15ο Dance Days Chania: Για την Σοφία Φαλιέρου ο χορός είναι ανάγκη, όχι πολυτέλεια

Το Φεστιβάλ Dance Days Chania είναι ένα ακόμα λαμπρό παράδειγμα του γιατί, ειδικά τα τελευταία χρόνια, είμαι πολύ περήφανη για την καλλιτεχνική ζωή του νησιού μου, της Κρήτης. Το Διεθνές Φεστιβάλ Σύγχρονου Χορού “Dance Days Chania” ωστόσο, υπάρχει από το 2011 και δημιουργήθηκε μέσα σε μία από τις πολλές οικονομικές κρίσεις που έχει περάσει η χώρα μας, από τον Σύλλογο Εκφραστικού Χορού “Συν-Κίνηση”.

Λίγο πριν κατέβω στο νησί με αφορμή το Φεστιβάλ, το οποίο ξεκινάει από 21 Ιουλίου και θα διαρκέσει έως τις 2 Αυγούστου, είχα την τύχη να κάνω μία πολύ ωραία συζήτηση με την Καλλιτεχνική Διευθύντρια του Dance Days Chania (DDC), Σοφία Φαλιέρου. Το Φεστιβάλ κλείνει φέτος 15 χρόνια και, σε μία επετειακή διοργάνωση, οι άνθρωποι που εργάζονται για αυτό έχουν φτιάξει ένα υπερπλήρες πρόγραμμα, γεμάτο χορό, παραστάσεις, σεμινάρια, εκθέσεις. Ένα Φεστιβάλ που έχει στο κέντρο του τον σύγχρονο χορό, αλλά ανοίγει τα πέταλά του και ανθίζει και σε άλλες μορφές τέχνης.

Από ό,τι έχω ακούσει – και από ό,τι μου είπε η κυρία Φαλιέρου στη συζήτησή μας – τα Χανιά ζουν για αυτό το φεστιβάλ. Η πόλη γεμίζει με ανθρώπους από όλο τον κόσμο και οι κάτοικοι υποδέχονται και ανακαλύπτουν κάθε πτυχή της τέχνης του χορού. Ως ένας άνθρωπος, λοιπόν, που αγαπά πολύ τον χορό και έχει μεγαλώσει μέσα σε αίθουσες με ξύλινα πατώματα, χάρηκα πολύ όταν μου δόθηκε η ευκαιρία να μιλήσω με μία γυναίκα που βλέπει τον χορό σαν κάτι περισσότερο από μία παραστατική τέχνη. Για τη Σοφία Φαλιέρου, ο χορός είναι ανάγκη, μέσο και πομπός έκφρασης, μορφή επικοινωνίας αλλά και διαμαρτυρίας.

Φωτ: Pau Aran by Beatrix Mexi Molnar

Το DDC είναι η πλατφόρμα όπου όλα αυτά που απασχολούν και ταλανίζουν τον κόσμο μας μπορούμε να τα εξετάσουμε και να τα φωνάξουμε μέσω του χορού. Όπως μου είπε και η ίδια: «Όταν η αδικία δεν έχει όριο, όταν ευτελίζεται η αξιοπρέπεια, η ελευθερία της έκφρασης αλλά και η ίδια η ζωή, πώς γίνεται να είσαι αδιάφορος, απών;» Δεν γίνεται – και το πρόγραμμα και οι θεματικές που η Σοφία Φαλιέρου, μαζί με τους συνεργάτες της, έχουν επιλέξει για το επετειακό 15ο Διεθνές Φεστιβάλ Dance Days Chania, φωνάζουν όλα όσα μας απασχολούν. Στην συζήτηση μας λοιπόν, μου μίλησε, για τον χορό, τους ξένους καλεσμένους του φεστιβάλ, την κοινωνία σήμερα, την πόλη των Χανίων και φυσικά για το μέλλον.

