Φεστιβάλ Αθηνών 2022: Επαναπροσδιορισμός και αισιοδοξία

Λίγες ώρες πριν, η μαζική επιστροφή της θεατρικής κοινότητας στα θεατρικά σιλό της Πειραιώς 260 περιέγραφε την πολυλάλητη κανονικότητα για το Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου. Τρία χρόνια πέρασαν από την τελευταία, δια ζώσης, παρουσίαση του φεστιβαλικού προγραμματισμού και η καλλιτεχνική διευθύντρια του οργανισμού, Κατερίνα Ευαγγελάτου στεκόταν για πρώτη φορά (με φυσική παρουσία) μπροστά μας, προλογίζοντας τα σχέδια της για το προσεχές πολιτιστικό καλοκαίρι. Μια διοργάνωση που, επί της ουσίας, θα είναι και η πρώτη της υπό κανονικές συνθήκες – παρότι η ίδια ήδη διανύει την τρίτη χρονιά θητείας της.

Κι αν κάτι περιγράφει τον φετινό προγραμματισμό είναι μια ολοκληρωμένη προσέγγιση κάτω από τον άξονα της φεστιβαλικής πνοής, κάνοντας – όπως είπε και η ίδια η Κατερίνα Ευαγγελάτου – «μια προσπάθεια να ενισχύσουμε την συνολική εμπειρία του θεατή, κι όχι απλώς την διαδικασία του ‘έρχομαι, βλέπω μια παράσταση και φεύγω’».

Η καλλιτεχνική διευθύντρια της διοργάνωσης, Κατερίνα Ευαγγελάτου.

Κι έτσι, εκτός από τις μετακλήσεις που συνήθως μας θαμπώνουν – και πως αλλιώς όταν το Φεστιβάλ θα υποδεχθεί την Πάττι Σμιθ, τη Λόρι Αντερσον, τονΊβο Βαν Χόβεμε την Comedie Francaise, τον Μαξ Ρίχτερ, τονΦίλιπ Κεν, τον Μάρτιν Τσίμερμαν, την Μαρλέν Φρέιτας, την Καρολίν Γκυελά Ενγκυγέν, την Κριστιάν Ζαταϊ – η διοργάνωση δείχνει την ανάγκη να διεισδύσει και στις ιδέες πίσω από τις παραστάσεις και τις δραματουργίες, οργανώνοντας μια σειρά από συζητήσεις, διαλέξεις και ομιλίες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, ο κύκλος συζητήσεων με θεματικό εφαλτήριο την τραγωδία της «Αντιγόνης» και τίτλο «Antigonisms» υπό την επιμέλεια του μεταφραστή Διονύση Καψάλη αλλά και οι πρόλογοι – επίλογοι που θα διοργανώνονται στο πλαίσιο πολλών παραστάσεων από θεατρολόγους και ειδικούς του χορού.

Αυτά τα νέα στοιχεία έρχονται να αθροιστούν και με τις περσινές χρήσιμες χειρονομίες (που συνεχίζονται) στο άνοιγμα του Φεστιβάλ στη νεότερη γενιά καλλιτεχνών – όπως οι street dancers – αλλά και σε μια προσπάθεια εξωστρέφειας των ελληνικών παραγωγών με σκηνές του εξωτερικού.

Η τόνωση της πνευματικής σύνδεσης με ένα έργο (κι όχι η, συνήθως, ανώδυνη κατανάλωση του), η (προ)ώθηση της γυναικείας παρουσίας και θεματολογίας αλλά και η έντονη κοινωνικο-πολιτική ανησυχία των καλλιτεχνών (Ελλήνων και ξένων) φαίνεται πως είναι τα πυρηνικά υλικά για το φετινό φεστιβάλ. Αυτό ήταν αναπόφευκτο, δρώντας στη σκιά ενός πολέμου και νωρίτερα μιας πανδημίας. Όπως ανάφερε και η ίδια η καλλιτεχνική διευθύντρια «μετά την σκοτεινή εποχή της πανδημίας, έρχεται ένα νέο σοκ για την ανθρωπότητα, ένας βάναυσος πόλεμος. Μόλις λίγες ημέρες πριν, βομβαρδίστηκε το θέατρο της Μαριούπολης που λειτουργούσε ως καταφύγιο αμάχων κι αυτό είναι διπλά συμβολικό γιατί κάθε θέατρο είναι ένας ναός για τη Δημοκρατία. Δρούμε πληγωμένοι στο νευραλγικό μας κέντρο αλλά δεν πρέπει να καμφθούμε».

Στοιχεία της νέας πολύχρωμης ταυτότητας και στην σημερινή παρουσίαση του προγραμματισμού.

Η ανάγκη μιας ελπιδοφόρας εξόδου από τις απανωτές τραγωδίες για την ανθρωπότητα, υπογραμμίστηκε και από τη νέα εικαστική ταυτότητα του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου – αναμφίβολα μια από τις ωραιότερες προτάσεις που έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια. Με την υπογραφή του εικαστικού Γιάννη Βαρελά και του δημιουργικού γραφείου G design, η οπτική ταυτότητα του φεστιβάλ σφίζει από χρώμα, κίνηση, ρυθμό και φως. Όλα όσα έχει ανάγκη η συλλογικότητα αλλά και όσα εισηγείται σταθερά η τέχνη.

Μια από τις αφίσες της οπτικής ταυτότητας, σε επιμέλεια του εικαστικού Γιάννη Βαρελά.

Η εμβάθυνση στα παραστατικά συμβάντα θα υποστηριχτεί και από την, γνωστή από πέρυσι, «Πάροδο», το διακαλλιτεχνικό ερευνητικό πρόγραμμα για το Αρχαίο Δράμα αλλά και από τον κύκλο των «Contemporary Ancients», των νέων εργογραφιών που βασίζονται σε έργα της αρχαίας γραμματείας και παρουσιάζονται στη Μικρή Επίδαυρο.

