Λάζαρος Βαρτάνης: Ο σκηνοθέτης μιλά για το έργο «Ονόριο, τα ανομήματα ενός εγκληματία»

Μετά τους επιτυχημένους μονολόγους «Φροσύνη» και «Πασού», το νέο πολυπρόσωπο έργο του Στέφανου Παπατρέχα, «Ονόριο, τα ανομήματα ενός εγκληματία», παρουσιάζεται στο Θέατρο Βαφείο – Λάκης Καραλής, με τη σκηνοθετική υπογραφή του ίδιου του συγγραφέα και του Λάζαρου Βαρτάνη.

Ένα τολμηρό έργο που διαδραματίζεται στον μεσαίωνα – γεμάτο μυστήριο και ανατροπές – που ισορροπεί ανάμεσα στη θεατρική μαγεία και τον σκληρό ρεαλισμό και αποπειράται να μιλήσει για την αλήθεια, τον νόμο, την ηθική αλλά και την εξαπάτηση.

Με αφορμή την παράσταση, μιλήσαμε με τον σκηνοθέτη Λάζαρο Βαρτάνη για τον «σκοτεινό κόσμο» του έργου, όλα όσα έμαθε ο ίδιος κατά την προετοιμασία του, το μήνυμα που θέλει να περάσει στο κοινό, και φυσικά για τη γνωριμία του με τον Στέφανο Παπατρέχα.

Όταν ο Αναστάσης μου πρότεινε τον Στέφανο για την «Υγρασία στους τοίχους» ομολογώ ότι δεν τον ήξερα καθόλου και ήμουν πολύ επιφυλακτικός απέναντί του. Το έργο είχε τρομερές απαιτήσεις από τον ηθοποιό που θα το αναλάμβανε. Όταν ξεκίνησαν οι πρόβες, οι όποιες αμφιβολίες μου όμως εξανεμίστηκαν. Είδα μπροστά μου έναν υπερταλαντούχο άνθρωπο που δούλευε ασταμάτητα και με πάθος. Όταν μετά από λίγο καιρό μου έδωσε να διαβάσω ένα έργο του, τη «Φροσύνη», δεν μπορούσα να μην ξαφνιαστώ κι άλλο. Τραγουδάει, παίζει, χορεύει και γράφει καταπληκτικά. Θα ήμουν ανόητος αν δεν τον θαύμαζα. Έχουμε κοινή αισθητική – καλή ή κακή – κοινό τρόπο σκέψης και κυρίως έχουμε τα ίδια πιστεύω απέναντι σε αυτό που θεωρούμε δουλειά πάνω σε ένα έργο.

Κατ’ αρχάς μιλάμε για ένα υπέροχο κείμενο. Πάνω σε αυτό πατήσανε και όλοι οι συντελεστές, οι οποίοι έφεραν τον δικό τους κόσμο στην παράσταση. Τα κοστούμια, τα σκηνικά, η μουσική, τα φώτα, η κίνηση, όλα πλήρως εναρμονισμένα και δεμένα μεταξύ τους. Το ίδιο ισχύει και με τους ηθοποιούς αλλά και την τρομερή και φοβερή βοηθό σκηνοθέτη μας Λιλή Νταλανίκα που χωρίς αυτήν πραγματικά δεν ξέρω τι θα κάναμε. Είναι συγκινητικό όταν όλοι όσοι δουλεύουν σε ένα έργο αγαπούν με το ίδιο πάθος αυτό που γεννιέται και πιστεύω το αποτέλεσμα θα μας δικαιώσει όλους. Τώρα, όσον αφορά στο τι θα δείτε από άποψη πλοκής, δεν μπορώ να αποκαλύψω πολλά, μιας και υπάρχουν συνεχείς ανατροπές επί σκηνής. Θα πω όμως ότι η παράστασή μας διαδραματίζεται στον μεσαίωνα και πρόκειται για τέσσερεις διαφορετικές εκδοχές της ίδιας περίπου ιστορίας, όπου μέσα σε καθολικά μοναστήρια, πύργους, μέσα από τσιγγάνους, ληστές, όνειρα, αναμνήσεις και εξομολογήσεις παρακολουθούμε το πώς μπορεί κανείς να χρησιμοποιήσει την αλήθεια και το ψέμα.

Λάζαρος Βαρτάνης / Φωτογραφία: Δομνίκη Μητροπούλου

Προσωπικά, είμαι της άποψης πως στην Τέχνη είναι πιο γοητευτικό να υπάρχουν πολλές ερμηνείες και να δίνεται χώρος στον θεατή – με τις δικές του προσλαμβάνουσες – να οδηγηθεί σε κάποιο μήνυμα. Για εμένα, το έργο έχει να κάνει με την εξαπάτηση, το ψέμα και την αλήθεια, την ηθική και τους νόμους, αλλά και το ποια είναι η στάση του καθένα πάνω σε όλα αυτά. Αναμένω με χαρά να ακούσω το πώς μετέφρασε ο κάθε θεατής αυτό που είδε.