Φωτ: Giovanni Insaudo by Alice Colombo

Ο χορός ήρθε στην ζωή μου τυχαία, όταν σαν παιδί βρέθηκα αντί για ένα μάθημα πιάνου να παρακολουθώ ένα μάθημα χορού από την χαραμάδα μιας μισόκλειστης πόρτας. Αυτή η ανάμνηση με συνόδευσε μέχρι την εφηβεία μου που τότε η επιθυμία έγινε βαθιά ανάγκη και έκτοτε δεν με εγκατέλειψε ποτέ.

Στις φυλές Μπαντού της Αφρικής όταν υποδέχονται έναν ξένο, δεν τον ρωτούν «ποιος είσαι;», αλλά «τι χορεύεις;». Από εκεί καταλαβαίνουν αν μπορούν ή όχι να τον εμπιστευτούν και να του ανοίξουν τα σπίτια τους. Γιατί αναγνωρίζουν ότι το σώμα δεν λέει ποτέ ψέματα. Στις σύγχρονες κοινωνίες όπου ο άνθρωπος αποξενώνεται και απομακρύνεται από τις ρίζες του, ο χορός δεν αποτελεί απλά τέχνη, αλλά εργαλείο επανασύνδεσης, εγγύτητας, ενσυναίσθησης. Ο χορός είναι παρών για να μας θυμίσει χωρίς λόγια όλα τα ξεχασμένα. Μας υπενθυμίζει ποιοι είμαστε και από πού προερχόμαστε. Σε περιόδους σκοτεινές, λειτουργεί συνδετικά, ανατροφοδοτεί, δίνει ανάσες και νόημα. Καλλιεργεί αυθεντικότητα που την έχουμε ανάγκη σήμερα, ευελιξία σε εποχές δύσκολες και άκαμπτες, διευρύνει τα όρια μας, προτείνει την συμμετοχικότητα, την διάδραση και καλλιεργεί την σωματική αντίληψη. Αφορά όλους τους ανθρώπους, όλα τα σώματα, κάτω υπό οποιαδήποτε συνθήκη. Είναι ανάγκη, όχι πολυτέλεια.

Όταν δίπλα μας συντελούνται γενοκτονίες και πόλεμοι πως γίνεται να είσαι αδιάφορος, απών;

Τα Χανιά είναι μια πόλη σταυροδρόμι πολιτισμών, με έντονη παρουσία στα χορευτικά δρώμενα από το 1990 που πραγματοποιήθηκε και για 4 χρονιές ακόμη, το Διεθνές Φεστιβάλ Εκφραστικού Χορού (υπό την καλλιτεχνική διεύθυνση της Έφης Καλούτση και του Γ. Μαρκαντωνάκη). Ακολούθησαν και άλλες απόπειρες που πάντα κατέληγαν να διακόπτεται η πορεία τους λόγω έλλειψης πόρων. Η αίσθηση της ματαίωσης για τόσο σημαντικά πολιτισμικά αγαθά που χάνονται αλλά και η βαθιά πίστη ότι ο χορός πρέπει να ταξιδεύει και να επικοινωνεί με ανθρώπους και τόπους, διαμόρφωσε σταδιακά το όραμα και συνετέλεσε στην δημιουργία του Dance Days Chania, με εθελοντική βάση και ανεξάρτητο χαρακτήρα. Το 2011 σε μία εξαιρετικά κρίσιμη περίοδο για την χώρα και τους ανθρώπους της, με καταιγιστικές αλλαγές στις ζωές μας, η δημιουργία του 4ημέρου σύγχρονου χορού από τον Σύλλογο Εκφραστικού Χορού «Συν-Κίνηση» ήταν μια πράξη αντίστασης στον αιφνιδιασμό, την παραβίαση και την αγωνία που αισθανθήκαμε να μας καθηλώνει.

Το φεστιβάλ είναι κομμάτι από τον ιστό της πόλης και η πόλη το εμπνέει και το ανατροφοδοτεί.