Ωστόσο, το προβληματικό πεδίο του Αρχαίου Θεάτρου της Επιδαύρου παραμένει ανοιχτό: Χωρίς σαφή προσανατολισμό – όπως εδώ και πολλά χρόνια – αλλά με την ίδια διάθεση να εξυπηρετήσει ένα ευρύ φάσμα προτάσεων. Μοναδική ουσιαστική παρέμβαση στον επιδαύριο προγραμματισμό η φιλοξενία δύο γερμανικών παραγωγών, του θιάσου Schauspielhaus Bochum πάνω στην «Άλκηστη» του Ευριπίδη σε σκηνοθεσία του κορυφαίου Ολλανδού Γιόχαν Σίμονς και του Residenztheater πάνω στον «Αγαμέμνονα» του Αισχύλου σε σκηνοθεσία Ούρλιχ Ράσε.

Η Κατερίνα Ευαγελλάτου απέδωσε την αποδυνάμωση των Επιδαυρίων στην «διόγκωση του φαινομένου των περιοδειών» και στην ανοικονόμητη παρουσία των παραστάσεων σε τοπικά φεστιβάλ πριν και μετά την Επίδαυρο, πρακτική που αποθαρρύνει το κοινό από την εμπειρία του αργολικού θεάτρου. Για το μέλλον των Επιδαυρίων μάλιστα, το Φεστιβάλ θα διοργανώσει μια σχετική ημερίδα, αναζητώντας προφανώς λύσεις και προτάσεις προς μια δημιουργική μεταβολή του.

Επιστροφή στα λημέρια της Πειραιώς 260.

Το φεστιβαλικό καλοκαίρι αρχίζει την 1η Ιουνίου στην Πειραιώς 260 με την «Άλλη πλευρά της καταιγίδας» ένα νέο έργο σε σύλληψη και σκηνοθεσία Γιάννη Χουβαρδά. Στις 2 Ιουνίου έρχεται και η έναρξη των εκδηλώσεων του Ηρωδείου που διατηρεί το στίγμα των μεγάλων μουσικών εκδηλώσεων. Παραδοσιακά και φέτος, η Εθνική Λυρική Σκηνή ανοίγει τον προγραμματισμό με τον αναβληθέντα «Ριγολέττο» του Βέρντι σε σκηνοθεσία της Κατερίνας Ευαγγελάτου και μουσική διεύθυνση του Λουκά Καρυτινού. Το Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου ενεργοποιείται με την γερμανική «Άλκηστη» το διήμερο 1 και 2 Ιουλίου όπως και η Μικρή Επίδαυρος που, ωστόσο, θα ανοίξει συναυλιακά με την Ελένη Βιτάλη.

Η φετινή διοργάνωση έχει στη διάθεση της έναν προϋπολογισμό 4 εκατομμυρίων ευρώ, προερχόμενη από ένα δύσκολο περσινό καλοκαίρι – και σε επίπεδο εσόδων. Η πανδημία περιόρισε τα κέρδη από τα εισιτήρια στα 2 εκατομμύρια ευρώ (κατά περίπου 30% δηλαδή) και στις 145.000 θεατών.

Από δεξιά ο υφυπουργός Σύγχρονου Πολιτισμού Νικόλας Γιατρομανωλάκης, η Κατερίνα Ευαγγελάτου και η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη.

Τα ευχάριστα νέα στην δυστοπική πολεμική και μεταπανδημική συγκυρία για το θεσμό, βρίσκονται στην είδηση ότι μέχρι το επόμενο καλοκαίρι η Πειραιώς 260 θα έχει περιέλθει στην περιουσία του Υπουργείου Πολιτισμού – από την Εθνική Τράπεζα στην οποία ανήκει μέχρι σήμερα. Όπως ανακοίνωσε η υπουργός Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη που βρέθηκε στη συνέντευξη Τύπου, οι βιομηχανικές εγκαταστάσεις της Πειραιώς θα γίνουν τόσο το σπίτι του Φεστιβάλ όσο και των υπηρεσιών του Οργανισμού Διαχείρισης και Ανάπτυξης των Πολιτιστικών Πόρων.

Στο ίδιο πλαίσιο, αντλώντας κονδύλια της τάξεως των 3 εκατομμυρίων ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης θα αναβαθμιστούν όλοι οι βασικοί φεστιβαλικοί χώροι: Ωδείο Ηρώδου Αττικού, Επίδαυρος και Πειραιώς 260. «Είμαστε περήφανοι για το Φεστιβάλ» τόνισε χαρακτηριστικά η υπουργός Πολιτισμού, κάτι που υπερθεμάτισε και ο υφυπουργός Σύγχρονου Πολιτισμού Νικόλας Γιατρομανωλάκης που βλέπει στο θεσμό «ένα γόνιμο σημείο δραστηριοποίησης και συνεργασίας όλων των εποπτευόμενων φορέων του ΥΠΠΟ».

Ο κ. Γιατρομανωλάκης δεσμεύτηκε πως, καθώς η πρώτη θητεία της Κατερίνας Ευαγγελάτου πλησιάζει στο τέλος της, το ΥΠΠΟ θα κινηθεί εγκαίρως, δρομολογώντας τη διάδοχη κατάσταση, μέσω των ανοιχτών διαδικασιών που έχουν λειτουργήσει στους άλλους εποπτευόμενους φορείς.

Δείτε το αναλυτικό πρόγραμμα του Φεστιβάλ Αθηνών & Επιδαύρου εδώ