ΤΡΙΤΗ
12
ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ
Το Evia Film Project είναι η πρωτοβουλία του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης που έκανε την πρώτη του εμφάνιση τρία καλοκαίρια πριν, σε μια Εύβοια που τότε μετρούσε ακόμη τις πληγές της από τις καταστροφικές πυρκαγιές και, αργότερα, τις πλημμύρες. Από την αρχή, η φιλοδοξία του ήταν ξεκάθαρη: να δώσει φως και προοπτική μέσα από την κινηματογραφική τέχνη, να μετατρέψει αυτή τη γη σε έναν διεθνή κόμβο για το «πράσινο» σινεμά και τη βιωσιμότητα.
Φέτος, επέστρεψε για τέταρτη χρονιά, με αφετηρία ξανά την Αιδηψό, τη Λίμνη και την Αγία Άννα – τρεις στάσεις σε μια διαδρομή που φέρνει το σινεμά έξω από τις αίθουσες και το πλαισιώνει με δράσεις που πραγματοποιούνται μέσα στον φυσικό χώρο ενός τόπου με διακριτική, «ήσυχη» ομορφιά. Ενός τόπου που γνώρισα πρώτη φορά πέρσι και στον οποίο επέστρεψα φέτος με μια αίσθηση σχεδόν οικειότητας. Γιατί η Βόρεια Εύβοια είναι από εκείνα τα μέρη που δεν σε εντυπωσιάζουν ακαριαία – σου χαρίζονται σιγά-σιγά, όσο τα περπατάς, τα γεύεσαι, τα ζεις. Και φέτος, με θεματική το ελληνικό καλοκαίρι, το Evia Film Project μάς κάλεσε να αναρωτηθούμε: Ποια είναι στ’ αλήθεια η ουσία του;
Ελληνικός καφές και μελετάμε το πρόγραμμα / Φωτογραφία: Ευδοκία Βαζούκη
Απόγευμα Πέμπτης, 19 Ιουνίου. Το φεστιβάλ έχει σηκώσει αυλαία ήδη από την Τρίτη και στους δρόμους της Αιδηψού οι χαρακτηριστικές πάνινες τσάντες με τη λευκή και κόκκινη ρίγα –σήμα κατατεθέν της παραλίας, της ομπρέλας και του ελληνικού καλοκαιριού– είναι παντού. Έτσι ξεχώριζες όσους είχαν έρθει καλεσμένοι του φεστιβάλ, μόνο που κανείς δεν φαινόταν «ξένος». Έκαναν όλοι ένα τόσο αρμονικό μπλεντ ιν με τους ντόπιους και τους τουρίστες που έτυχε να βρίσκονται αυτό το διάστημα στην Αιδηψό, που αυτή έμοιαζε να έχει απλώς ανοίξει φυσικά την αγκαλιά της σε όλο αυτό.
Βουτιές στην παραλία της Αιδηψού / Φωτογραφία: Eυδοκία Βαζούκη
Μια «θεραπευτική» βουτιά στα υπέροχα, διάφανα νερά της Αιδηψού ήταν απαραίτητη – σχεδόν τελετουργική – πριν το βραδινό ραντεβού στο ιστορικό Σινέ Απόλλων. Ένα θερινό σινεμά τόσο κοντά στη θάλασσα, που την ώρα που παίρνεις θέση στην κλασική «vintage» πλαστική καρέκλα (άλλο ένα σήμα κατατεθέν του ελληνικού καλοκαιριού), νιώθεις την αύρα της να φτάνει πάνω σου. Όχι μόνο ως ανάσα δροσιάς, αλλά και σαν υπόκωφη υπενθύμιση ότι έτσι θα έπρεπε να βιώνονται τα καλοκαίρια μας· πάντα σε αρμονία με το περιβάλλον μας.
Το Animal ήταν η προβολή της βραδιάς. Η ταινία της Σοφίας Εξάρχου – της πρώτης Ελληνίδας δημιουργού που απέσπασε Χρυσό Αλέξανδρο στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης μετά από τριάντα χρόνια – έμοιαζε σχεδόν ειρωνικά ταιριαστή με το σκηνικό. Μια ομάδα ανιματέρ σε τουριστικό θέρετρο, μια γυναίκα-αρχηγός (η εξαιρετική Δήμητρα Βλαγκοπούλου, βραβευμένη και στο φεστιβάλ του Λοκάρνο) που προσπαθεί να εκτελέσει άρτια τις υποχρεώσεις της μέσα σε ένα σύστημα εξουθένωσης, κι ένα φιλμ που, παρότι εκτυλίσσεται καλοκαίρι, είναι σχεδόν ασφυκτικά σκοτεινό.
