Συν & Πλην: «Οι άγριοι» στο Θέατρο Τζένη Καρέζη

Βράδυ, σ’ ένα ρετιρέ στην Κυψέλη. Στο σπίτι του καθηγητή Πανεπιστημίου Νίκου Λεοντή. Καλεσμένοι του, δύο φοιτητές του Πανεπιστημίου, ο Δημήτρης – εποπτεύων της μεταπτυχιακής του εργασίας είναι ο οικοδεσπότης – και η Μαρία. Ο καθηγητής μόλις τους έχει διαβάσει τη νέα του μελέτη, μια εκτενή πολιτική ανάλυση που προτείνει μια ριζοσπαστική αλλαγή: την αναμόρφωση του οικονομικού, κοινωνικού και πολιτικού συστήματος που δύναται να διαγράψει την ισχύ του Καπιταλισμού. Συζητούν με άκρατο ενθουσιασμό για το «μανιφέστο» του Λεοντή που θα μπορούσε να ανατρέψει διαπαντός τη λειτουργία αυτού του «εντελώς ακατανόητου κόσμου».

Η προοπτική μια πιο δίκαιης πραγματικότητας για όλους, απ’ άκρη σ’ άκρη του πλανήτη, όπως την εισηγείται η ανάλυση δημιουργεί και στους τρεις μια πρωτόγνωρη ελπίδα για ένα καλύτερο αύριο που μπορεί να κατακτηθεί· αρκεί να γίνει αντικείμενο λαϊκής υπεράσπισης – ίσως και αφορμή γέννησης ενός μαζικού κοινωνικού κινήματος. Φυσικά, ο Λεοντής – πιο ώριμος και πιο ρεαλιστής από όλους – επιθυμεί καταρχάς η μελέτη του να εκδοθεί, να εισαχθεί στον επιστημονικό διάλογο και να πουληθεί: να γίνει, δηλαδή, ένα προϊόν που θα του αποφέρει χρήματα.

Το βράδυ κυλάει με μια πνευματική ευφορία να έχει κατακλύσει τη μικρή σύναξη αλλά και με μπόλικο ουίσκι στα ποτήρια της. Μέχρι τη στιγμή, που ο Δημήτρης θα αποκαλύψει στη Μαρία ένα μυστικό από την προσωπική ζωή του Λεοντή, ικανό να τροφοδοτήσει εκρηκτικές εξελίξεις.

Μετά την πολύχρονη άσκηση του στην σκηνοθεσία (και άρα ανατομία) νέων ελληνικών έργων εστιασμένα στα ήθη και τα πάθη της ελληνικής πραγματικότητας και μετά την συμμετοχή του στην συγγραφή των «Ανεξάρτητων κρατών» του Αντώνη Τσιοτσιόπουλου, ο Γιώργος Παλούμπης δοκιμάζει για πρώτη φορά να υπογράψει ένα κείμενο με παρόμοια χαρακτηριστικά, ως απόλυτα προσωπικό εγχείρημα.

Στους «Άγριους» – που ξεκινούν ως ένα επεισόδιο από την αθηναϊκή καθημερινότητα και εξελίσσονται σε μια βίαιη ιστορία με χαρακτηριστικά δραματικού θρίλερ, ο Παλούμπης επεξεργάζεται διάφορα (επείγοντα) ερωτήματα που ως δεδομένα αλλοτριώνουν όχι μόνο την ελληνική κοινωνική κατάσταση αλλά και την παγκόσμια. Η πνευματική υπεροχή είναι κριτήριο για περισσότερα δικαιώματα στον άνθρωπο; Ποιος είναι τελικά εκείνος  που κατέχει παιδεία: αυτός που έχει ακαδημαϊκή μόρφωση ή κοινωνική ενσυναίσθηση; Η διάθεση για εξουσία φωλιάζει ακόμα και μέσα και στο μυαλό ενός οραματιστή; Τι είναι πραγματικό και τι όχι σε μια συνθήκη όπου η φημολογία και τα fake news μπορούν να διαστρεβλώσουν την σκέψη μας για τον κόσμο; Είναι οι εκφραστές της εξουσίας γελοίοι – εκτός από επικίνδυνοι; Ποια είναι τα ρίσκα στην προσπάθεια για έναν καλύτερο κόσμο; Ο Καπιταλισμός έχει αναθρέψει την χειρότερη εκδοχή μας; Και τελικά, οι άνθρωποι παραμένουν το ίδιο άγριοι όσοι αιώνες εξέλιξης κι αν περάσουν;

Μιχαήλ Ταμπακάκης και Μανώλης Μαυροματάκης.

Η συγγραφική δραστηριότητα του Γιώργου Παλούμπη συνεχίζεται με αμείωτο ρυθμό – αυτή τη φορά στην πρώτη του προσωπική συγγραφική απόπειρα, πάντα ενταγμένο στο είδος του ρεαλιστικού θεάτρου.
Πάνω σε μια ωραία ιδέα, κοινωνικο-πολιτικού περιεχομένου – με τη βία και την εξουσία στο θεματικό πυρήνα του – ο συγγραφέας και σκηνοθέτης στήνει μια παράσταση που κρατάει ψηλά τον αφηγηματικό ρυθμό, το σασπένς, προσφέρει καλό επίπεδο ερμηνειών αλλά δεν αποφεύγει κάποια δραματουργικά ελλείμματα.

Έκτορας Λιάτσος και Φώτης Λαζάρου.

