«Το ξεκαθάρισμα» του Τζον Γκρίσαμ

Ο αμερικανικός Νότος υπήρξε ανέκαθεν ένας καθρέπτης των ΗΠΑ σε θέματα  συντηρητισμού, θρησκοληψίας και μισανθρωπισμού. Η συγκεκριμένη γεωγραφική περιοχή, έχοντας το στίγμα των φυλετικών διακρίσεων και των ρατσιστικών διώξεων του παρελθόντος (και όχι μόνο), ήταν αναμενόμενο να χρησιμοποιείται ως θέατρο επίδειξης ανηθικότητας παρότι αυτό δεν ίσχυε πάντα. Ο κώδικας τιμής των αντρών υπήρξε και υπάρχει χωρίς αυτό να σημαίνει φυσικά ότι ακολουθείται στις πλείστες των περιπτώσεων.

Η αυτοδικία ως ζήτημα

Στο «Ξεκαθάρισμα», ένα από τα πιο ρεαλιστικά του μυθιστορήματα, ο Τζον Γκρίσαμ επιλέγει το μείζον ζήτημα της αυτοδικίας ως έναυσμα για να σχολιάσει το σύστημα δικαιοσύνης των ΗΠΑ, να καυτηριάσει την ύπαρξη της θανατικής ποινής στην νομοθεσία, να τονίσει την επιρροή της θρησκείας στην καθημερινότητα και τις ζωές των πολιτών, ακόμα και να απομυθοποιήσει τον θρυλικό στρατηγό του 2^ου Παγκοσμίου Πολέμου και συντοπίτη του, Ντάγκλας Μακ Άρθουρ.

Η αυτοδικία όμως δεν έχει απλά και μόνο ποινικά χαρακτηριστικά. Το αντίθετο. Η ουσία μιας τέτοιας πράξης είναι κατά βάση ηθική. Ο Πιτ Μπάννινγκ, αν και μας συστήνεται ως συνετός και δίκαιος, γρήγορα αλλάζει πρόσωπο. Η νέα του μορφή έχει σκληρύνει από τις φρικαλεότητες που είδε και έζησε στις ζούγκλες των Φιλιππίνων κατά την διάρκεια του Πολέμου. Η δική του ηθική έχει σφυρηλατηθεί στο πεδίο της μάχης και είναι τελείως διαφορετική. Θα αυτοδικήσει χωρίς να δώσει λογαριασμό σε κανένα αλλά θα επιτρέψει και στο κράτος να επιδιώξει την τιμωρία του χωρίς να ζητήσει βοήθεια από πουθενά.

Ο οικουμενικός χαρακτήρας του βιβλίου

Το βιβλίο του Γκρίσαμ έχει οικουμενικό χαρακτήρα. Ο αμερικανός αγρότης έχει τις ίδιες λαχτάρες και αγωνίες με αυτόν της ελληνικής επαρχίας. Το χαλάζι, οι πλημμύρες, η ξηρασία, είναι παράγοντες που αντιμετωπίζονται με τον ίδιο τρόπο είτε πρόκειται για βαμβακοφυτείες στο Κλάντον του Μισισιπή, είτε για αμπέλια στην Νεμέα της Πελοποννήσου. Ολόκληρες σοδειές μπορεί να χαθούν εκατέρωθεν από ένα τερτίπι του καιρού. Ολόκληρα στρέμματα γης μπορεί να μετατραπούν σε χαρτιά και να φύγουν από τα χέρια του καλλιεργητή για να καταλήξουν σε αυτά του τραπεζίτη.

Παρούσες ως συνήθως είναι φυσικά και οι εμμονές του συγγραφέα. Σε ένα βιβλίο του Τζον Γκρίσαμ δεν θα μπορούσαν να μην υπάρχουν χορταστικές δόσεις δικανικού λόγου και  χαρακτηριστικές περιγραφές αγωγών, ακροάσεων, εφέσεων και ότι άλλο απαιτεί ένα στιβαρό δικαστικό δράμα. Ούτε θα μπορούσε να μην αναδύει μια γλυκιά, μελαγχολική όψη του Νότου, σαν ένα δροσερό και ηλιόλουστο κυριακάτικο απόγευμα στην Νέα Ορλεάνη.