38ο Πανόραμα Ευρωπαϊκού Κινηματογράφου: Προβολή του “Judex” με ζωντανή μουσική

Μετά την ολοκλήρωση της προφεστιβαλικής εβδομάδας τον Σεπτέμβριο, σειρά έχει το κυρίως μέρος του φετινού 38ου Πανοράματος Ευρωπαϊκού Κινηματογράφου, από την Πέμπτη 20 Νοεμβρίου έως την Τετάρτη 26 Νοεμβρίου.

Το φεστιβάλ ξεκινά φέτος λίγες μέρες νωρίτερα, το Σάββατο 15 Νοεμβρίου στην Ταινιοθήκη, με το καθιερωμένο του ραντεβού με τον βωβό κινηματογράφο, υπενθυμίζοντάς μας ότι οι ρίζες του σύγχρονου σινεμά βρίσκονται στα πρώτα, μαγικά χρόνια της βωβής εποχής.

Σκην./Dir.: Louis Feuillade | Σεν./Scr.: Arthur Bernède, Louis Feuillade Φωτ./Cin.: André Glatti, Léon Klausse | Μοντ./Ed.: Léon Klausse
Ηθ./Cast: René Cresté, Musidora, René Poyen, Édouard Mathé
Παρ./Prod.: Gaumont

‘Ενας μυστηριώδης εκδικητής στη μεγάλη οθόνη, σε μία από τις πρώτες επεισοδιακές ταινίες (serial) στην ιστορία του κινηματογράφου.

Πολύ πριν τον Batman, τον Zorro ή τον Spider-Man, ο γαλλικός κινηματογράφος είχε τον δικό του μυστηριώδη, λαϊκό εκδικητή. Ονομάζεται Judex και γεννήθηκε το 1916 από τη φαντασία του Louis Feuillade (Λουί Φεγιάντ), ενός από τους πιο παραγωγικούς και τολμηρούς δημιουργούς της εποχής του βωβού σινεμά. To βωβό κινηματογραφικό επίτευγμα του Louis Feuillade, είναι μια σειρά 12 επεισοδίων που κατά την 6ωρη και πλέον διάρκειά του χτίζει μια εκλεπτυσμένη, πολυεπίπεδη αφήγηση με συνεχείς αποκαλύψεις για το παρελθόν, γεγονός που διατηρεί αμείωτο το ενδιαφέρον του θεατή και οδηγεί σε ένα εντυπωσιακό φινάλε. Το Judex επαινείται, πέραν της συναρπαστικής του ιστορίας, για τους πολυσύνθετους χαρακτήρες που αποδίδονται με δυνατές ερμηνείες και την πρωτοποριακά, ατμοσφαιρική φωτογραφία του. Η υπόθεση της ταινίας παρακολουθεί τον ομώνυμο ήρωα που, ως μαυροντυμένος ε κδικητής, αναζητά δικαίωση από τον διεφθαρμένο τραπεζίτη που ευθύνεται για το θάνατο του πατέρα του. Μνημονεύεται ως ο πρόγονος όλων των pulp ηρώων, ως ένα σχόλιο για την αστική δικαιοσύνη και ως η πρώτη υπερεπιτυχημένη ευρωπαϊκή επεισοδιακή ταινία (serial).

“Η επιτυχία της προηγούμενης σειράς του, Οι Βρικόλακες, παραγωγής 1915, είχε ελαφρώς αμαυρωθεί από την κριτική για την κινηματογραφική εξύμνηση μιας συμμορίας εγκληματιών. Ο Louis Feuillade, με τη βοήθεια του Arthur Bernède στο σενάριο, επινόησε μια νέα σειρά στην οποία η αρετή θριάμβευσε επί της κακίας με τη μορφή ενός λαϊκού ήρωα με κάπα και καπέλο: του Judex.

Οι ταινίες της σειράς LES VAMPIRES κυκλοφορούσαν σε άτακτα μεταξύ τους διαστήματα ως ταινίες διάρκειας άνω της μίας ώρας, καθεμία από τις οποίες περιείχε μια ολοκληρωμένη ιστορία. Αλλά στην επόμενη απόπειρά του, το JUDEX το 1916, ο Feuillade υιοθέτησε τις αρχές της σύγχρονης τηλεοπτικής σειράς ως απάντηση στην εξαιρετική επιτυχία της ταινίας ΤΑ ΜΥΣΤΗΡΙΑ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΥΟΡΚΗΣ με πρωταγωνίστρια την Pearl White: μια ακολουθία από αληθινά περιπετειώδεις ταινίες που μονοπωλούν τους κινηματογράφους για δώδεκα εβδομάδες και χτίζουν την αφοσίωση του κοινού χάρη στην ταυτόχρονη δημοσίευση της εκδοτικής διασκευής της από έναν δημοφιλή μυθιστοριογράφο.

Μέχρι το 1919, ο Feuillade αντιπαρέθετε τις δημιουργίες του – Οι Βρικόλακες, Judex, Tih Minh – με αυτές των Αμερικανών αντιπάλων του, οι οποίοι διέθεταν άφθονους πόρους που στον ίδιο στέρησε ο πόλεμος. Οι Σουρεαλιστές, μεγάλοι θαυμαστές του Feuillade, αναγνώρισαν αμέσως την αξία του. Το 1928, ο Aragon και ο André Breton δήλωσαν: «Στο JUDEX και τους Βρικόλακες πρέπει να αναζητήσουμε τη μεγάλη πραγματικότητα αυτού του αιώνα. Πέρα από τη μόδα. Πέρα από το γούστο». Η πιστότητα επιπέδου ντοκιμαντέρ και η ποιητική απήχηση αποτελούν την ανεξίτηλη γοητεία του έργου του” λέει ο Agnès Bertola, υπεύθυνη για τις βωβές ταινίες μυθοπλασίας της Gaumont Archives.

