Ιταλία: Πώς η street art προσφέρει μια διέξοδο σε νεαρούς μετανάστες

Ένα καινοτόμο κοινοτικό πρόγραμμα στην Ιταλία έκανε τις όψεις των κτιρίων περισσότερο χαρούμενες, έφερε τους ανθρώπους πιο κοντά και παρείχε μια διέξοδο για τα συναισθήματα των νεαρών μεταναστών μετά από τις τόσο τραυματικές εμπειρίες τους.

Νεαροί μετανάστες παίρνουν μέρος στην πρωτοβουλία | Φώτο: Pierpaolo Sarra/MAAP

Ο Jadhav*, ένας 18χρονός από το Μπαγκλαντές, έφτασε στην Ιταλία δέκα μήνες πριν, ωστόσο ακόμα στοιχειώνεται από τις αναμνήσεις του ταξιδιού του στη Μεσόγειο μαζί με λαθρεμπόρους: «Ήμασταν 156 άνθρωποι στοιβαγμένοι σε μια μικρή βάρκα. Ανάμεσα μας υπήρχαν γυναίκες και παιδιά. Τα κύματα μας χτυπούσαν πλευρικά. Οι άνθρωποι έκλαιγαν. Πιστεύαμε ότι δεν θα επιβιώναμε». 

Αποφασισμένος να αναζητήσει μια καλύτερη ζωή στην Ευρώπη, ο Jadhav πήγε μέσω Ντουμπάι στην Αίγυπτο και έπειτα έφτασε στη Λιβύη μέσω ξηράς. Εργάστηκε για έναν χρόνο στην Τρίπολη κάνοντας διάφορες δουλειές, όπου φυλακίστηκε και βασανίστηκε για έντεκα μέρες, μέχρι οι γονείς του να στείλουν χρήματα για την απελευθέρωσή του: «Οι συνθήκες στις φυλακές της Λιβύης ήταν απαίσιες. Κάποιες μέρες μας έδιναν μόνο ένα κομμάτι ψωμί και ένα μικρό μπουκάλι νερό». 

Χιλιάδες νεαροί μετανάστες στην Ιταλία έχουν να πουν παρόμοιες ιστορίες. Καθώς η πανδημία εντείνει την παγκόσμια μετανάστευση, 39 χιλιάδες υπολογίζεται ότι έφτασαν στη χώρα με βάρκες από την αρχή της χρονιάς. Ασυνόδευτα ανήλικα, κάτω των δεκαοχτώ ετών και χωρίς τους γονείς τους. Με τους ειδικούς να προβλέπουν ότι τα τραγικά γεγονότα στο Αφγανιστάν θα πολλαπλασιάσουν τις αφίξεις.

Ο street artist Mohamed L’Ghacham κατά τη διάρκεια δημιουργίας της τοιχογραφίας στο San Chirico Raparo. Φώτο: Pierpaolo Sarra/MAAP

Με την Ιταλία να μαστίζεται σταθερά από την ανεργία και τους κρατικούς πόρους για ενσωμάτωση ανεπαρκείς, πολλοί νεοφερμένοι στη χώρα, το μεγαλύτερο επίκεντρο μετανάστευσης στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αντιμετωπίζουν τρομερές δυσκολίες. Ωστόσο ένα καινοτόμο σχέδιο βοηθάει δεκάδες νεαρούς μετανάστες να σφυρηλατήσουν ένα πιο φωτεινό μέλλον.

Ξεκινώντας το 2019, στην πόλη της Ματέρα, η μη κερδοσκοπική ένωση Matera’s Atelier d’Arte Pubblica (MAAP) αποτελεί μια από τις ελάχιστες πρωτοβουλίες στην Ιταλία που χρησιμοποιεί τη δημόσια τέχνη ώστε να ενσωματώσει τους νεοφερμένους στη χώρα.

Στο πιο φιλόδοξο πρόγραμμα έως σήμερα, ο street artist από τη Βαρκελώνη, Mohamed L’Ghacham, ένωσε τις δυνάμεις του με τους μετανάστες σε τρεις πόλεις της περιοχής Basilicata της Νοτίου Ιταλίας, για τρία συνεχόμενα πρότζεκτ μέσα σε δεκαεπτά ημέρες. Στόχος η μεταμόρφωση ενός κτιρίου σε κάθε τοποθεσία με μια επιβλητική τοιχογραφία.