Κάθε φορά που το διαβάζω ή όταν δουλεύουμε σκηνές στις πρόβες, ανακαλύπτω κάτι που πριν δεν είχα προσέξει. Κάτι κρυμμένο εκεί ανάμεσα στις φράσεις. Μια λέξη που φωτίζει ακόμα καλύτερα αυτό που έρχεται ή που έχει έρθει δύο σελίδες πριν. Αυτό δείχνει ότι πραγματικά ο Στέφανος έχει κάνει σπουδαία δουλειά και εγώ νιώθω σαν παιδί που ανακάλυψε θησαυρό.

Τολμηρό, πρωτότυπο και μη αναμενόμενο.

Για αρχή, διότι δεν γράφεται σήμερα από έναν νέο άνθρωπο ένα τέτοιο έργο. Τουλάχιστον εγώ δεν έχω δει κάτι παρόμοιο. Επίσης, αν δεχτούμε πως το θέατρο είναι ένα story–telling και πως ο θεατής έρχεται να ακούσει και να δει μια ιστορία να παίζεται μπροστά του, τότε μπορώ να πω με σιγουριά πως αυτό θα του το προσφέρουμε.

Φωτογραφία από την παράσταση «Ονόριο, τα ανομήματα ενός εγκληματία» / Credits: Λιλή Νταλανίκα

Ευτυχίας, ότι είδε κάτι που πραγματικά τον άγγιξε.

Δυστυχώς, το πραγματικά αγαπημένο μου απόσπασμα δεν μπορώ να το μοιραστώ μαζί σας, γιατί θα αναγκαστώ να αποκαλύψω πολλά που θα χαλάσουν τη μαγεία. Το δεύτερο, όμως, αγαπημένο μου απόσπασμα, που είναι πιο «αθώο», είναι το εξής:

Ο: Βιργινία…

Β: (Μέσα από τον ύπνο της) Ρενάρδε…

Ο: Κοιμάται. Κι εσύ κοιμάσαι, Βιργινία.

Β: Ποιος είναι; Τι συμβαίνει;

Ο: Εσύ με κάλεσες. Τα όνειρά σου.

Β: Ποιος είσαι; Ρενάρδε; Ξύπνα.

Ο: Δε θα ξυπνήσει. Είμαστε μες στον ύπνο σου. Σε χώρο που δεν έχεις έλεγχο. Παραδώσου.

Β: Τι θέλεις;

Ο: Να μιλήσουμε. Για αρχή.

Β: Τι θες να πούμε;

Ο: Είμαι η τιμωρία που ορίζει το μυαλό σου. Οι τύψεις που ορίζει η ψυχή σου. Το τίμημα που ορίζουν τα όσα έκανες.

Β: Τι έκανα;

Ο: Μην κάνεις πως δεν ξέρεις. Έρχομαι από κόσμους που είναι όλα φανερά.

Β: Πάτερ ημών, ο εν τοις ουρανοίς…

Ο: Όχι, καλή μου, δε θα σε σώσει η προσευχή. Ηρέμησε. Θα τα κάνει όλα πιο εύκολα αυτό.

Εύχομαι πραγματικά να εξελιχθούν όλα καλά γιατί το θέατρο είναι η ζωή μας, την οποία δυστυχώς στερηθήκαμε για πολύ μεγάλο διάστημα. Ο κόσμος διψάει για τέχνη – όλων των ειδών – και εμείς επίσης. Το θέατρο είναι ένας χώρος πραγματικά ασφαλής γιατί τηρούνται ευλαβικά όλα τα μέτρα προστασίας κατά του ιου.

Από τις 7 Νοεμβρίου και κάθε Κυριακή επιστέφουν οι «Γειτονιές του κόσμου» του Γιάννη Ρίτσου σε σκηνοθεσία της Νάντιας Δαλκυριάδου, πάλι στο Θέατρο Βαφείο. Μια αγαπημένη μου δουλειά που πήγε πραγματικά καλά για 4 ολόκληρους μήνες αλλά δυστυχώς ο Covid ανέστειλε τις παραστάσεις μας – όπως και για όλα τα θέατρα φυσικά. Παίζουν η Ξένια Αλεξίου, ο Στέφανος Παπατρέχας, ο Δημήτρης Χατζημιχαηλίδης και εγώ. Ανυπομονώ.

Ακόμα ετοιμάσαμε μαζί με τη Γεωργία Πιερρουτσάκου και τον Στέφανο το «Μέχρι να ξημερώσει» για το ραδιόφωνο της ΕΡΤ. Το εξαιρετικό αυτό έργο είναι της Γεωργίας και τη μουσική υπογράφει η Σίσσυ Βλαχογιάννη.

Και από τον Φεβρουάριο του ΄22 υπολογίζουμε να ξανανέβουν η «Φροσύνη» και η «Πασού» στο Θέατρο Άβατον. Δυο έργα του Στέφανου που σκηνοθετήσαμε πάλι μαζί και ελπίζουμε να ολοκληρώσουν τις παραστάσεις που τόσο άδοξα διέκοψαν τα συνεχόμενα lockdown.