Στην πρώτη του συγγραφική απόπειρα, ο σκηνοθέτης Γιώργος Παλούμπης παραδίδει ένα κείμενο που ταυτοποιείται ως έργο του ρεαλισμού, ως μια ανάγνωση του «εδώ και τώρα». Ωστόσο, επιτυγχάνει να δημιουργήσει περισσότερες από μια στοιβάδες αφήγησης – και κατά συνέπεια προβληματισμούς – θέτοντας μια σειρά θεμάτων που δηλητηριάζουν την κοινωνική δομή, με τον τρόπο που έχει διαμορφωθεί σήμερα. Η διάβρωση που ο Καπιταλισμός έχει επιβάλλει στους ανθρώπους, το έλλειμμα δικαιοσύνης, η καθεστωτική βία, η ανυπαρξία ενός στιβαρού κρατικού μηχανισμού (που επιτρέπει ή ενθαρρύνει την γέννηση παρακρατικών μηχανισμών), το ψεύτικο περίβλημα της καθημερινής ζωής, οι τζάμπα επαναστάτες είναι μερικά από τα κυρίαρχα ζητήματα που θέτει το έργο, μέσα από μια ενδιαφέρουσα ιδέα που εκτός από το αισθητήριο της κοινωνικο-πολιτικής παρατήρησης δεν της λείπει ο σαρκασμός.

Ίσως ο πιο πιστός σκηνοθέτης στο είδος του ρεαλιστικού θεάτρου, ο Γιώργος Παλούμπης έχει αναπτύξει ένα αποδοτικό σύστημα διαχείρισης του υλικού του που εστιάζει – πέραν από τις ανάγκες του εκάστοτε κειμένου – στις εξής βασικές αξίες: στον δυνατό αφηγηματικό ρυθμό, στην ενορχήστρωση των στοιχείων αγωνίας, την υπογράμμιση των σκηνικών εκρήξεων, στην καλλιέργεια μιας ανεπιτήδευτης φυσικότητας στους ηθοποιούς. Αυτά τα χαρακτηριστικά είναι ορατά και εδώ, συνθέτοντας τις κεντρικές αρετές της σκηνοθετικής ματιάς. Με την διαφορά, ότι ορμώμενος από το συγγραφικό εύρημα του «εισβολέα» (να και πάλι μια υπόγεια συνομιλία με το θέατρο του Πίντερ), ο Παλούμπης διαχειρίζεται εύστοχα και το στοιχείο της ολικής ανατροπής.

Η διανομή των «Άγριων» δεν χαρακτηρίζεται μόνο από καίριες ερμηνείες αλλά και από εμφανίσεις σε κόντρα ρόλο. Χαρακτηριστικές περιπτώσεις είναι ο Μιχαήλ Ταμπακάκης και ο Έκτορας Λιάτσος. Κανείς από τους δυο τους δεν έχει δοκιμάσει μέχρι σήμερα την φόρμα του ρεαλιστικού θεάτρου. Παρόλα αυτά, και οι δύο ενσωματώνονται εύστοχα σε αυτήν: ο πρώτος ως ένας διακεκριμένος μεταπτυχιακός φοιτητής που, παρά την ευφυΐα του αποκαλύπτει ταπεινά ένστικτα, ο δεύτερος στο ρόλο ενός «κακού μπάτσου» που ξεπερνά κάθε όριο αυτοδικίας. Την παράσταση κλέβει, ωστόσο, ο Μανώλης Μαυροματάκης στο ρόλο του καθηγητή Νίκου Λεοντή για την γνήσια, απόλυτα γειωμένη, φυσικότητα με την οποία διαχειρίζεται τα συναισθήματα του ήρωα του: από τον ενθουσιασμό και την αποδοχή του ατόμου που εμπνέει θαυμασμό, μέχρι τον τρόμο ζωγραφισμένο στο πρόσωπο του. Ενδιαφέρουσα διάσταση δίνει η Χριστίνα Μαριάνου στον αντιφατικό χαρακτήρα της Μαρίας που χάνεται μέσα στον ιδεαλισμό και την υπονόμευση του, όσο και η Δάφνη Λιανάκη σε μια αντίστροφη διαδρομή: από ένα παραλήρημα μικροαστισμού στην φιλοσοφική αναρώτηση για την εξέλιξη του ανθρώπινου είδους. Τέλος, με σαρκαστική διάθεση, παρά τις αδυναμίες του, έρχεται ο Φώτης Λαζάρου στον ρόλο του έτερου «μπάτσου».

Στην ρεαλιστική αναπαράσταση του σαλονιού ενός διανοητή υπάρχει μια λεπτομέρεια, χάρη στην οποία η σκηνογράφος Νατάσσα Παπαστεργίου, συμπυκνώνει τον πυρήνα του έργου: δίπλα στις γεμάτες βιβλιοθήκες κρέμονται μάσκες και διακοσμητικά πρωτόγονων πολιτισμών. Εν ολίγοις, το καλλιεργημένο πνεύμα του ανθρώπου του 21^ου αιώνα διόλου δεν αποκλείει την ελεύθερη έκφραση των βίαιων ενστίκτων. Κατά τόπους – κυρίως μέχρι τα μισά της παράστασης – οι φωτισμοί του Βασίλη Κλωτσοτήρα συμβάλλουν στην αίσθηση μιας κινηματογραφικής αφήγησης.

Χριστίνα Μαριάνου και Μιχαήλ Ταμπακάκης.

Κι ενώ η δραματουργική ιδέα είναι ενδιαφέρουσα κι ενώ οι βασικοί ήρωες αναπτύσσονται με επάρκεια, το έργο χάνει από την πληρότητα του, μη δίνοντας ολόκληρο «σχήμα» στους χαρακτήρες που έρχονται να φέρουν την ανατροπή στην πλοκή.

Ένα ενδιαφέρον, παρά τα δραματουργικά ελλείματα, πολιτικό νεοελληνικό κείμενο με την συγγραφική όσο και σκηνοθετική υπογραφή του Γιώργου Παλούμπη.