Η Εξάρχου ήθελε να αποκαλύψει την αλήθεια πίσω από την ιδέα της ξεγνοιασιάς – εκείνης που έχουμε ταυτίσει με το καλοκαίρι, κάτι που όμως δεν ισχύει πάντα και για όλους. Κι όπως σημείωσε και η παραγωγός Μαρία Δρανδάκη λίγο πριν την προβολή, τα γυρίσματα έγιναν τον Οκτώβριο του 2022 στην Κρήτη – σε ένα σκηνικό «λιγότερο μαγικό» από την καρτ ποστάλ του ελληνικού καλοκαιριού, όπως την ξέρουμε.
Η θέα της γραφικής Λίμνης πάνω από το πλοίο Ελισάβετ ΙΙ / Φωτογραφία: Μαρία Βαλτζάκη
Η επόμενη ημέρα μάς βρήκε πάνω στο πλοίο Ελισάβετ ΙΙ της εταιρείας Elisabet Cruises – μια ξεχωριστή διαδρομή με αφετηρία την Αιδηψό και προορισμό την όμορφη, γραφική Λίμνη. Μια διαδρομή που δεν θα είχε συμβεί χωρίς την πολύτιμη συμβολή του Οργανισμού Λιμένων Νήσου Ευβοίας και την υποστήριξη του Λιμεναρχείου Αιδηψού. Ήταν ένα μικρό ταξίδι μέσω θάλασσας, μια ξεχωριστή εμπειρία γεμάτη εικόνες, μουσική και το απέραντο γαλάζιο να γεμίζει το φόντο – τι πιο «καλοκαίρι» από αυτό;
Η απόβαση στη Λίμνη είχε έναν πολύ συγκεκριμένο προορισμό: την ημερίδα με τίτλο «Κινηματογραφώντας το ελληνικό καλοκαίρι». Στήθηκε μέσα στο Κτίριο Μελά από του οποίου τα μεγάλα γαλάζια παράθυρα τρύπωνε άπλετο το φυσικό φως αλλά και εκείνη η σιγανή, αλλά διεισδυτική ενέργεια που έχει το μέρος. Το θέμα της ημερίδας έμπαινε κατευθείαν στην καρδιά του φετινού ερωτήματος: τι σημαίνει τελικά «ελληνικό καλοκαίρι»; Είναι μόνο ο ήλιος, οι διακοπές και τα νησιά ή κάτι πιο σύνθετο, γεμάτο προσδοκίες, προκλήσεις και –πλέον– περιβαλλοντικές ανησυχίες;
Όλοι στις θέσεις μας για την ημερίδα «Κινηματογραφώντας το ελληνικό καλοκαίρι» στη Λίμνη. / Φωτογραφία: Eυδοκία Βαζούκη
Ο Καθηγητής Φυσικής Περιβάλλοντος και Κλίματος στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (αλλά και μέλος της Επιστημονικής Επιτροπής της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Κλιματική Αλλαγή) Κωνσταντίνος Καρτάλης άνοιξε τη συζήτηση με μια απογυμνωμένη από εξωραϊσμούς τοποθέτηση για το πώς η κλιματική κρίση αλλάζει την ίδια την έννοια του ελληνικού καλοκαιριού. Ακολούθησαν δημιουργοί που ξέρουν καλά τι θα πει να γυρίζεις κάτω από τον ήλιο του Ιουλίου – η Σοφία Εξάρχου, ο Αργύρης Παπαδημητρόπουλος και ο διευθυντής φωτογραφίας Σίμος Σαρκετζής – σε μια πολύ ζωντανή και ειλικρινή κουβέντα με τον κριτικό κινηματογράφου Χρήστο Μήτση.