“Judex, ο πρόδρομος του Batman. Ο Φεγιάντ, ο μεγάλος αυτός σκηνοθέτης των πρώτων επεισοδιακών ταινιών (Φαντομάς/Fantômas, Οι βρικόλακες/Les vampires) κατόρθωσε με τον Ζούντεξ να γυρίσει μια ταινία όπου η περιπέτεια γινόταν κάτι το θαυμαστό, έπαιρνε μορφή ελευθερίας, επαναστατικότητας, σουρεαλιστικής συνειδητοποίησης. «Οι αιώνιοι λογοκριτές», όπως γράφει ο Άδωνις Κύρου στο θαυμάσιο βιβλίο του Ο σουρεαλισμός στον κινηματογράφο, «δεν είχαν καταλάβει ότι για τον Φεγιάντ, το Κακό και το Καλό δεν ήταν πράγματα αντίθετα, ότι οι έννοιες αυτές ούτε καν υπήρχαν στις ταινίες του και ότι ο Φαντομάς και ο Φεγιάντ ανήκαν στη μεγάλη οικογένεια της ελευθερίας».

Όμως οι υπερασπιστές των αστικών ιδεωδών, στο μυαλό των οποίων δεν μπόρεσε να ξεκαθαρίσει η έννοια του θαυμαστού και για τους οποίους η ζωή δεν ήταν τίποτα άλλο από αυτό που έβλεπαν με τα μάτια τους, θέλησαν σε αρκετές περιπτώσεις να απαγορεύσουν την προβολή του Ζούντεξ!

Το κοινό όμως, ανεπηρέαστο τόσο από τα μέτρα προφύλαξης των λογοκριτών –μέτρα που δεν είχαν άλλο σκοπό από του να υπερασπιστούν μια αστική κοινωνία για την οποία κάθε έννοια ελευθερίας ήταν και είναι ένα μέσο καταστροφής– όσο και από τη σνομπιστική απόσταση των αυτοαποκαλούμενων διανοουμένων, υποστήριξε με τον πιο θερμό ενθουσιασμό τις ταινίες του Φεγιάντ. Ο Φεγιάντ, με καταπληκτική πλαστικότητα στη φωτογραφία, με τις φωτοσκιάσεις να παίζουν μεγάλο ρόλο, με φόντο ένα ποιητικό, σχεδόν σουρεαλιστικό περιβάλλον, έφτιαξε έναν Ζούντεξ καταπληκτικό, πρόδρομο των pulp ηρώων, όπως ο Batman και ο Shadow, ταινία χωρίς φιλοσοφικές ή ψυχολογικές έννοιες, ταινία που η αξία της βρίσκεται στις εικόνες της και πρέπει κανείς να τη δει για να την απολαύσει όπως πρέπει” σχολιάζει ο Νίνος Φένεκ Μικελίδης, Καλλιτεχνικός διευθυντής του Πανοράματος Ευρωπαϊκού Κινηματογράφου.

Η προβολή θα πλαισιωθεί από μια ζωντανή μουσική εμφάνιση, ειδικά σχεδιασμένη για την περίσταση. Οι μουσικοί Μιχάλης Νιβολιανίτης (πιάνο, κρουστά, electronics), Βασίλης Τζαβάρας (κιθάρα, loops, πλήκτρα), Μιχάλης Καταχανάς (βιολί), Στέφανος Ψαραδάκης (κρουστά, electronics) και Κώστας Βαζούρας (σαξόφωνο, φλάουτο) θα δημιουργήσουν ζωντανά την ηχητική ατμόσφαιρα που θα συνομιλήσει με το εμβληματικό έργο του Φεγιάντ.

Η μουσική τους, βασισμένη σε πρωτότυπα θέματα των Βασίλη Τζαβάρα και Μιχάλη Νιβολιανίτη, συνδυάζει ηλεκτρονική και ηλεκτρακουστική μουσική, με αναφορές στα ρεύματα του 20ού αιώνα, το post rock, τη jazz, το funk, το ambient και τα cinematic ιδιώματα. Μέσα από προετοιμασμένες δομές και αυτοσχεδιασμούς, δημιουργείται ένα πλούσιο και πολυεπίπεδο ηχητικό τοπίο, προσφέροντας στο κοινό μια ολοκληρωμένη κινηματογραφική εμπειρία.

Ο Μιχάλης Νιβολιανίτης και ο Βασίλης Τζαβάρας συνεργάζονται από το 1993 ως ιδρυτικά μέλη του σχήματος Occasional Dream, ενώ από το 2023, μαζί με τη Μιράντα Βατικιώτη και την Ερατώ Τζαβάρα, ίδρυσαν την καλλιτεχνική-εκπαιδευτική ομάδα Weave. Μαζί έχουν κυκλοφορήσει το άλμπουμ Apousia και πραγματοποιήσει δεκάδες συναυλίες και ηχογραφήσεις.

Η σύμπραξη των πέντε μουσικών για τη συγκεκριμένη προβολή υπόσχεται μια μοναδική εμπειρία, όπου η μαγεία του βωβού κινηματογράφου συναντά την ελευθερία του σύγχρονου αυτοσχεδιασμού.