Προσπαθήσαμε μέσα από αυτό το εγχείρημα να παραμείνουμε ενεργοί και ενωμένοι. Αρχικά, δεν οραματίστηκα ένα φεστιβάλ. Πίστεψα όμως ότι πρέπει να αναζητήσουμε τα μέσα για να ενδυναμώσουμε δεξιότητες και να διαχειριστούμε αυτό που μας συμβαίνει. Τότε στήριξε το εγχείρημα το Σωματείο Ελλήνων Χορογράφων και 4 δημιουργοί ταξίδεψαν έργα τους στα Χανιά. Την επόμενη χρονιά οι συμμετοχές καλλιτεχνών που εκδήλωσαν ενδιαφέρον πολλαπλασιάστηκαν. Σταδιακά χορευτές όχι μόνο από την Ελλάδα αλλά και διάφορα μέρη της Ευρώπης, μάθαιναν από «στόμα σε στόμα» αυτό που πλάθεται στα Χανιά και επικοινωνούσαν μαζί μας. Έβαζαν δυναμικά το στίγμα τους. Αυτό που δεν τολμούσαμε να ονειρευτούμε, άρχισε να παίρνει μορφή και όνομα. Τα υπόλοιπα έγιναν ιστορία 15 χρόνων.

Φωτ: Patricia Apergi by Fani Maria Chatzi

Το Φεστιβάλ ζει κυρίως από τους εθελοντές του.

Το φεστιβάλ τοποθέτησε την πόλη στον διεθνή χάρτη του σύγχρονου χορού και σε μία χρονική περίοδο που δυσκολεύεται να ανασάνει λόγω της τουριστικοποίησης και γίνεται αφιλόξενη για τους κατοίκους της, επενδύει στο οξυγόνο, το χρώμα, τον ρυθμό, την κίνηση και την εμπλοκή της κοινότητας μέσα από τις δράσεις του. Συστήνει τον σύγχρονο χορό στο ευρύ κοινό, επενδύοντας σε εναλλακτικούς τρόπους προσέγγισης και θέασης μέσα σε θέατρα και έξω από αυτά, γειτονιές, πλατείες, δημοφιλή ή και αθέατα σημεία της πόλης. Την επανασυστήνει στους κατοίκους της, καταργώντας το στερεότυπο ότι ο χορός αφορά λίγους και είναι δυσνόητος. Φιλοξενεί καλλιτέχνες (μέχρι σήμερα τουλάχιστον 700) από όλο τον κόσμο, ανοίγοντας διαπολιτισμικούς διαλόγους και καλλιτεχνικές αλληλεπιδράσεις. Αφουγκράζεται την κοινότητα όντας μέρος της και παίρνει θέση μέσα από τις ενότητές του για τις συνθήκες ποιοτικής ζωής της. Οι επισκέπτες της και συμμετέχοντες του φεστιβάλ στηρίζουν και γνωρίζουν τις τοπικές επιχειρήσεις και κατ’ επέκταση συμβάλλουν και στην οικονομική της εξέλιξη. Βλέπουν την πόλη με άλλα μάτια, όπως προκύπτει και από έρευνα κοινού που έχει διεξαχθεί στο παρελθόν από το φεστιβάλ και θα επαναληφθεί και φέτος. Εμπνέει παιδιά και νέους να ασχοληθούν με την τέχνη, δημιουργεί προοπτικές μέσα από τα εκπαιδευτικά του προγράμματα και προσφέρει δεξιότητες και τεχνογνωσία σε νέους εθελοντές. Το φεστιβάλ είναι κομμάτι από τον ιστό της πόλης και η πόλη το εμπνέει και το ανατροφοδοτεί.

