Αντρέι Ταρκόφσκι: Στο μυαλό του σπουδαίου Ρώσου σκηνοθέτη

Σαν σήμερα, 29 Δεκεμβρίου του 1986, απεβίωσε ο μεγάλος Ρώσος σκηνοθέτης Αντρέι Ταρκόφσκι. Μαζί με τον Σεργκέι Αϊζενστάιν, αποτέλεσε τον μεγαλύτερο εκπρόσωπο του σοβιετικού σινεμά και θεωρείται άκρως σημαντικός για την παγκόσμια συνεισφορά του στην έβδομη τέχνη. Ποιος ήταν όμως αυτός ο δημιουργός;

Γεννήθηκε το 1932 στο Ζαβράγιε της Ρωσίας με πατέρα τον Αρσένι Ταρκόφσκι, γνωστό ποιητή της εποχής. Έλαβε λαμπρή μόρφωση πάνω στους τομείς της μουσικής, της γλυπτικής αλλά και των αραβικών. Μεταξύ άλλων, ασχολήθηκε και με την γεωλογία στην Σιβηρία. Ως πιο καλλιτεχνική φύση, δεν άργησε να εμπλακεί με τον κινηματογραφικό τομέα και το 1956 άρχισε να φοιτά στην κινηματογραφική σχολή της Μόσχας VGIK. Σπούδασε δίπλα στον μεγάλο σκηνοθέτη Μιχαήλ Ρομ ενώ συμμαθητή είχε τον Γεωργιανό Σεργκέι Παρατζάνωφ, ο οποίος χάρισε στο κοινό σπουδαία κινηματογραφικά αριστουργήματα στην μετέπειτα πορεία του.

Αντρέι Ταρκόφσκι

Η πρώτη ταινία του Ταρκόφσκι είναι ουσιαστικά και η πτυχιακή του εργασία για την ολοκλήρωση της σχολής του το 1960. Είχε διάρκεια 46 λεπτών και ονομαζόταν “Ο Βιολιστής και ο Οδοστρωτήρας”. Δύο χρόνια αργότερα, λαμβάνει διεθνή αναγνώριση κερδίζοντας τον Χρυσό Λέοντα στο Φεστιβάλ της Βενετίας με την ταινία “Τα Παιδικά Χρόνια του Ιβάν”. Η επόμενη αναγνώριση έρχεται με την ταινία “Αντρέι Ρουμπλιόφ”, την οποία ωστόσο απαγόρεψαν οι σοβιετικοί για δύο χρόνια καθώς καταπιάνεται με ένα χριστιανικό θέμα.

Τελευταία του ταινία είναι “Η Θυσία”, το 1983, η οποία απέσπασε τρία βραβεία στις Κάννες. Τρία χρόνια μετά, πεθαίνει στο Παρίσι από καρκίνο.

Ο Αντρέι Ταρκόφσκι δεν δημιούργησε εύπεπτες ταινίες! Θεωρούνται, μεν, ως σταθμοί για κάθε σινεφίλ αλλά απαιτούν μια ωριμότητα για την βαθιά κατανόησή τους. Σίγουρα αντιλαμβάνεται κανείς την αίσθηση και το νόημα αλλά ορισμένες εξ αυτών -όπως για παράδειγμα “Ο Καθρέπτης” που διαθέτει πλήθος βιογραφικών στοιχείων- μπορούν να κατανοηθούν καλύτερα σε μια μεγαλύτερη ηλικία. Γι’ αυτό, οι ταινίες του χρειάζονται επανάληψη. Ανήκουν σε αυτήν την κατηγορία!

Βασικά θέματα με τα οποία ασχολήθηκε είναι τα χριστιανικά και τα μεταφυσικά. Χαρακτηριστικός είναι και ο αργός ρυθμός των ταινιών του με χρήση πολλών μακρινών πλάνων. Αυτό το έκανε σκόπιμα, καθώς ήθελε να δώσει στον θεατή την αίσθηση του πραγματικού χρόνου, αυτού που περνά αλλά και να αναδείξει τις στιγμές. Επέλεγε έτσι μακρινά, αργά και αμοντάριστα πλάνα. Αυτή ήταν η δική του κινηματογραφική θεωρία, την οποία είχε ονομάσει “γλυπτική του χρόνου”.

Στα γυρίσματα του Σολάρις (1972)

Στις ταινίες του μπορούμε να βρούμε διάφορα επαναλαμβανόμενα μοτίβα όπως τα όνειρα, την μνήμη, τις αναμνήσεις, την παιδική ηλικία, το τρεχούμενο νερό, την βροχή και την φωτιά. Δεν εντοπίζουμε όμως συμβολισμούς ή αλληγορίες καθώς ο ίδιος προτιμούσε να μιλά μέσα από τις εικόνες του παρά να αναλώνεται σε συμβολισμούς.

Solaris (1972)

Δύο σημαντικές ταινίες του Ταρκόφσκι μιλούν για μεταφυσικά, ανεξήγητα μέρη. Η πρώτη είναι το “Σολάρις” του 1972 στο οποίο ένας ψυχολόγος πάει σε ένα διαστημόπλοιο που βρίσκεται στον πλανήτη Σολάρις για να ερευνήσει τι συμβαίνει στο πλήρωμα, στο οποίο ο πλανήτης ασκεί μια περίεργη δύναμη. Συγκρίθηκε αρκετά με το “2001: Οδύσσεια ενός Διαστήματος” του Στάνλεϊ Κιούμπρικ αλλά ίσως δεν θα έπρεπε να βρεθεί καθόλου σε αυτήν την σύγκριση. Η ταινία του Ταρκόφσκι έφερε στο προσκήνιο το ασυνείδητο και την επαναφορά επιθυμιών, φόβων αλλά και την διαμάχη του ατόμου με αυτούς τους φόβους και τις επιθυμίες. Δεν πρόκειται για μια απλή ταινία στο διάστημα!

Stalker (1979)

Κάτι αντίστοιχο γίνεται και με το “Στάλκερ” του 1979! Ένας άντρας οδηγεί άλλους δύο στη Ζώνη, ένα απαγορευμένο μέρος με πολλές παγίδες που μόνο εκείνος ξέρει να αποφύγει με τελικό προορισμό ένα σημείο που θα δώσει στον καθένα αυτό που επιθυμεί! Μια τέτοια υπόθεση, στην σημερινή εποχή ίσως να ήταν μια ταινία περιπέτειας με επακόλουθη εισπρακτική αποτυχία. Όχι, όμως, στο σινεμά του Ταρκόφσκι! Διότι δεν έδωσε στο κοινό μια περιπέτεια αλλά μια βαθιά φιλοσοφική ταινία με αφετηρία το μεταφυσικό. Εξετάζει υπαρξιακά ερωτήματα, ζητήματα ευτυχίας και ματαιοδοξίας και σίγουρα αφήνει μια…γλυκόπικρη αίσθηση!