Η Σοφία Εξάρχου είπε ξεκάθαρα αυτό που πολλοί ίσως σκέφτονται αλλά λίγοι τολμούν να πουν: το να συνεχίσουμε να προωθούμε μέσω του σινεμά ένα εξιδανικευμένο, καρτποσταλικό ελληνικό καλοκαίρι είναι, τελικά, αυτοκαταστροφικό. Το Animal της, άλλωστε, αποτυπώνει μια πολύ διαφορετική εικόνα – τόσο που, όπως διηγήθηκε η ίδια, τουρίστες που την παρακολούθησαν της είπαν πως δεν θα ξανάρθουν διακοπές στην Ελλάδα. «Δεν θέλω να είμαι υπεύθυνη για την καταστροφή του ΑΕΠ της χώρας μου», σχολίασε η ίδια με χιούμορ, αλλά το μήνυμα ήταν σαφές: αν θες να μιλήσεις για την αλήθεια, δεν μπορείς να την ντύνεις συνέχεια με στερεότυπα.
Ίσως γιατί, βαθιά μέσα μας, υπάρχει ακόμη ο φόβος του να δείξουμε μια λιγότερη ωραιοποιημένη όψη αυτής της χώρας. Κάτι που φάνηκε και στην –πολυσυζητημένη– άρνηση να δοθεί η Ακρόπολη για τα γυρίσματα του Γιώργου Λάνθιμου. Σαν να τρέμουμε πως οποιαδήποτε απόκλιση από την επίσημη, τουριστικά εγκεκριμένη εικόνα, μπορεί να μας βλάψει. Κι όμως, ίσως μόνο όταν τολμάς να δείξεις και τις ρωγμές, να πλησιάζεις κάτι αληθινό.
Απόβαση στη Λίμνη. / Φωτογραφία: Μαρία Βαλτζάκη
Και οι τρεις δημιουργοί μίλησαν για τον μύθο του καλοκαιριού, αλλά και για τη φυσική του δυσκολία. Για το φως που αγαπάει η κάμερα, αλλά και για το πώς το ίδιο αυτό φως μπορεί να σε εξουθενώσει – σε μια ενδιαφέρουσα συζήτηση που έκλεισε με έναν ποιητικό στοχασμό από τον Γιάννη Αντιόχο και την παρουσίασή του με τίτλο «Ο τόπος ως φεγγίτης, το βλέμμα ως δεσμώτης».
Ακολούθησε νόστιμο φαγητό στην ταβέρνα «Ο Πλάτανος», κάτω από τη σκιά των πλατανιών, με τις πιο απλές και αληθινές γεύσεις: λίγο ψαράκι, λίγο ουζάκι, λίγες κουβέντες, και έτοιμοι για τον δρόμο της επιστροφής. Πάνω στο πλοίο, ο καπετάνιος βρήκε την αφορμή να μας ευχαριστήσει για την προβολή του τόπου του. Εκείνου του τόπου που, έστω και για λίγες μέρες, έγινε και δικός μας. Ένας τόπος που έχει ανάγκη από τέτοιες δράσεις για να μπορέσει να ανακάμψει. Και που δείχνει να το καταφέρνει, αθόρυβα αλλά ουσιαστικά.
Τα βραδινά ραντεβού στο Σινέ Απόλλων τελείωναν κάπως έτσι.. / Φωτογραφία: Eυδοκία Βαζούκη
Το ίδιο βράδυ, κατηφορίζουμε ξανά προς το Σινέ Απόλλων για την προβολή του ντοκιμαντέρ Super Paradise του Steve Krikris – και ξεκινά ένα ταξίδι αναμνήσεων, εικόνων και μαρτυριών από τη Μύκονο των ’70s. Ένα ντοκιμαντέρ με πλούσιο αρχειακό υλικό (100 συνολικά ωρών!) και συνεντεύξεις προσωπικοτήτων που έζησαν από κοντά την εξέλιξη του νησιού μέσα στον χρόνο. Τα τελευταία 50 χρόνια, η Μύκονος έχει μεταμορφωθεί: από φθηνός, ανεξερεύνητος προορισμός σε διεθνή τόπο έλξης · από σύμβολο ελευθεριότητας σε χώρο κοινωνικών αποκλεισμών· από νησί της απλότητας σε νησί της υπερβολής. Μετά την προβολή, οι δημιουργοί Steve Krikris, Paul Typaldos και Δάφνη Καλαφάτη εξομολογήθηκαν πως δεν στόχευαν στο να δείξουν την «ασχήμια» της σημερινής Μυκόνου. Ήθελαν να κρατήσουν όσο γίνεται ένα ρομαντικό βλέμμα, χωρίς όμως να κοροϊδέψουν το κοινό – χωρίς να αποκρύψουν πώς έχει πραγματικά διαμορφωθεί το νησί σήμερα.