Στο San Chirico Raparo, ο L’Ghacham εργάστηκε με μία ομάδα έντεκα ασυνόδευτων ανήλικων που στεγάζονταν στο τοπικό κέντρο κράτησης. Αν και ο καλλιτέχνης ζωγράφισε μόνος του την τοιχογραφία, ωστόσο συμπεριέλαβε τους νεαρούς μετανάστες στη δημιουργική διαδικασία, ζητώντας του να προτείνουν αντικείμενα που θα συμπεριληφθούν στον σχεδιασμό και διδάσκοντας τους πως να αναμειγνύουν τη μπογιά. Άλλοι πήραν μέρος σε δραστηριότητες όπου επιλέγοντας μια κάρτα συζητάς για τη λέξη που είναι γραμμένη πάνω της.

Νεαροί μετανάστες συμμετέχουν σε παράλληλες δραστηριότητες που σκοπό έχουν την αλληλεπίδραση με την τοπική κοινότητα

Η σταδιακώς αναπτυσσόμενη τοιχογραφία έγινε το επίκεντρο της προσοχής, μετατρέποντας μια ήσυχη γειτονιά σε μια ήσυχη πόλη, σε έναν κόμβο γεμάτο ζωντάνια. Επιπλέον, οι διοργανωτές του πρότζεκτ ηγούνται ασκήσεων επικοινωνίας με μικρές ομάδες νεαρών μεταναστών, δίνοντας τον απαραίτητο χώρο στους συμμετέχοντες να μιλήσουν για το παρελθόν τους. Οι κάτοικοι συμμετέχουν στις συζητήσεις και προσφέρουν φρούτα, καφέ και λιμοντσέλο.

Τα φωτεινά χρώματα του τοίχου έρχονταν σε αντίθεση με τις «σκοτεινές» ιστορίες των συμμετεχόντων.

Για να φτάσουν στην Ιταλία από τη Λιβύη, οι μετανάστες πρέπει να διασχίσουν 180 με 250 μίλια στην κεντρική μεσόγειο, σε μια θανατηφόρο μεταναστευτική οδό που έχει κοστίσει από την αρχή του έτους 1,095 ζωές, σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης

Καθώς φτάνουν, τα ασυνόδευτα ανήλικα δικαιούνται αυτόματα προστασία έως την ηλικία των δεκαοχτώ. Εγκατεστημένα σε προγράμματα στέγασης από άκρη σε άκρη της χώρας, λαμβάνουν μαθήματα ιταλικής γλώσσας, νομική και ψυχολογική υποστήριξη και φωνητική εκπαίδευση.

Έως ότου ενηλικιωθούν, πολλοί από αυτούς μπορεί να έχουν αποκτήσει διεθνή προστασία έως πέντε χρόνια, κερδίζοντας χρόνο ώστε να βρουν νόμιμη εργασία και να μετατρέψουν την άδεια παραμονής σε εργατική βίζα. Όμως με περίπου τον μισό νεανικό πληθυσμό της νοτίου Ιταλίας άνεργο, πολλοί μετανάστες καταλήγουν στη μαύρη αγορά. Παράλληλα τα προγράμματα στέγασης της Ιταλίας έχουν φτάσει στο επίπεδο κορεσμού.

Η τοιχογραφία του Mohamed L’Ghacham στο San Chirico Raparo.

Οι διοργανωτές της MAAP πιστεύουν ότι το να αναμειγνύεις τους μετανάστες στις τοπικές κοινότητες βελτιώνει τις προοπτικές εργασίας τους και την κοινωνική τους ευημερία. Ιδρυμένη από την Stefania Dubla, πρώην έφορος του Μουσείου Ορσέ στο Παρίσι, η πρωτοβουλία αρχίζει να «απογειώνεται» και αναμένεται να ξεπεράσει τα σύνορα της περιοχής της Basilicata τον επόμενο χρόνο, σε περιοχές όπως οι Emilia-Romagna, Lazio και Puglia.

Η τοιχογραφία του Mohamed L’Ghacham στο San Chirico Raparo έδωσε εκ νέου πνοή στη γειτονιά. Το σχέδιο απεικονίζει μια γυναίκα να στέκεται πίσω από μια ανοιχτή πόρτα και ένα τραπέζι στρωμένο για δείπνο. Αντικείμενα που επιλέχθηκαν από τους ασυνόδευτους ανήλικους είναι μια βάρκα, ένα αφρικανικό τύμπανο και μια φωτογραφία του τεμένους Faisal, στο Ισλαμαμπάντ του Πακιστάν, τοποθετημένα πάνω σε μια συρταριέρα.

Για πολλούς η τοιχογραφία αυτή συμβολίζει την είσοδο τους στην Ιταλική κοινωνία «Η ομορφιά αυτού του σχεδίου είναι ότι φέρνει τους ανθρώπους κοντά. Μπορεί να μη μείνουμε στο San Chirico για πάντα, όμως τώρα έχουμε αφήσει το σημάδι μας». λέει ο 17χρονός Καρίμ.

*Τα ονόματα είναι αλλαγμένα.

Πηγή: Guardian