Το Dance Days Chania επηρεάζεται ουσιαστικά από την κατάσταση που επικρατεί στον κόσμο γύρω του. Δίνει φωνή στους καλλιτέχνες, ασφαλείς χώρους για έρευνα, πειραματισμό, προβληματισμό και γόνιμους διαλόγους με την κοινότητα. Φέτος εστιάζουμε σε έργα που αφορούν στο ρόλο της «γυναίκας» στην σύγχρονη δημιουργία, ενότητα που αναδεικνύει δυνατά, σκληρά και ευαίσθητα κοινωνικοπολιτικά ζητήματα, γύρω από την θηλυκότητα. Με την ενότητα «ψυχική υγεία και σωματικότητα» αγγίζουμε προσεκτικά και με φροντίδα θέματα που ταλανίζουν όλο και μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού όπως αγχώδεις διαταραχές, στερεότυπα όπως αυτά του «σωστού» και «ισχυρού» άνδρα, την άνοια, την ευαλωτότητα, τις συναισθηματικές συγκρούσεις. Οι συνέπειες που άφησε ο εγκλεισμός και η αποστασιοποίηση την περίοδο της πανδημίας και η διαχείρισή της έδωσε τρομακτικές διαστάσεις την βία, την νοσηρότητα, τις διαταραχτικές συμπεριφορές. Αυτή η κατάσταση αφορά σε όλη την κοινωνία και δεν μπορεί να μην επηρεάσει τους χορογράφους που μέσα από την βιωματική και καλλιτεχνική τους αναζήτηση και έρευνα τοποθετούνται σχετικά.

Πώς θα μπορούσαμε να αγνοήσουμε μια κοινωνία που βράζει και μεταβάλλεται με διαρκώς επιταχυνόμενες ταχύτητες όχι προς ασφαλείς κατευθύνσεις.

Φωτ: Panos Malactos Hire me please

(Ναι) Για 7 η συνεχή χρονιά μέσα από την ενότητα «Νέοι δημιουργοί και δημόσιος χώρος» υποστηρίζει ως συμπαραγωγός καλλιτεχνικές φιλοξενίες, με στόχο την δημιουργία πρωτότυπων τοποειδικών έργων για την ενίσχυση νέων Ελλήνων δημιουργών. Αυτή η ενότητα είναι βασική γέφυρα διαμόρφωσης της σχέσης ανάμεσα στους δημιουργούς και την κοινότητα. Οι δημιουργοί επιλέγουν με προσοχή και σεβασμό σημεία της πόλης που αποτελούν έμπνευση για αυτούς ώστε να συνομιλήσουν μαζί τους και οι κάτοικοι και οι επισκέπτες της έχουν την ευκαιρία να διαδράσουν μαζί τους, να γίνουν μέρος της δημιουργικής διαδικασίας ενώ την παρακολουθούν σε όλα της τα στάδια. Η πόλη επανασυστήνεται μέσα από αυτή την ενότητα στους ανθρώπους της. Το φεστιβάλ μέσα από τις συνεργασίες του με την U(R)TOPIAS Ακαδημία Χορογραφίας Ελευσίνας για την καλλιτεχνική φιλοξενία δημιουργών και τους Colectivo Priekopnik Vevericka για το διακρατικό καλλιτεχνικό residency δίνει χώρο για έρευνα, εξέλιξη και ουσιαστικές ανταλλαγές μέσω της τέχνης του χορού. Επιπλέον, παρουσιάζεται «πλατφόρμα νέων χορογράφων» όπου νέοι χορογράφοι και απόφοιτοι από την Ελλάδα και την Αυστρία, μοιράζονται με το κοινό την οπτική και προσέγγισή τους με τα πρώτα τους έργα. Τέλος, η ενότητα Video Dance από τις επιλογές των έργων αλλά και μέσα από συζήτηση με την προσκεκλημένη φιλμογράφο Φένια Κωτσοπούλου, επεξεργάζεται την υβριδική τέχνη του χορού μέσα από την κάμερα και το επίμαχο ζήτημα της τεχνητής νοημοσύνης ως εργαλείο ή κίνδυνο.