Masterclass με τον σκηνοθέτη Αργύρη Παπαδημητρόπουλου στην Αγία Άννα. / Φωτογραφία: Μαρία Βαλτζάκη
Επόμενη μέρα, Σάββατο 21 Ιουνίου και τελευταία ημέρα για το φεστιβάλ. Το πρωί επιβιβαζόμαστε σε ένα βανάκι που θα μάς μεταφέρει στην Αγία Άννα και στο ρακάδικο «Τα Κανατάκια» για το masterclass του σκηνοθέτη Αργύρη Παπαδημητρόπουλου, με τίτλο Greek Unorthodox. Η αντισυμβατική διαδρομή του Αργύρη Παπαδημητρόπουλου ξεδιπλώνεται μέσα από αυτή τη συνάντηση. Ο σκηνοθέτης μοιράστηκε μαζί μας πτυχές της πορείας του στο απαιτητικό και συχνά δύσβατο μονοπάτι του κινηματογράφου: από τη σύλληψη της ιδέας, τις απρόβλεπτες δυσκολίες, τις αυτοσχεδιαστικές λύσεις, μέχρι την τελική μορφή της ταινίας και τη διεθνή καταξίωση που ακολούθησε. Η κουβέντα αυτή, στο χαλαρό περιβάλλον μιας πολύ απλής ντόπιας ταβέρνας της περιοχής, έγινε η τέλεια ευκαιρία για να δούμε πώς η προσωπική πορεία ενός δημιουργού μπορεί να αντικατοπτρίζει τις ομορφιές αλλά και τις προκλήσεις της σύγχρονης ελληνικής κινηματογραφίας.
Σε μια στιγμή της συζήτησης, όταν έθεσα στον σκηνοθέτη την ερώτηση που αφορά στο συχνό σχόλιο που συναντάμε, ότι «αυτή η ταινία και ο σκηνοθέτης είναι πολύ καλοί για τα ελληνικά δεδομένα», ο ίδιος εξέφρασε έντονα την αντίθεσή του. Θεώρησε τη φράση όχι απλώς υποτιμητική, αλλά σχεδόν προσβλητική, μια δήλωση που υποβαθμίζει τη δουλειά και την τέχνη ενός δημιουργού, δείχνοντας πώς πολλές φορές οι ελληνικές ταινίες κρίνονται με όρους μειωτικούς, χωρίς να αναγνωρίζεται η πραγματική αξία τους. Να σημειωθεί πως το masterclass του Αργύρη Παπαδημητρόπουλου έσπασε ρεκόρ διάρκειας στο Evia Film Project, καθώς ξεκίνησε γύρω στις 11 το πρωί και ολοκληρώθηκε περίπου στις 2 το μεσημέρι — τρεις ώρες γεμάτες συναρπαστικές ιστορίες.
Μια ξεχωριστή πατινάδα με την Αγία Φανφάρα στους δρόμους της Αιδηψού / Φωτογραφία: Mαρία Βαλτζάκη
Το ίδιο απόγευμα, η μουσική παρείσφρησε αβίαστα στη ροή του φεστιβάλ. Ήταν άλλωστε υπέροχη συγκυρία το ότι η τελετή λήξης συνέπεσε με την Παγκόσμια Ημέρα Μουσικής. Πλήθος μουσικών εκδηλώσεων ξεδιπλώθηκε σε αναπάντεχα σημεία στην Αιδηψό και τη Λίμνη. Όχι σε μια σκηνή με σταθερό πρόγραμμα, αλλά μέσα από μικρές, σκόρπιες μουσικές εστίες, σαν τυχαίες, μα μαγικές συναντήσεις στο νησί.
