα τα χαρακτηριστικά του κεραυνοβόλου έρωτα. Σαν να ξαναείδα τον Μέλβιλ και το Φόκνερ στον εικοστό πρώτο αιώνα. Και ταυτόχρονα ένοιωσα μεγάλη ιδεολογική, θα έλεγα, φιλοσοφική ταύτιση. Ακόμα, η θεματολογία, η ελλειπτικότητα του λόγου και λυρικός κυνισμός που τον διακρίνει κάνει το ύφος του συναρπαστικό. Τόσο από άποψη περιεχόμενου όσο και ως προς τη μορφή. Όταν ανακάλυψα ότι έχει γράψει και δύο θεατρικά έργα, αποφάσισα ότι θα με ευχαριστούσε πολύ να ασχοληθώ.

Το sunset limited είναι μια ιστορία -τραγική όπως και να το κάνεις- όπου συγκρούονται δύο διαμετρικά αντίθετες προσεγγίσεις για την ανθρώπινη ιδιότητα. Η μία υποστηρίζει μέσω του καθηγητή White ότι εμείς, η ανθρωπότητα, ως είδος γεννημένο απο την πολυπλοκότητα της ζωής σε αυτόν τον πλανήτη, έχουμε τελειώσει. Ο Θεός που επινοήσαμε είναι αδιάφορος για την οδύνη και τη δυστυχία που βιώνουμε ατομικά και ομαδικά. Ή ίσως, ακόμα και να είναι η ίδια  η ενσάρκωση του Κακού. Η άλλη άποψη εκφράζεται από τον κ.Black, ο οποίος πιστεύει ακράδαντα, ειλικρινά, αγνά και αδιαπραγμάτευτα στην καλοσύνη που εκπορεύεται από το Θείο.

Η σύγκρουση είναι μετωπική και η πόλωση απόλυτη. Άσπρο-Μαύρο. Όπως είναι τα χρώματα του δέρματος των δύο πρωταγωνιστών. Και το διακύβευμα ύψιστης σημασίας: η ζωή του καθηγητή.

Όμως η φιλοσοφημένη ιδιοσυγκρασία και η φυσική ευφυΐα του κ.Black, κάνει τη διαμάχη απολαυστική για το θεατή και παρασύρει τον ψυχρό, ορθολογιστή και καταθλιπτικό καθηγητή White σε διαλόγους που λάμπουν από πνευματικότητα και βάθος.

Το εγχείρημα έχει αναμενόμενα δυσκολίες. Κατ’ αρχήν μεταφραστικές. Είναι αδύνατο δυστυχώς να αποδοθεί η προφορικότητα του αφροαμερικάνου Black. Δεν έχουμε κάτι αντίστοιχο στις παραλλαγές της δικής μας γλώσσας. Η διάλεκτος που μιλάει, είναι τα αγγλικά που αναγκάστηκαν να μάθουν οι σκλάβοι πρόγονοί του όταν έφτασαν δια της βίας από την Αφρική στα βαμβακοχώραφα του αμερικανικού Νότου. Επέλεξα μια ελαφρά πιο «λαϊκή» εκφραστικότητα για τον Μαύρο σε αντίθεση με την συγκρατημένα περίτεχνη γλώσσα του Λευκού καθηγητή.

Η μεγαλύτερη πρόκληση φυσικά, είναι η “υλοποίηση” ενός απόλυτα διαλογικού θεατρικού κειμένου σε κάτι ελκυστικό στη θεατρική σκηνή. Το Έβερεστ του σκηνοθέτη. Όμως, το υποδόριο χιούμορ και ο σαρκασμός που κυριαρχούν σε όλη σχεδόν τη διάρκεια της αναμέτρησης των δυο χαρακτήρων, τα πειράγματα και η ειρωνεία οδηγούν πιστεύω σε υψηλή απόλαυση. Μέσα στην αμείλικτη σκληρότητα που αποπνέει το θέμα. Και πάντα, η δυσκολότερη αναμέτρηση στη θεατρική πράξη είναι η προσπάθεια που κάνουμε ‘εμείς’ επάνω στη σκηνή, με την ενδόμυχη προσδοκία του θεατή να ‘εξαπατηθεί’ ώστε να πιστέψει -έστω για κλάσματα δευτερολέπτου- ότι σε ένα παράλληλο σύμπαν τα πρόσωπα και οι καταστάσεις που παρακολουθεί είναι όντως ‘πραγματικά’». 

Λευκός: «Ο δυτικός πολιτισμός έγινε καπνός στις καμινάδες στο Νταχάου, αλλά ήμουν πολύ κολλημένος για να το δω. Τώρα το βλέπω». 
Μαύρος: «Είσαι μεγάλη πρόκληση, Καθηγητά. Το ξέρεις;»