Για εμάς το DDC είναι μονόδρομος. Πώς θα μπορούσαμε να αγνοήσουμε μια κοινωνία που βράζει και μεταβάλλεται με διαρκώς επιταχυνόμενες ταχύτητες όχι προς ασφαλείς κατευθύνσεις. Παραμένουμε προσηλωμένοι στον χορό αλλά το φεστιβάλ είναι ένας ζωντανός οργανισμός και σε καμία περίπτωση αποστειρωμένο και απομονωμένο από το κοινωνικό γίγνεσθαι. Οι επιλογές των έργων και των πρότζεκτ που φιλοξενεί είναι φωτεινές, αλλά και τολμηρές και με τις θέσεις επιδιώκουμε να συναντιόμαστε με τους καλλιτέχνες σε ειλικρινείς συνεργασίες και να συν-δημιουργούμε τόπους φιλόξενους, συλλογικούς, διαδραστικούς. Όταν δίπλα μας συντελούνται γενοκτονίες και πόλεμοι, όταν η αδικία δεν έχει όριο, όπως και η βία και οι παραβιάσεις, όταν ευτελίζεται η αξιοπρέπεια, η ελευθερία της έκφρασης αλλά και η ίδια η ζωή, πως γίνεται να είσαι αδιάφορος, απών; Το Dance Days Chania επιμένει στην καλλιτεχνική του ποιότητα, όμως διατηρεί αναλλοίωτο τον κοινωνικό του χαρακτήρα, την ενσυναίσθηση, το όραμα και τον τρόπο να βλέπει πέρα από εκεί που κοιτάζει.

Φωτ: Euripides Laskaridis by Andrius Alexantrarivicius

Είναι ουσιαστική, βαθιά και απολύτως βιωματική. Το σώμα του δημιουργού είναι ένα συνειδητοποιημένο και ενεργό σώμα. Ένας χάρτης όπου πάνω του καταγράφονται ανησυχίες, τραύματα, αντιστάσεις, χαρά, ελπίδα, αισιοδοξία κ.α.. Κουβαλάει την δική του πραγματικότητα αλλά και μέρος από αυτή των άλλων. Έτσι, είναι αδύνατον η τέχνη του σώματος να μην αποτελεί γέφυρα, δέκτη και πομπό μιας κοινωνίας που πάλλεται. Γίνεται μέρος της μετατόπισής της.

Ο σύγχρονος χορός αποτελεί εργαλείο έκφρασης, μετατόπισης, αναζήτησης.

Η σχέση των κατοίκων της πόλης διαμορφώνεται διαρκώς και για εμάς αυτό είναι πρωταρχικός στόχος και ζητούμενο. Η αρχική επιφυλακτικότητα υποχώρησε και σε αυτό θεωρώ ότι διαδραμάτισε σοβαρό ρόλο η στάση και η θέση μας όλα αυτά τα χρόνια. Στάση συνέπειας, διαρκούς συμμετοχής, επιμονής και σταθερότητας. Οι συνεργασίες του φεστιβάλ με φορείς όπως το Πολυτεχνείο Κρήτης, η Διεύθυνση Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Δήμου Χανίων και σχολεία της πόλης, ΚΑΠΗ, η παρουσία σε δράσεις και δρώμενα συντελούν ώστε να διευρύνεται το αποτύπωμά του και να γίνεται περισσότερο προσιτό και διαδραστικό. Το μέλημά μας να αυξήσουμε την προσβασιμότητα σε χώρους τέχνης μεταφέροντας την τέχνη στον δημόσιο χώρο, στις αυλές των σπιτιών, στις γειτονιές των ανθρώπων, να γινόμαστε μέρος των εικόνων της καθημερινότητάς τους, δημιουργούν σχέσεις εγγύτητας και μοιράσματος. Εξοικειώνουν και συνδέουν την κοινότητα με την σύγχρονη τέχνη αλλά και την σύγχρονη τέχνη με την κοινότητα.