Από τις 10:00 έως τις 14:00 και από τις 18:00 έως τις 21:30, μουσικά σχήματα κάθε είδους — παραδοσιακά, έντεχνα, ρεμπέτικα, ποπ, τζαζ — έπαιξαν σε ταβέρνες, πάρκα, πλατείες, καφέ και προβλήτες. Το μόνο που είχες να κάνεις ήταν να βγεις για μια βόλτα και θα έπεφτες πάνω σε ζωντανές μουσικές σκηνές. Εμείς απολαύσαμε την υπέροχη Ελένη Αράπογλου με ένα πρόγραμμα γεμάτο διασκευές γνωστών ελληνικών τραγουδιών για το καλοκαίρι στο Κύμα, ενώ αργότερα γίναμε ένα με την Αγία Φανφάρα, την ξεχωριστή μπάντα κρουστών και πνευστών, και ξεχυθήκαμε μαζί της στους δρόμους της Αιδηψού σε μια μεγάλη αυτοσχέδια πατινάδα που κατέληξε σε κυκλωτικό χορό. Μαζί τους τραγουδήσαμε αγαπημένες παραδοσιακές αλλά και σύγχρονες μελωδίες από την Ελλάδα, τα Βαλκάνια και την ευρύτερη Ανατολική Μεσόγειο, λίγο πριν δώσουμε ξανά ραντεβού στο Σινέ Απόλλων για την τελευταία προβολή του φεστιβάλ.
Το κατάμεστο Σινέ Απόλλων στην προβολή της ταινίας Υπάρχω / Φωτογραφία: Mαρία Βαλτζάκη
Στο φινάλε, μια εντελώς διαφορετική «συνάντηση». Το Υπάρχω του Γιώργου Τσεμπερόπουλου — μια ταινία-φόρος τιμής στον Στέλιο Καζαντζίδη, τον τραγουδιστή που έγραψε ιστορία με τη φωνή του — έκλεισε το φεστιβάλ με τον πιο συγκινητικό τρόπο. Η προβολή έγινε παρουσία των συντελεστών της, όμως, όπως ήταν σχεδόν αναμενόμενο, δεν υπήρχε ούτε μία θέση για όσους έφτασαν τελευταία στιγμή στο Σινέ Απόλλων. Το σινεμά κατάμεστο. Ο κόσμος καθισμένος σε πεζούλια, σε σκαλάκια, στο έδαφος, όρθιος, ακόμη και σε καρέκλες που είχε φέρει από το σπίτι ή είχε δανειστεί από τα γύρω μαγαζιά. Μια εικόνα που δεν έχω ξαναδεί σε θερινό σινεμά στην επαρχία. Και παρότι με άφησε απέξω, με συγκίνησε βαθιά. Γιατί έδειξε πόσο έχει ανάγκη ο κόσμος στην επαρχία (και όχι μόνο) από σινεμά, από ιστορίες που τον αγγίζουν, από το μοίρασμα μιας κοινής εμπειρίας. Από τη ζωντανή παρουσία αγαπημένων καλλιτεχνών και το άνοιγμα ενός διαλόγου πέρα από την οθόνη.
Αμέσως μετά την προβολή, ακολούθησε ένα μεγάλο πάρτι στο Κύμα, δίπλα στη θάλασσα – φυσικά με την ανάλογη μουσική, εμπνευσμένη από την ταινία, γεμάτη Καζαντζίδη και λαϊκά διαμαντάκια, που έκαναν τους πάντες να συμμετέχουν. Συντελεστές, κάτοικοι της Αιδηψού και επισκέπτες έγιναν μια μεγάλη παρέα, χορεύοντας και τραγουδώντας αγκαλιασμένοι με μπίρες στο χέρι.
Αντίο Evia Film Project. Τα λέμε του χρόνου. / Φωτογραφία: Μαρία Βαλτζάκη
Και κάπως έτσι, βάλαμε μια άνω τελεία σε αυτή την πενθήμερη γιορτή του πράσινου σινεμά στη Βόρεια Εύβοια — μια διοργάνωση που δεν σταματά στις προβολές αλλά διαχέεται στην κοινότητα, στους ανθρώπους, στη μνήμη. Ένα φεστιβάλ που μάς δίνει ελπίδα και περιμένουμε με ανυπομονησία να επιστρέψει και το επόμενο καλοκαίρι, εκεί που η βιωσιμότητα και η τέχνη συναντιούνται με ουσία και ευαισθησία.
@monopoligr @filmfestivalgr we love u🫠 – link in bio 🔗για να διαβάσετε όσα ζήσαμε από την @Evdokia 🦋 #monopoligr #mpesfy #fyp #ela #ellinikotiktok #filmfestivalgr #backstage #καλοκαιρι #evia ♬ Bar Mediterraneo – Nu Genea