Φωτ: IVESPRI Giovanni Insaudo by Salietti Aguilera

Το φεστιβάλ είναι ένας πολυδιάστατος ζωντανός οργανισμός που προσφέρει σκηνή, χώρο και καλλιτεχνική φιλοξενία σε εκατοντάδες ανθρώπους του χορού, αλλά εξελίσσεται και το ίδιο μέσα από αυτές τις συνεργασίες. Όταν δεχόμαστε αιτήσεις συμμετοχής στην διάρκεια των ανοιχτών καλεσμάτων μας, εκτός από την καλλιτεχνική πρόταση, μας αφορά να διευρύνουμε τις γνώσεις και την οπτική μας σχετικά με το που βρίσκεται και πως συναντάται ο σύγχρονος χορός σε μέρη του κόσμου, μέσα από τις γέφυρες που μας συνδέουν με τους εκπροσώπους του. Έτσι, φέτος, το Dance Days Chania γίνεται σταυροδρόμι πολιτισμών, επιδιώκοντας συναντήσεις χορογράφων από τον Καναδά, από 9 χώρες της Ευρώπης, την Ιαπωνία, το Μαρόκο, που μας επικοινωνούν μέσα από έργα και εργαστήρια, βιώματα, τεχνικές και ιστορίες τους. Εκτός από τους καλλιτέχνες συμμετέχοντες στο Φεστιβάλ θα παρευρεθούν εκπρόσωποι υποστηρικτών φορέων, δημοσιογράφοι αλλά και διευθυντές από άλλες διοργανώσεις του εξωτερικού όπως το Antistatic Festival (Βουλγαρία), Divadlo Danca (Σλοβακία), Breaking Walls Festival (Αίγυπτος) κ.ά..

Το Φεστιβάλ ζει κυρίως από τους εθελοντές του. Ανθρώπους διαφόρων ηλικιών που εργάζονται με μεράκι, πάθος, πίστη και έμπνευση για την υλοποίησή του. Φέτος περίπου 40 εθελοντές από την Ελλάδα και το εξωτερικό θα συναντηθούν στα Χανιά και με την αγάπη τους στον χορό και την δύναμη της συλλογικότητας θα μοιραστούν το όραμά τους για την 15 η διοργάνωση.

Φωτ: Panos Malactos No I am Not

Με τάσεις περισσότερο επικοινωνιακές και έντονη ανάγκη για εξωστρέφεια. Οι κρίσεις σε κοινωνικοπολιτικό επίπεδο σηματοδοτούν σημαντικές αλλαγές και μετατοπίσεις. Ο σύγχρονος χορός αποτελεί εργαλείο έκφρασης, μετατόπισης, αναζήτησης. Το μέλλον του, δεν είναι ανεξάρτητο από το πώς εξελίσσονται οι κοινωνίες των ανθρώπων. Εκφράζει τις ταραχές τους, τις ανησυχίες και τον προβληματισμό τους, αντιστέκεται στις ανισότητές τους, επηρεάζεται από τις κρίσεις και τις διαφοροποιήσεις τους. Θέλω να ελπίζω ότι θα επικρατήσει η φωτεινότητα, η ανοιχτότητα, η συλλογικότητα. Ότι οι κοινωνίες θα δίνουν περισσότερο χώρο στην πολυφωνία, τον πλουραλισμό και τις συμπράξεις και όχι το αντίθετο και ο χορός θα αποτελεί μέρος τους.

Θα ήθελα το Dance Days Chania να συνεχίζει να ανθίζει, να αποτελεί φιλόξενο τόπο για δημιουργικές ζυμώσεις, για γόνιμους προβληματισμούς και διαλόγους. Να διατηρεί την φρεσκάδα, την ευαισθησία και το ήθος του. Να φέρνει πιο κοντά τους ανθρώπους, καλλιτέχνες και κοινότητα.